Scheda TETRA
Liber glossarum
Attribuzioni diverse: Ansileubus saec. VII ex./VIII in.
Riferimenti
Te.Tra.
vol. I p. 264-7
Amorbach, Fürstlich Leiningensches Archiv, Fragm. Schublade 2
fragm.Bad Wildungen, Rudolf Lorenz Stiftung, Alte Bücher zur Geschichte VI F 5/2550 fragm.Bamberg, Staatsbibliothek, Patr. 166 (P.II.63) Barcelona, Arxiu Diocesà de Barcelona, Fragm. 6 Bazzano (Bologna), Archivio Storico Comunale, Copertine di codici latini n. 7 fragm.Bern, Universitätsbibliothek. Burgerbibliothek (Bibliotheca Bongarsiana), 16 Bern, Universitätsbibliothek. Burgerbibliothek (Bibliotheca Bongarsiana), 588 1 fragm.Besançon, Bibliothèque Grammont et Archives Historiques du Diocèse de Besançon, b. 2222 fragm.Bologna, Archivio di Stato, Vicariato S. Pietro in Casale 1538-1565 mazzo 2 fragm.Cambrai, Médiathèque Municipale (olim Bibliothèque Municipale), 693 (633) Cambridge, University Library, Add. 5746 fragm.Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 1773 II, ff. 22ra-349vcCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 1774 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 1461-1462 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 1463 Clermont-Ferrand, Bibliothèque du Patrimoine (olim Bibliothèque Municipale et Interuniversitaire), 240 (189) Cremona, Archivio di Stato, Fragmenta codicum Not. G/1 (ex. 4) , ff. Ir-IIvc fragm. [G, H, I]Halle a.d. Saale, Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt der Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg, Fragm. 22 Hanover, NH, Dartmouth College Library, 3 fragm.Innsbruck, Tiroler Landesarchiv, 4079 fragm.Jena, Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek, Fragm. lat. 9-14 fragm.Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, Fragm. Aug. 140 Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, U.H. Fragm. 1 , f. 1ra-vb fragm.Laon, Bibliothèque Municipale «Suzanne Martinet», 445 , ff. 4-79vLeiden, Bibliotheek der Universiteit, B.P.L. 67 D , ff. 3r-50vLeipzig, Bibliographisches Museum (olim Deutsches Buch- und Schriftmuseum), Inkunabeln HC 14134 Leipzig, Universitätsbibliothek, 1608 fragm. (sec. XI secondo quarto)Leipzig, Universitätsbibliothek, Fragm. lat. 281, 1-2 fragm.London, British Library, Harley 2735 , ff. 1r-206repitome cum glossis Heirici Autissiodorensis monachi Manresa, Arxiu Històric Comarcal, Libre d'en Ramon ça Sala, notari (1258-1267) protocolo notarial n.º 3 1 T-UMarburg a.d. Lahn, Hessisches Staatsarchiv, Hr. 6, 1 fragm.Marburg a.d. Lahn, Hessisches Staatsarchiv, Hr. 6, 4 fragm.Milano, Biblioteca Ambrosiana, B 36 inf. , ff. 1r-357vModena, Archivio di Stato, Frammenti busta 15, n. 9 fragm.Monza (Monza e Brianza), Biblioteca Capitolare, h-9/164 , ff. 2r-348vMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14429 , ff. 3ra-214va epitomeNürnberg, Germanisches Nationalmuseum, 42523 fragm.Paris, Archives Nationales, AB XIX 1724 1 fragm.Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7643 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7644 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7646 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7647 A Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 11529 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 11530 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 2332 3 fragm.Paris, Bibliothèque Sainte-Geneviève, 55 1, ff. 1 e 150 (= I e I')Pistoia, Archivio Capitolare, Framm. 2 fragm.Salisbury, Cathedral Library, 10 1 fragm.Sankt Gallen, Stiftsbibliothek, 905 Schulpforte, Bibliothek der Landesschule Pforta, - A 34 (1) fragm.Siegburg, Stadtarchiv, Frg. Nr. 1 fragm.Stanford, CA, University Libraries, M0389, Folder 1 fragm.Strasbourg, Archives du Bas-Rhin, J 151 J 73 (suppl. 1985-73) fragm.Tours, Bibliothèque Municipale, 850 Tours, Bibliothèque Municipale, 851 (+) Trier, Stadtbibliothek, Hs. 1923/1434 4° 1 fragm.Udine, Archivio di Stato, Frammenti 132 fragm.Vendôme, Bibliothèque du Parc Ronsard (olim Bibliothèque Municipale), 113 Vendôme, Bibliothèque du Parc Ronsard (olim Bibliothèque Municipale), 113 bis Vercelli, Biblioteca Capitolare Eusebiana, I (62) Tradizione del testo: La paternità di questa enciclopedia, che riunisce 65.000 schede in ordine alfabetico, compilate utilizzando materiale già disponibile, deve essere attribuita a un'equipe di dotti carolingi attivi a Corbie sotto Adalardo (781-826). La classificazione dei manoscritti del Liber Glossarum approntata da Goetz distingue due classi di testimoni sulla base di lacune comuni. Per la cosiddetta Klasse des cod. Palatinus il testimone migliore è L (Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 1773), mentre per l'altra ('Parisinusklasse') i codici fondamentali sono P (Paris, Bibliothèque Nationale, lat. 11529-11530) e C (Cambrai, Bibliothèque Municipale, 633 + Paris, Bibl. Sainte-Geneviève, 55 + Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, Fragm. Aug. 140). Questi codici sembrano essere molto vicini all'originale e su di essi andrebbe condotta un'edizione complessiva; a tutt'oggi infatti esistono solo edizioni parziali, come quella dello stesso Goetz (excerpta ) o quella di Hagen (le glosse tratte dai commenti virgiliani perduti) e altre ancora. L'edizione di Lindsay e dei suoi collaboratori (1926) comprende tutti i lemmi, ma omette le interpretazioni laddove la fonte sia nota (indicando il passo corrispondente), ma in diversi casi anche quando non lo è. (da Te.Tra I, scheda a cura di Paolo Gatti)Bibliografia filologica: G. GOETZ, Der Liber glossarum , Leipzig 1891 (Abhandlungen der philologisch-historischen Classe der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften, XIII, 2); Glossarium Ansileubi sive Librum glossarum , edd. W.-M. Lindsay-J.F. Mountford-J. Whatmough-F. Rees-R. Weir-M. Laistner, Paris 1926 (Glossaria Latina, I); Excerpta ex Libro glossarum , in Placidus, Liber glossarum, Glossaria reliqua , ed. G. Goetz, Lipsiae 1894, pp. 159-255 (Corpus glossariorum Latinorum, V); Magni glossarum libri glossae quibus Verg. nomen praefixum est, in Appendix Serviana , ed. H. Hagen, Lipsiae 1902, pp. 451-519 (Servii Grammatici qui feruntur in Vergilii carmina commentarii , edd. G. Thilo-H. Hagen, 3); Magni glossarum libri glossae quibus Verg. nomen praefixum est, in Appendix Serviana , ed. H. Hagen, Lipsiae 1902, pp. 451-519 (Servii Grammatici qui feruntur in Vergilii carmina commentarii , edd. G. Thilo-H. Hagen, 3); Glossae medicinales , ed. J.L. Heiberg, København 1924 (Det Kgl. Danske Videnskabernes Selskab. Historik-filologiske Meddelelser, IX 1); J.F. MOUNTFORD, De mensium nominibus , «The Journal of hellenic Studies» 43 (1923), pp. 102-116
G. GOETZ, Der Liber glossarum , Leipzig 1891 (Abhandlungen der philologisch-historischen Classe der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften, XIII, 2); Glossarium Ansileubi sive Librum glossarum , edd. W.-M. Lindsay-J.F. Mountford-J. Whatmough-F. Rees-R. Weir-M. Laistner, Paris 1926 (Glossaria Latina, I); Excerpta ex Libro glossarum , in Placidus, Liber glossarum, Glossaria reliqua , ed. G. Goetz, Lipsiae 1894, pp. 159-255 (Corpus glossariorum Latinorum, V); Magni glossarum libri glossae quibus Verg. nomen praefixum est, in Appendix Serviana , ed. H. Hagen, Lipsiae 1902, pp. 451-519 (Servii Grammatici qui feruntur in Vergilii carmina commentarii , edd. G. Thilo-H. Hagen, 3); Magni glossarum libri glossae quibus Verg. nomen praefixum est, in Appendix Serviana , ed. H. Hagen, Lipsiae 1902, pp. 451-519 (Servii Grammatici qui feruntur in Vergilii carmina commentarii , edd. G. Thilo-H. Hagen, 3); Glossae medicinales , ed. J.L. Heiberg, København 1924 (Det Kgl. Danske Videnskabernes Selskab. Historik-filologiske Meddelelser, IX 1); J.F. MOUNTFORD, De mensium nominibus , «The Journal of hellenic Studies» 43 (1923), pp. 102-116
G. GOETZ, Der Liber glossarum , Leipzig 1891 (Abhandlungen der philologisch-historischen Classe der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften, XIII, 2); Glossarium Ansileubi sive Librum glossarum , edd. W.-M. Lindsay-J.F. Mountford-J. Whatmough-F. Rees-R. Weir-M. Laistner, Paris 1926 (Glossaria Latina, I); Excerpta ex Libro glossarum , in Placidus, Liber glossarum, Glossaria reliqua , ed. G. Goetz, Lipsiae 1894, pp. 159-255 (Corpus glossariorum Latinorum, V); Magni glossarum libri glossae quibus Verg. nomen praefixum est, in Appendix Serviana , ed. H. Hagen, Lipsiae 1902, pp. 451-519 (Servii Grammatici qui feruntur in Vergilii carmina commentarii , edd. G. Thilo-H. Hagen, 3); Magni glossarum libri glossae quibus Verg. nomen praefixum est, in Appendix Serviana , ed. H. Hagen, Lipsiae 1902, pp. 451-519 (Servii Grammatici qui feruntur in Vergilii carmina commentarii , edd. G. Thilo-H. Hagen, 3); Glossae medicinales , ed. J.L. Heiberg, København 1924 (Det Kgl. Danske Videnskabernes Selskab. Historik-filologiske Meddelelser, IX 1); J.F. MOUNTFORD, De mensium nominibus , «The Journal of hellenic Studies» 43 (1923), pp. 102-116
G. GOETZ, Der Liber glossarum , Leipzig 1891 (Abhandlungen der philologisch-historischen Classe der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften, XIII, 2); Glossarium Ansileubi sive Librum glossarum , edd. W.-M. Lindsay-J.F. Mountford-J. Whatmough-F. Rees-R. Weir-M. Laistner, Paris 1926 (Glossaria Latina, I); Excerpta ex Libro glossarum , in Placidus, Liber glossarum, Glossaria reliqua , ed. G. Goetz, Lipsiae 1894, pp. 159-255 (Corpus glossariorum Latinorum, V); Magni glossarum libri glossae quibus Verg. nomen praefixum est, in Appendix Serviana , ed. H. Hagen, Lipsiae 1902, pp. 451-519 (Servii Grammatici qui feruntur in Vergilii carmina commentarii , edd. G. Thilo-H. Hagen, 3); Magni glossarum libri glossae quibus Verg. nomen praefixum est, in Appendix Serviana , ed. H. Hagen, Lipsiae 1902, pp. 451-519 (Servii Grammatici qui feruntur in Vergilii carmina commentarii , edd. G. Thilo-H. Hagen, 3); Glossae medicinales , ed. J.L. Heiberg, København 1924 (Det Kgl. Danske Videnskabernes Selskab. Historik-filologiske Meddelelser, IX 1); J.F. MOUNTFORD, De mensium nominibus , «The Journal of hellenic Studies» 43 (1923), pp. 102-116Traduzioni, commenti, etc. Heiricus Autissiodorensis monachus n. 841, m. 876/877 Epitome «Libri glossarum»
Risorse esterne collegate Glossaria Latina iussu Academiae Britannicae edita, Paris, 1926-1931, voll. 5, Glossarium Ansileubi A-C Glossaria Latina, ibid., Glossarium Ansileubi D-K Glossaria Latina, ibid., Glossarium Ansileubi L-R Glossaria Latina, ibid., Glossarum Ansileubi S-Z
Altri progetti collegati:
MEL Permalink: http://www.mirabileweb.it/title/liber-glossarum-title/172374