Scheda TETRA
Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856
Commentarium in Matthaeum
[una cum epistola praefatoria ad Haistulfum archiepiscopum ] Opere di riferimento Evangelium secundum Matthaeum
inc. (ep. praef.): Memor illius praecepti, quod per vas sibi aptum olim sapientia protulit, dicens (Eccli 7, 31): In tota anima tua time Deum, et sacerdotes eius sanctifica; Expositionem scripturus in evangelium beati Matthaei, opportunum esse iudicavi ... Liber generationis - (Augustinus:) Quo exordio suo satis ostendit, generationem Christi secundum carnem se suscepisse narrandam expl. aderit et nobis, ut eum post mortem sequi mereamur in coelos, si ante mortem eum in Bethaniam, unde ascendit, id est in domum oboedientiae, sequi curamus
Riferimenti
Stegmüller
n. 7060; PL vol. CVII col. 727-1156; Te.Tra. vol. III p. 323-30; (ed. rif.) MGH Epist. vol. V pp. 388-90, n. 5 (tantum epistola praefatoria); Kottje Verzeichnis (2012) p. 245
Alençon, Médiathèque de la Communauté Urbaine (olim Bibliothèque Municipale), 16 , ff. 218-223v cap. IAngers, Médiathèque Toussaint (olim Bibliothèque Municipale), 58 (51) , ff. 1-167 libri I-VIIIArezzo, Biblioteca Diocesana del Seminario Vescovile, Gamurrini, Framm. di codice V, 5.27 XV (fragmentum )Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, lat. 4° 695 (Görres 109) , ff. 43v-44rBerlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Magdeburg 206 , ff. 201ra-203vbBerlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Magdeburg 206 II, ff. 201ra-203vbBerlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Phillipps 1725 (Rose 11, Meerm. 538) , f. 8r glosseBerlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Phillipps 1737 (Rose 162) , f. 50r-v exc.Bern, Burgerbibliothek, 756, 99 Bologna, Biblioteca Universitaria, 1952 (lat. 998) Cambridge, Corpus Christi College, Ms. 86 (M. 4) , ff. 1v-187r ep. ad Haistulfum: f. 1Cambridge, Emmanuel College, I.4.12 (91) Cambridge, Peterhouse, Mediaeval and Musical Manuscripts (in deposito presso la University Library), 169 (1.7.3) , f. 182vexcerpta Cambridge, University Library, Dd.8.8 Chartres, Médiathèque «L'Apostrophe» (olim Bibliothèque Municipale), 98 (77) (+) , ff. 6-165Cheltenham (olim), Collection Phillipps, 3723 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 428 , ff. 25r-31vexcerpta Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 113 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 212 , ff. 26v-30rexcerpta Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 615 , ff. 226r-227rexcerpta Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 651 , ff. 31v-128vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 9994 , f. 79vexcerpta Darmstadt, Universitäts- und Landesbibliothek (olim Hessische Landes- und Hochschulbibliothek), 386 , ff. 409r-411v, 503r-511rexcerpta Dresden, Sächsische Landesbibliothek, Staats- und Universitätsbibliothek, P 36 , ff. 136-139excerpta Durham, Dean and Chapter Library (Cathedral Library), B.III.16 Freiburg i.Br., Universitätsbibliothek, fragm. 58 fragm.Hannoversch Münden, Stadtarchiv, Fragm. s.n. fragmentum Hereford, Cathedral Library, P.VIII.7 , ff. 167v-168rexcerpta Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (olim Universitätsbibliothek), 94 , ff. 6v-7vexcerpta Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (olim Universitätsbibliothek), 180 , f. 47rb-vbexcerpta Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (olim Universitätsbibliothek), 243 , ff. 49v-53vexcerpta Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (olim Universitätsbibliothek), 763 VII, f. 229r-v excerptaJena, Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek, Klosterbibl. 1 , ff. 115v-118v, 136r-138rexcerpta Kassel, Landeskirchliches Archiv, Sammlung Einbandfragmente EKKW J 18 330 Kassel, Landeskirchliches Archiv, Sammlung Einbandfragmente EKKW J 18 331 Kassel, Universitätsbibliothek Kassel - Landesbibliothek und Murhardsche Bibliothek der Stadt Kassel, Theol. 2° 142 , f. 3vexcerpta Köln, Erzbischöfliche Diözesan- und Dombibliothek, 16 (Darmst. 2016) , ff. 1v-39rLambach, Bibliothek des Benediktinerstifts, Ccl 102 , ff. 118r-120rexcerpta Lincoln, Cathedral Library, 158 (C.2.2) , ff. 87v-88vexcerpta London, British Library, Harley 3104 London, British Library, Royal 2.C.III , f. 103vexcerpta London, British Library, Royal 4.B.IX London, University College Library, Lat. 7 Marburg a.d. Lahn, Hessisches Staatsarchiv, Hr. 2, 9 fragm.Melk, Stiftsbibliothek, 217 (1052; E. 7) , ff. 117v-178r, 249v-253vexcerpta Montpellier, Bibliothèque Interuniversitaire, Section de Médecine, H 57 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 4507 , ff. 146v-148rexcerpta München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 5804 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 7701 (Ind. 301) , ff. 12-14excerpta München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 13032 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 18023 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 29475/1 (olim Clm 29162c) , ff. 1r-2vfragmentum München, Universitätsbibliothek, 2° 16 , ff. 26r-v, 30v-32r, 108v-110r, 186r-190rMünchen, Universitätsbibliothek, 2° 16 , ff. 210r-212v, 234r-236r, 236r-237v, 300v-305vexcerpta Münster, Nordrhein-Westfälisches Staatsarchiv, Msc VII, Nr. 5201 , pp. 149-158excerpta Münster, Westfälisches Landesmuseum für Kunst- und Kulturgeschichte, 540 Nürnberg, Stadtbibliothek, Cent. I, 85 , ff. 12v-13rexcerpta Nürnberg, Stadtbibliothek, Fragm. lat. 10 fragmentum Orléans, Médiathèque (olim Bibliothèque Municipale), 145 (122) , p. 164Oxford, Balliol College, 169 , ff. 1r-228vOxford, Bodleian Library, Bodl. 729 (S.C. 2706) Oxford, Bodleian Library, Laud misc. 101 (S.C. 1214) , ff. 1r-101r fragm.Oxford, Bodleian Library, Laud misc. 297 (S.C. 1159) Oxford, Merton College, 18 III, ff. 178r-228vOxford, Merton College, 176 , ff. 155r-161vexcerpta Paderborn, Erzbischöfliche Akademische Bibliothek (Theodoriana), Huxar. 5 , ff. 79v-100rexcerpta Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 286 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2439 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 3776 , ff. 40v-65rexcerpta Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 11683 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 13214 fragm.Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 13410 , ff. 1-270Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 14243 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 17453 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1879 Princeton, NJ, Princeton University Library, Robert Garrett Collection 72 , ff. 6r-174vSopron, Állami Levéltára, R 317 (Madas 239) , f. 1vbfragmentum Tours, Bibliothèque Municipale, 106 Vendôme, Bibliothèque du Parc Ronsard (olim Bibliothèque Municipale), 57 (+) Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 925 (Salzburg 46) I, ff. 1r-91v fragm.Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 988 l. V-VIIIWien, Österreichische Nationalbibliothek, 991 l. I-IVWolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Weiss. 26 (4110) Worcester, Cathedral and Chapter Library, F. 93 , ff. 203v-205v, 207r-209vexcerpta Worcester, Cathedral and Chapter Library, F. 94 , ff. 69v-70v, 78v-87v, 100r-101vexcerpta Wroclaw, Biblioteka Uniwersytecka, I.F.180 (207) , f. 177rb-vbfragmentum Tradizione del testo: Il commento al Vangelo di Matteo è il primo scritto di Rabano (anni 821-22), dedicato ad Aistolfo di Magonza. L''epistola prefatoria è pubblicata nei MGH da Dümmler, mentre del testo esiste un''edizione critica moderna a cura di B. Löfstedt. La lista dei testimoni (34 completi e 4 frammentari, senza contare le raccolte di estratti) è ricostruibile tramite l''edizione Löfstedt (che tiene conto solo dei codd. principali), i repertori Stegmüller, Berggötz, Kottje e le integrazioni dai cataloghi. La fortuna del testo è immediata in area francese e tedesca; verso il XII sec. è molto diffuso in Inghilterra (probabilmente i cisterciensi ebbero un ruolo nell''estensione della tradizione). Il commentario non si accompagna mai alla stessa opera, dunque gli accostamenti di testi nei mss. non sono utili a ricostruire la genealogia; Löfstedt lo fa solo per dodici mss., e non propone uno stemma unitario, indicando solo singole famiglie o coppie. Lo studioso fonda il testo sui codd. Münster, Landesmuseum, Leihgabe Kunstverein Nr. 540 (P ) e Montpellier, Faculté de Médecine, H 57 (P ), ma talvolta preferisce la lezione di altri testimoni, segno che P e M sono portatori di errori. Sono stati individuati pochissimi errori d''archetipo, sufficienti però a dimostrane l''esistenza. Le contaminazioni sembrano piuttosto diffuse; è possibile che alcuni passi, i quali contenevano corruttele nelle fonti, siano stati corretti ricorrendo a esemplari delle fonti che avevano un testo diverso. K. Köberlin ha anche formulato l''ipotesi (respinta da J.B. Hablitzel) che Rabano avesse redatto una versione più tarda del commento, basandosi su alcuni riferimenti nella versione del commento in un ms. di Würzburg. La tradizione indiretta è formata da estratti in forma omiletica, sia nella raccolta di omelie di Rabano che in altri omiliari; molti altri estratti in forma omiletica circolano indipendentemente.
(da Te.Tra III, scheda a cura di Rossana E. Guglielmetti)Bibliografia filologica: - Hrabani Mauri Expositio in Mattheum , ed. B. Löfstedt, 2 voll., Turnhout 2000 (CCCM 174-174A)
- O. Berggötz, Hrabanus Maurus und seine Bedeutung für das Bibliothekswesen der Karolingerzeit , «Bibliothek und Wissenschaft» 27 (1994), pp. 1-47;
- R. Kottje, Hrabanus Maurus - "Praeceptor Germaniae" , «Deutsches Archiv» 31 (1975), pp. 534-45;
- J.B. Hablitzel, Hrabanus Maurus. Ein Beitrag zur Geschichte der mittelalterlichen Exegese , Freiburg-im-Bresgau 1906 (Biblische Studien 11/3);
- Epistola praefatoria , ed. E. Dümmler, MGH,Epistolae V, pp. 388-90Traduzioni, commenti, etc. Expositio in Matthaei evangelium Fragmentum e commentariis in Vetus Testamentum desumpta
Risorse esterne collegate Read full text at Corpus Corporum
Altri progetti collegati:
CALMA MEL Permalink: http://www.mirabileweb.it/title/commentarium-in-matthaeum-hrabanus-maurus-n-780-ca-title/5271