Scheda TETRA
Martinus Bracarensis episcopus n. 510/520, m. 20-3-580
Formula vitae honestae
(Compendium de quattuor virtutibus cardinalibus sive De differentiis quattuor virtutum) Attribuzioni diverse: Seneca philosophus
inc. (prol.): Gloriosissimo ac tranquillissimo, et insigni catholicae fidei praedito pietate, Mironi regi. Non ignoro, clementissime rex; (text.): Quattuor virtutum species multorum sapientum sententiis definitae sunt
Riferimenti
CPL
n. 1080; CPPLMA vol. II n. 3480; Díaz y Díaz n. 27; PL vol. LXXII col. 21-8; Repertorium vol. VII p. 483-4; Te.Tra. vol. II p. 456-9; ILWVV n. 4457; Verfasserlexikon vol. VIII col. 1084; (ed. rif.) Ranero Riestra La Formvla (2021) pp. 268-301
post 570
Ansbach, Staatliche Bibliothek (Schlossbibliothek), lat. 58 , ff. 5r-6rAosta, Biblioteca Capitolare, 53 , ff. 145v-147rArras, Médiathèque de l'Abbaye Saint-Vaast (olim Bibliothèque Municipale), 683 (731) II, ff. 84r-90vAugsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 8° 99 I, ff. 28v-31rAugsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 8° 111 , ff. 55r-73vAugsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 8° 119 II, ff. 27r-32rAugsburg, Universitätsbibliothek, I.2.4° 21 Augsburg, Universitätsbibliothek, II.1.2° 21 , ff. 44rb-46rbAugsburg, Universitätsbibliothek, II.1.4° 32 Augsburg, Universitätsbibliothek, II.1.4° 56 Avranches, Bibliothèque Municipale «Edouard Le Héricher», 58 , ff. 114r-119vBamberg, Staatsbibliothek, Lit. 165 (Ed.II.8) , ff. 97v-101Basel/Bâle, Universitätsbibliothek (olim Öffentliche Bibliothek der Universität), B V 17 I, ff. 99va-102vaBasel/Bâle, Universitätsbibliothek (olim Öffentliche Bibliothek der Universität), B IX 6 , ff. 206va-208rb epitomeBasel/Bâle, Universitätsbibliothek (olim Öffentliche Bibliothek der Universität), F VIII 1 , ff. 139r-144r sine prologoBergamo, Biblioteca Civica «Angelo Mai», MA 118 (Delta V 15) , ff. 87v-98vBergamo, Biblioteca Civica «Angelo Mai», MA 203 (Alfa VI 30) , ff. 21ra-23vbBergamo, Biblioteca Civica «Angelo Mai», MA 595 (Sigma V 13) , ff. 106v-108vBerlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Diez. C 2° 1 , ff. 293r-302rBerlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Diez. C 4° 63 , ff. 9r-12vBerlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, lat. 4° 382 II, ff. 39r-48r cum glossisBerlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Magdeburg 174 , ff. 22r-vBerlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Magdeburg 226 , ff. 336r-346v, 359r-393vBerlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, theol. lat. 2° 293 (Rose 515) Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, theol. lat. 8° 155 , ff. 114r-125rBern, Burgerbibliothek, 102 , ff. 197v-200rBurgo de Osma, Archivo Biblioteca de la Santa Iglesia Catedral, Codices 153 , ff. 74va-76vaCambrai, Le Labo - Cambrai (olim Bibliothèque Municipale), 204 (199) , ff. 20r-23vCambridge, Corpus Christi College, Ms. 63 (B. 7) , ff. 258r-259vCambridge, Corpus Christi College, Ms. 430 (T. 4) , ff. 1r-8vCambridge, Saint John's College, Ms. E. 12 (115) , ff. 150v-154vCesena (Forlì-Cesena), Biblioteca Comunale Malatestiana, S.XX.1 , ff. 171vb-172vbChâlons-en-Champagne (olim Châlons-sur-Marne), Bibliothèque Municipale Georges Pompidou, 46 (50) , ff. 114r-119vChartres, Médiathèque «L'Apostrophe» (olim Bibliothèque Municipale), 77 (57) (+) II, ff. 102v-Cheltenham (olim), Collection Phillipps, 16372 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 253 , ff. 123vb-125vbCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 291 I, ff. 101v-103rabbreviatio Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 1440 , ff. 72v-76vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ross. 193 , ff. 76v-79rCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 634 I, ff. 1r-8rCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 1783 , ff. 147v-152rCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 2202 , ff. 107v-109rCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 2212 , ff. 160v-162vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 2213 , ff. 99v-100vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 3171 , ff. 59r-65vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 4245 , ff. 86r-87rCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 4363 , ff. 132-133vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 5118 II, f. 64r-v, 105-116vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 6024 V, ff. 155r-vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 9658 IV, ff. 98-99vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 11418 II, ff. 92-94vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 11441 XIII, ff. 513-517vComo, Biblioteca Comunale, 3.2.14 IV, ff. 107va-113raCortona (Arezzo), Biblioteca Comunale e dell'Accademia Etrusca, 23 , ff. 27ra-29vaCortona (Arezzo), Biblioteca Comunale e dell'Accademia Etrusca, 81 , ff. 102vb-104raCortona (Arezzo), Biblioteca Comunale e dell'Accademia Etrusca, 207 , ff. 116r-120vCortona (Arezzo), Biblioteca Comunale e dell'Accademia Etrusca, 207 , ff. 116r-120vCortona (Arezzo), Biblioteca Comunale e dell'Accademia Etrusca, 234 , ff. 13v-15vDüsseldorf, Universitäts- und Landesbibliothek, Ms. B. 164 , ff. 93r-98rEichstätt, Universitätsbibliothek (olim Staatliche und Seminarbibliothek), st 529 Eichstätt, Universitätsbibliothek (olim Staatliche und Seminarbibliothek), st 749 II, ff. 61r-80r cum commento et glossa interlineariaEl Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial, m.III.3 , ff. 40va-46vbEl Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial, s.II.2 , ff. 180v-182vEl Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial, s.II.3 , ff. 119r-121rEl Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial, s.II.4 , ff. 114v-117vFerrara, Biblioteca Comunale Ariostea, II 58 II, ff. 100vb-103rbFerrara, Biblioteca Comunale Ariostea, II 140 , ff. 125r-131rFirenze, Archivio di Stato, Bardi II 179 , ff. 37va-39rbFirenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 1657 , ff. 41r-46rFirenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 23.23 , ff. 48r-51vFirenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 76.41 Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 89 sup. 16 Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, San Marco 173 , f. 44r-v incompletoFirenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, San Marco 566 , ff. 34r-37rFirenze, Biblioteca Riccardiana, 391 II, ff. 65ra-67raFirenze, Biblioteca Riccardiana, 709 , ff. 96v-101vGravenhage 's, Museum Meermanno-Westreenianum, 10.D.10 , ff. 1v-6rGraz, Universitätsbibliothek, 830 (42/17 Quarto) II, ff. 50r-55vHaarlem, Stadsbibliotheek en Leeszal, 187 C 14 , ff. 227v-230rHeiligenkreuz, Bibliothek des Zisterzienserstifts, 212 , ff. 69v-75vHereford, Cathedral Library, O.II.9 Hereford, Cathedral Library, O.II.10 , ff. 149r-151vHereford, Cathedral Library, O.VIII.9 , ff. 1r-2rHildesheim, Dombibliothek (olim Beverin'sche Bibliothek), J. 34 , ff. 145r-151rJena, Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek, Bud. 8° 4 II, ff. 109r-119rKiel, Universitätsbibliothek, Bord. 52 , ff. 165r-175r cum commentarioKlosterneuburg, Bibliothek des Augustiner Chorherrenstiftes, 934 , ff. 84r-91vLaon, Bibliothèque Municipale «Suzanne Martinet», 75 , ff. 5r-10rLaon, Bibliothèque Municipale «Suzanne Martinet», 303 Leiden, Bibliotheek der Universiteit, B.P.L. 43 A II, ff. 272r-276rLeiden, Bibliotheek der Universiteit, B.P.L. 191 B II, ff. 124r-128vLeiden, Bibliotheek der Universiteit, B.P.L. 191 B III, ff. 146r-148vLondon, British Library, Add. 15108 , ff. 193- cum commentarioLondon, British Library, Add. 37670 , ff. 106r-108rLondon, British Library, Harley 3396 , ff. 119r-123vLucca, Biblioteca Statale (olim Biblioteca Governativa), 1432 I (ff. 1-88), ff. 1r-6rLucca, Biblioteca Statale (olim Biblioteca Governativa), 1455 , ff. 46va-50rbLucca, Biblioteca Statale (olim Biblioteca Governativa), 1455 , ff. 46va-50rbLuxembourg, Bibliothèque Nationale, 66 , ff. 140r-144rMadrid, Archivo Histórico Nacional, Códices y Cartularios 1007 B (olim 1279) , ff. 155vb-159rbMadrid, Biblioteca Nacional de España, Ms. 10238 , ff. 107v-109vMainz, Wissenschaftliche Stadtbibliothek, I 274b Milano, Biblioteca Ambrosiana, D 32 inf. II, ff. 60v-63vMilano, Biblioteca Ambrosiana, N 192 sup. , ff. 27v-35rModena, Biblioteca Estense Universitaria, lat. 102 (alfa.S.9.20) , ff. 2r-5vModena, Biblioteca Estense Universitaria, lat. 164 (alfa.O.6.9) , ff. 1r-3rModena, Biblioteca Estense Universitaria, lat. 169 (alfa.S.6.8) , ff. 83v-84vsine prologo München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 3801 II, ff. 100va-102vbMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14096 I, ff. 82v-83rfragmenta München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14346 , ff. 47r-48v (158r-159v) c. 1a-6München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14492 , ff. 39r-47vMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14529 , ff. 156v-160rMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14549 , ff. 179r-205r cum commentoMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14586 , ff. 312r-327rMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14644 , ff. 118r-126vMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14738 , ff. 1r-9rMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 28483 , ff. 61r-64vMünchen, Universitätsbibliothek, 2° 667 , ff. 99r-112rMünchen, Universitätsbibliothek, 2° 672 I, ff. 99ra-101vbMünchen, Universitätsbibliothek, 4° 527 , ff. 69r-70vMünchen, Universitätsbibliothek, 4° 806 I, ff. 163v-165vMünchen, Universitätsbibliothek, 4° 813 I, f. 77v incompletoMünchen, Universitätsbibliothek, 4° 813 II, ff. 78r-98r cum commentario et glossa interlineariMünchen, Universitätsbibliothek, 4° 814 III, ff. 211r-225vOsnabrück, Bischöfliches Archiv, Frenswegen 7 , ff. 83r-87rOsnabrück, Gymnasium Carolinum, 21 , ff. 194r-197vOxford, Bodleian Library, Digby 55 (S.C. 1656) , ff. 111v-113rOxford, Bodleian Library, Laud misc. 383 (S.C. 1285) , ff. 77v-81rOxford, Lincoln College (in deposito presso la Bodleian Library), lat. 27 II, ff. 54r-58rOxford, Merton College, 267 IV, ff. 141v-144rOxford, St. John's College, 36 , ff. 175va-177vbPadova, Biblioteca Antoniana, Manoscritti 50 II, ff. 67v-72vPadova, Biblioteca Capitolare della Curia Vescovile, B. 62 VI, ff. 87v-92vPadova, Biblioteca Civica, C.M. 732 , ff. 74r-78vPalermo, Biblioteca Centrale della Regione Siciliana (olim Biblioteca Nazionale), I.E.13 , ff. 131r-135rParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 1710 , ff. 48v-50vParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2024 II, ff. 43r-44vParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2772 , f. 96v-103rParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8027 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8546 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8624 I, f. 16r-vParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 15131 II, ff. 210rb-211vaParis, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 181 , pp. 165-173Parma, Biblioteca Palatina, Barbieri s.n. (inv. 20943) , ff. 6v-12rPavia, Biblioteca Universitaria, Aldini 42 , ff. 7r-10vPraha, Archiv Prazského Hradu, Knihovna Metropolitní Kapituly, N. XXI (1545) , ff. 121v-124rRoma, Biblioteca Nazionale Centrale «Vittorio Emanuele II», Sess. 172 (2082) , ff. 118vb-121vaRoma, Biblioteca Vallicelliana, F. 49 I, ff. 30r-37rSankt-Peterburg, Rossijskaja Nacional'naja Biblioteka (olim Gosudarstvennaja ordena Trudovogo Krasnogo Znameni Publicnaja Biblioteka im. M.E. Saltykova Scedrina), lat. O.I.30 , ff. 161v-194vSiena, Biblioteca Comunale degli Intronati, F.III.5 III (ff. 213-216), ff. 214v-216rSiena, Biblioteca Comunale degli Intronati, F.III.5 , ff. 214v-216rSiena, Biblioteca Comunale degli Intronati, H.VIII.10 IV (ff. 39-60), ff. 57v-58vSiena, Biblioteca Comunale degli Intronati, H.VIII.10 IV (ff. (39-60), ff. 57v-58vTodi (Perugia), Biblioteca Comunale «Lorenzo Leonii», 134 (cat. 2008: 140) , ff. 213r-214vexcerptum Toledo, Archivo y Biblioteca Capitulares (olim Biblioteca del Cabildo), 13-3 , ff. 12r-15vVerona, Biblioteca Capitolare, DCLXXXIV (DCXCIX) , ff. 81r-84vVicenza, Biblioteca Comunale (Civica) Bertoliana, 220 III, ff. 31r-34vVicenza, Biblioteca Comunale (Civica) Bertoliana, 423 , ff. 114r-116rWeimar, Herzogin Anna Amalia Bibliothek (olim Zentralbibliothek der deutschen Klassik, Thüringische Landesbibliothek), 4° 108 I, ff. 1r-7vWien, Österreichische Nationalbibliothek, 322 , ff. 7v-18v e 60r-61vWien, Österreichische Nationalbibliothek, 575 , ff. 37r-43vWien, Österreichische Nationalbibliothek, 1010 (Theol. 346) , ff. 18v-23vWien, Österreichische Nationalbibliothek, 3150 , ff. 225v-229vWroclaw, Biblioteka Uniwersytecka, I.Q.128 , ff. 59v-61Zwettl, Bibliothek des Zisterzienserstifts, 269 , ff. 210r-212rTradizione del testo: Molti testimoni della Formula attribuiscono l''opera a Seneca; infatti ci sono alcune ragioni per ritenerla un centone di opere senecane (alcune perdute). Il fatto che in alcuni testimoni manchi l''epistola dedicatoria ha favorito la diffusione della falsa attribuzione (presente già nel X a Skt. Emmeram) in un clima medievale di grande favore per il Seneca morale, come autorità sia di vita spirituale che di stile letterario. Esistono diverse centinaia di mss. (cfr. i censimenti di P. Alberto e C. W. Barlow), i quali tramandano due redazioni, una brevior e una longior , con una moltiplicazione delle copie a partire dal XII secolo. L''edizione critica è quella di Barlow, che propone uno stemma tripartito con origine in un subarchetipo; Barlow ricostruisce il testo scegliendo una ventina di testimoni anteriori al XII sec., dopo averne collazionati 36 e visionati altri 50. (da Te.Tra II, scheda a cura di Aires A. Nascimento)Bibliografia filologica: P.F. Alberto, Séneca e Martinho de Braga: alguns fantasmas de uma recepção , «Euphrosyne», 21 (1993), pp. 105-139; H. Haselbach, Seneques des IIII vertus. La Formula honestae uitae de Martin de Braga (pseudo-Sénèque), traduite et glosée par Jean Courtecuise (1403). Étude et édition critique, Berne 1975; M. Lausberg, Untersuchungen zu Senecas Fragmenten , Berlin 1970; C.W. Barlow, Martini episcopi Bracarensis Opera omnia , New Haven 1950, pp. 236-250; M.P. Francoeur, The Relationship in Thought and Language between L. Annaeus Seneca and Martin of Braga , Univ. Michigan 1944; M. Lausberg, Senecae operum fragmenta: Überlick und Forschungsbericht , in ANRW II, 36.3, 1989, 1925-1926; E. Bickel, Die Schrift des Martinus von Bracara, «Rheinisches Museum» 60 (1905), pp. 505-551 O. Rossbach, De Senecae philosophi librorum recensione et emendatione , «Breslauer philologische Abhandlungen», Breslau 1888, II2 , pp. 88-95); A. Weidner, Formula vitae honestae , «Jahrbuch der Pädagogiums zum Kloster unser Lieben Frauen in Magdeburg», Magdeburg 1872, pp. 2-10. F. Liverani, Specilegium Liberianum (tanquam Anselmo Cantabrigensi tribuend.), Florentiae 1863, pp. 564-569; Fr. Haase, Annaei Senecae opera quae supersunt , Leipzig 1853, Suppl. III, pp. 468-475 (ex ms Breslau, script. an. 1375).; A. Caetano do Amaral, Vida e opúsculos de S. Martinho Bracarense , Lisboa 1803, pp. 141-159 (ex Flórez); A. Gallandi, Bibliotheca Patrum , vol. XII, Venetiae 1778 = PL, 72, cols. 21-28 C.W. Barlow (ed.) Martini episcopi Bracarensis opera omnia 1950 pp. 204 e sgg.Risorse esterne collegate TETRA_140_Martinus Bracarensis, Formula vitae honestae - siglario Barlow TETRA_141_Martinus Bracarensis, Formula vitae honestae - stemma ed. Barlow
Spoglio inventariale 241- 241. - A ) § Expos(it)io super ecclesiasten. Cum postibus. et de antiqua lictera. § Cuius principium est. Gloriosissimo ac tranquillissimo et insigni catholice fidei. Finis vero. Que cunctorum bonorum est finis. Explicit liber viijus . § In quo libro. omnes quaterni sunt. [ ] I.T ) Expositio super ecclesiasten. de antiqua lictera. I. 98- 98. Item super De civitate dei fratris Thome, in satis magno volumine et bona littera. Et sunt etiam libri Senece: primus declamationum, ultimus de quatuor virtutibus. Firenze - S. Marco, convento OP 737- 4. Introductorium Albumazaris, tractatus de magnete et quaedam alia Iohannis Hyspalensis, tractatus de sphera solida, quaedam epistolae Senecae ad Lucillum, Martinus episcopus ad Mironem regem de quatuor virtutibus cardinalibus, item de moribus, item de paupertate, Avicenna de mineralibus, Aristoteles de caelo et mundo et stellis, quadripartitum Ptolomei in iudicia astrorum, liber Homar Thyberiadis de nativitatibus, Alphagranus in scientia astrorum et radicibus motuum caelestium, canones super tabulas Tholbetanas, Messahallah, atque alii in astrolabium, et alia, in volumine mediocri pagonazo sive nigro in membranis. Firenze - S. Marco, convento OP 845- 5. Solinus de mirabilbus mundi, et liber Martini episcopi ad regem Mironem de quatuor virtutibus, in volumine parvo albo in membranis Firenze - S. Marco, convento OP 886- 2. Topica M. T. Ciceronis cum commento Boetii, item liber diffinitionum Tullii, item eiusdem peryermenias, item Martinus episcopus de quatuor virtutibus cardinalibus, et alia, in volumine mediocri fulvo in membranis.
Altri progetti collegati:
CODEX MAGI MEL RICABIM Permalink: http://www.mirabileweb.it/title/formula-vitae-honestae-martinus-bracarensis-episco-title/9