*
Gabriella Albanese Il «De animorum medicamentis» di Tideo Acciarini e la trattistica «de principe» nell'Umanesimo Tideo Acciarini maestro e umanista fra Italia e Dalmazia . Atti del Convegno internazionale di studi (Macerata, 21 ottobre 2011) cur. Silvia Fiaschi , Macerata, Edizioni Università di Macerata (EUM) 2014 pp. XVI-179, 99-147 tavv. 5
Abstract
Il saggio si divide in due parti: nella prima l'A. presenta la figura di Tideo Acciarini (1430/1440-post 1490) e inquadra la sua scarna attività letteraria (un breve scambio epistolare con Poliziano, una raccolta di
carmina ispirati alle odi di Orazio e il trattato
De animorum medicamentis , un
opusculum destinato alla formazione del principe Giovanni delle Asturie, figlio di Ferdinando d'Aragona e Isabella di Castiglia) all'interno della sua professione di insegnante, svolta in area marchigiana (S. Elpidio al Mare), nella regione dalmata (a Ragusa, Spalato e Zara) e in Italia meridionale (Cosenza e, forse, Napoli). La seconda parte dell'articolo prende in considerazione il
De animorum medicamentis , trasmesso da due manoscritti, un codice autografo (Vat. Barb. lat. 213, ff. 1r-59r) e il suo
descriptus (Vat. Barb. lat. 282, ff. 1r-51r), trattando ampiamente delle sue fonti antiche (il
De officiis , il
De inventione e le opere filosofiche di Cicerone; gli
Annales di Tito Livio; il
De clementia di Seneca; il panegirico di Plinio a Traiano; i testi canonici della filosofia aristotelica e platonica, tra cui l'
Ethica Nicomachea e la traduzione del Bruni della
Politica di Aristotele, quella di Ficino dei dialoghi platonici e di Bracciolini della Ciropedia di Senofonte), medievali (la
Psycomachia di Prudenzio, la
Regula pastoralis di Gregorio Magno e il
De morali principis institutione di Vincenzo di Beauvais) e coeve (il
De ingenuis moribus del Vergerio, il
De liberorum institutione del Piccolomini, il
De principe di Pontano, i
Doveri del principe di Carafa). L'A. si sofferma inoltre sulla struttura del testo, una schedatura esemplare di estratti, frammenti,
dicta e
facta memorabilia scritti per imprimere nella mente del giovane principe la giusta prassi di governo, oltre che per gettare le basi della formazione retorica e dialettica del figlio di Ferdinando d'Aragona. In conclusione del saggio, l'A. pone in relazione questo
libellus dell'Acciarini con la trattatistica pedagogico-politica quattrocentesca che, inaugurata da Petrarca con la Senile XIV 1, aveva i suoi esponenti di spicco in Pier Paolo Vergerio, Enea Silvio Piccolomini, nell'epistola di Biondo Flavio a Galeazzo Sforza, nel
De claro adolescente instituendo di Antonio Ivani da Sarzana indirizzato al figlio del doge genovese Agostino Fregoso, oltre che nei numerosi lavori degli umanisti del regno di Napoli (tra cui Bartolomeo Facio, Antonio Beccadelli e Giovanni Pontano). (Luca Villani)
Riduci
Argomenti e indici Tydaeus Acciarinus n. 1430/1440, m. post 1490 ,
De animorum medicamentis Plato, Fortleben Angelus Politianus n. 14-7-1454, m. 1494 ,
Epistolae Antonius Beccadellus n. 1394, m. 19-1-1471 ,
Liber gestarum Ferdinandi regis [opus imperfectum] Antonius Hyvanus Sarzanensis n. 1430 ca., m. 1482 ,
Epistola de claro adolescente instituendo Aristoteles, Fortleben ,
Ethica Nicomachea Aristoteles, Fortleben ,
Politica Bartholomaeus Facius n. ante 1410, m. 1457 ,
De laudibus illustrissimi domini Ferdinandi Calabriae ducis Bartholomaeus Facius n. ante 1410, m. 1457 ,
In laudem excellentissimi principis domini Alphonsi Aragonum regis Bartholomaeus Facius n. ante 1410, m. 1457 ,
Praefatio et postfatio ad Ferdinandum Calabriae ducem super orationem Isocratis «Ad Nicoclem» in maternam linguam traductam Blondus Flavius n. 1392, m. 4-6-1463 ,
Epistolae Galeaccio Sfortiae Vicecomiti Papiae comiti («Magnum et difficile paternae et avitae maiorumque aliorum»... «Superiores litterae ad humanitatis et bonarum artium studia»... ) Cicero M. Tullius, Fortleben ,
De amicitia Cicero M. Tullius, Fortleben ,
De divinatione Cicero M. Tullius, Fortleben ,
De inventione Cicero M. Tullius, Fortleben ,
De natura deorum Cicero M. Tullius, Fortleben ,
De officiis Cicero M. Tullius, Fortleben ,
De senectute Cicero M. Tullius, Fortleben ,
Paradoxa stoicorum Cicero M. Tullius, Fortleben ,
Tusculanae disputationes Franciscus Petrarcha n. 20-7-1304, m. 19-7-1374 ,
Rerum senilium libri Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Regula pastoralis Iohannes Iovianus Pontanus n. 7-5-1422/1429, m. 1503 ,
De principe Leonardus Brunus n. 1370 ca., m. 9-3-1444 ,
Politica [opus Aristotelis; translatio ex graeco; una cum epistola praefatoria Blondo Flavio et epistola nuncupatoria Eugenio IV papae] Livius, Fortleben ,
Ab Urbe condita Marsilius Ficinus n. 19-10-1433, m. 1-10-1499 ,
Argumenta et commentaria in Platonem Petrus Paulus Vergerius senior n. 23-7-1370, m. 8-7-1444 ,
De ingenuis moribus et liberalibus artibus adulescentulorum Pius II papa n. 18-10-1405, m. 14/15-8-1464 ,
De liberorum educatione [opus Ladislao regi Bohemiae dicatum] Plinius Minor, Fortleben ,
Panegyricus Traiani Poggius Bracciolinus n. 11-2-1380, m. 30-10-1459 ,
Cyropaedia [opus Xenophontis; translatio ex graeco] Prudentius, Fortleben ,
Psychomachia Seneca philosophus, Fortleben ,
De clementia Tydaeus Acciarinus n. 1430/1440, m. post 1490 ,
Carmina [6; ad Alexandrum, Constantium et Baptistam Sfortias] Tydaeus Acciarinus n. 1430/1440, m. post 1490 ,
Epistola ad Angelum Politianum (Tydeus Acciarinus Angelo Politiano S.D.... Inciderunt in manus nostras, veluti mutilata ramenta, quaedam interpretationum tuarum in Papini Silvas... ) Vincentius Bellovacensis n. 1190 ca., m. 1264 ca. ,
De morali principis institutione Xenophon Atheniensis, Fortleben ,
Cyropaedia
Luoghi: Cosenza Dubrovnik Napoli Sant'Elpidio a Mare (Fermo) Split Zadar
Manoscritti
Scheda N: 37 - 4224
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-il-de-animorum-medicamentis-di-tideo-acciarini-e-/677561
*
Ana María Aldama Roy Prudencio en «florilegia» medievales: Escorial Q.I.14 y Córdoba 150 Poesía latina medieval (siglos V-XV) . Actas del IV Congreso del «Internationales Mittellateinerkomitee» (Santiago de Compostela, 12-15 septiembre de 2002) cur. Manuel Cecilio Díaz y Díaz - José Manuel Díaz de Bustamante , Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2005 (Millennio medievale 55. Atti di convegni 17) pp. X-1253, 565-81
Abstract
Dopo aver rapidamente ricostruito la diffusione dei
florilegia dall'antichità al medioevo - in particolare viene ricordato il legame che fin dalle origini stringe tale genere letterario all'educazione scolastica, vengono analizzati i criteri che presiedono alla selezione degli autori e dei brani ed evidenziato il ruolo di mediazione svolto da queste raccolte antologiche nella ricezione medievale della letteratura antica - l'A. passa ad esaminare la struttura di due florilegi contenuti rispettivamente nel ms. El Escorial, Biblioteca del Real Monasterio de San Lorenzo, Q.I.14 (XIV sec.) e nel ms. Córdoba, Archivo Capitular, 150 (XIII sec.). Quindi viene considerata la presenza della
Psycomachia prudenziana in entrambi: l'impressione che si trae tanto dalla scelta e dall'organizzazione generale dei brani, quanto più specificamente dalla fruizione di Prudenzio è che quello del codice dell'Escorial riprenda la struttura caratteristica del
Florilegium Gallicum - quale florilegio a classica finalità letteraria - mentre quello di Cordova sembra avere piuttosto un obiettivo di formazione elementare, in cui Prudenzio risulta recuperato, ma solo a modo di sentenza. (Francesco Vermigli)
Riduci
Argomenti e indici Manoscritti
Leggi saggio
Scheda N: 27 - 5084
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-prudencio-en-florilegia-medievales-escorial-q-i-1/502422
*
Angelsächsisches Erbe in München. Anglo-Saxon Heritage in Munich. Angelsächsische Handschriften, Schreiber und Autoren aus den Beständen der Bayerischen Staatsbibliothek in München. Anglo-Saxon Manuscripts, Scribes and Authors from the Collections of the Bavarian State Library in Munich cur. Hans Sauer , Wien-Berlin-Bruxelles-Frankfurt a.M.-Bern-New York-Oxford, P. Lang 2005 pp. 119 tavv.
Abstract
Aus Anlass der Münchener Tagung der International Society of Anglo-Saxonists im Jahr 2005 (mit dem Thema «England und der Kontinent») wurde eine Ausstellung vom 1. bis zum 24. August organisiert, in der Handschriften der Bayerischen Staatsbibliothek ausgestellt wurden, die entweder aus dem angelsächsischen England stammten oder Bezüge zum angelsächsischen Raum zwischen 450 und 1066 aufweisen. Dem vorliegenden Ausstellungskatalog geht eine Einleitung von C. Schreiber («Introduction: Anglo-Saxon Heritage in the Bavarian State Library», S. 13-31) voraus. Hierin beschreibt sie zunächst die Ursprünge der Missionierung Bayerns mit Hinweisen auf Eustasius v. Luxueil, Emmeram v. Regensburg, Rupert v. Salzburg oder Corbinian v. Freising und - nicht zu vergessen - Bonifaz, beleuchtet die ersten bayerischen Klostergründungen wie St. Peter (Salzburg), St. Emmeram (Regensburg), Weihenstephan (bei Freising), Wessobrunn, Tegernsee und Benediktbeuern, erörtert die Verbreitung der angelsächsischen Schrift auf dem Kontinent, insb. im Südosten Deutschlands, bzw. die deutsch-insulare Schriftprovinz und analysiert im Anschluss die angelsächsischen (kulturellen) Einflüsse im Allgemeinen wie z. B. auf die karolingische Reform oder im Rahmen der Rezeption angelsächsischer Autoren in Bayern. Abschließend skizziert die Vf. die Geschichte der Bayerischen Staatsbibliothek und deren Handschriftenbestand. Im folgenden illustrierten Katalog (von B. Ebersperger und A. Schröcker), der eine kodikologische, paläographische sowie inhaltliche Beschreibung (dt. und engl.) der Textzeugen mit Verweisen auf Sekundärliteratur enthält, werden die ausgestellten Handschriften in vier Gruppen eingeteilt: Angelsächsische Hss.: lat. 29270/2 (Ende VII. Jh.):
Evangelia (Lc); 29270/9 (Anfang VIII. Jh.):
Evangelia (Io); 29336/1 (Ende X. Jh./Anfang XI. Jh.):
Psychomachia des Prudentius; kontinentale Hss. in angelsächsischer Schrift: lat. 6237 (a. 764/783):
Homiliae in Ezechielem Gregors d. Gr.; 6433 (a. 764/783): Florilegium; 6297 (um 783):
Moralia in Iob Gregors d. Gr.; 14653 (3. Drittel VIII. Jh.):
Tractatus in evangelium Iohannis des Augustinus; 14641 (Ende VIII. Jh.):
Tabulae paschales ,
Annales Fuldenses antiquissimi ; 6298 (Ende VIII. Jh.):
Homiliae des Caesarius v. Arles; 14210 (1. Drittel IX. Jh.):
De institutione clericorum des Hrabanus Maurus; kontinentale Hs. mit altenglischen Glossen: germ. 187 III (1. Drittel IX. Jh.):
Glossarium (
Werden II ); angelsächsische Autoren: lat. 13581 (um 820):
Explanatio Apocalypsis des Alcuin,
Epistulae Alcuini ; 12741 (a. 830-834):
Biblia ; 6407 (Anfang IX. Jh.):
De rhetorica und
De dialectica des Alcuin; 14614 (um 820):
Sermo de passione Domini des Candidus,
Expositio in ecclesiasten des Alcuin; 6389 (3. Viertel IX. Jh.):
De locis sanctis des Beda,
Sermo de passione Domini des Candidus; 18120 (Mitte XI. Jh.):
Homiliarium evangelii libri II des Beda; 14387 (Mitte IX. Jh.):
De orthographia des Beda; 14725 (1. Viertel IX. Jh.):
De temporum ratione des Beda; 23486 (XI. Jh.):
De laude virginitatis metrica des Aldhelm; 19440 (2. Hälfte/3. Viertel XI. Jh.): Varia grammatica et theologica; 15817 (2. Viertel IX. Jh.): die Predigten
De pastoribus und
De ovibus des Augustinus,
Vita s. Cuthberti ; 1086 (1. Viertel IX. Jh.):
Vita s. Bonifatii des Willibald,
Vitae ss. Willibaldi et Wunnibaldi des Hugeburc; 8112 (Ende VIII. Jh./2. Viertel IX. Jh.) und 830 (a. 1497):
Epistulae des Bonifaz. In einem eigenen Abschnitt (
Manuscripts of Bede's Historia ecclesiastica gentis Anglorum in the Bayerische Staatsbibliothek, Munich , S. 89-100) widmet sich J.A. Westgard den Münchner Überlieferungsträgern der
Historia ecclesiastica des Beda unter inhaltlichen und kodikologischen Gesichtspunkten, wobei auch die Provenienz berücksichtigt sowie auf Sekundärliteratur verwiesen wird: lat. 118 (a. 1549): auch die
Historia Hierosolimitana des Jacques de Vitry; lat. 1207 (olim 18198; a. 1477/1479): auch
Chronicon de duabus civitatibus des Otto v. Freising, die Goldene Bulle Karls IV. Abschließend gibt der Vf. noch eine Auflistung der Münchner Handschriften, in denen die
Historia ecclesiastica des Beda fragmentarisch überliefert ist: lat. 701 (XIV. Jh.); 4547 (XI. Jh.); 5257a (XIII. Jh.); 13100 (XII./XIII. Jh.); 13501 (XIV. Jh.); 14603 (XVI. Jh.); 22254 (XII. Jh.); 23486 (XI. Jh.); 23622 (XIII. Jh.); 27405 (1. Hälfte XVI. Jh.). Eine Bibliographie sowie eine Karte der angelsächsischen Missionstätigkeit auf deutschem Boden runden den Band ab. (Michael Bachmann)
Riduci
Argomenti e indici München, Cataloghi di manoscritti Annales Fuldenses antiquissimi Apocalypsis, Biblia sacra, FORTLEBEN Benediktbeuern, Benedettini Biblia sacra, FORTLEBEN Bonifatius (Winifridus) Moguntinus episcopus n. 675 ca., m. 5-6-754 Computo e calendari Corbinianus Frisingensis episcopus m. 725 Cuthbertus Lindisfarnensis episcopus n. 634 ca., m. 687 Ecclesiastes, Biblia sacra, FORTLEBEN Emmerammus in Baioaria episcopus et martyr VII-VIII saec. Eustasius Luxoviensis abbas m. 629 Evangelia, Biblia sacra, FORTLEBEN Filosofia e teologia Florilegia Grammatica Hiezechiel, Biblia sacra, FORTLEBEN Iob, Biblia sacra, FORTLEBEN Lessicografia Lucas, Biblia sacra, FORTLEBEN Missioni Regensburg, Benedettini Rupertus Wormatiensis et Salisburgensis ep. Salzburg, Benedettini Salzburg, Hirsau, Congregazione benedettina di Tegernsee, Benedettini Weihenstephan, Benedettini Wessobrunn, Benedettini Willibaldus Eichstetensis episcopus n. ca. 700, m. 7-7-787 Wynnebaldus Heidenheimensis abbas m. 761 Adamnanus Hiiensis abbas n. 623/624, m. 23-9-704 ,
De locis sanctis Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
De dialectica (Me lege, qui veterum cupias cognoscere sensus... ) Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Disputatio de rhetorica et de virtutibus Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Epistolae Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Explanatio Apocalypsis per interrogationem et responsionem (?) Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Expositio in Ecclesiasten Aldhelmus Scireburnensis episcopus n. 640 ca., m. 25-5-709 ,
Carmen de virginitate (et De octo principalibus vitiis) Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Sermones Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Tractatus in Evangelium Iohannis Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
De locis sanctis [retractatio ex opere Adamnani] (Descripsi breviter finesque situsque locorum... ) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
De orthographia Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
De temporum ratione Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Historia ecclesiastica gentis Anglorum (Vilfridus hic magnus requiescit corpore praesul) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Homeliarum evangelii libri II Bonifatius n. 675 ca., m. 5-6-754 ,
Epistolae [37] Caesarius Arelatensis episcopus n. 470 ca., m. 27-8-542 ,
Sermones [238] Candidus v. 793, m. 804 ca. ,
Expositio de passione Domini Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Homiliae in Hiezechihelem Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Moralia in Iob Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
De institutione clericorum [una cum epistola praefatoria ad Haistulfum archiepiscopum ] (Ecclesia ergo Dei catholica, quae per totum orbem dilatata diffunditur... Cum te, sancte pater, pro merito summe pietatis plurimi venerentur... ) Hugeburc monacha fl. 778 ,
Vita sancti Willibaldi (Venerandis immoque in Christo carissimis omnibus... Primum igitur venerabilem summique Dei sacerdotis atque pontificis primordium... ) Hugeburc monacha fl. 778 ,
Vita sancti Wynnebaldi (Originem vitae exordiumque virtutum... ) Iacobus de Vitriaco n. 1160/1170, m. 1-5-1240 ,
Historia Hierosolymitana abbreviata [a. 1216-1223/1224, libri duo: I «Historia orientalis»; II «Historia occidentalis» ] (Terra sancta promissionis, Deo amabilis et sanctis angelis venerabilis et universo mundo admirabilis, a Deo electa Cum igitur orientalis ecclesia, que quondam a finibus terre uenit audire sapientiam Salomonis) Karolus IV imperator n. 14-5-1316, m. 29-11-1378 ,
Bulla aurea Otto I Frisingensis episcopus n. 1111 ca., m. 22-9-1158 ,
Chronica de duabus civitatibus (Petivit vestra imperialis maiestas a nostra parvitate, quatenus liber, qui ante aliquot annos de mutatione rerum a nobis ob nubilosa tempora conscriptum est... Gestarum rerum ab Adam protoplasto usque ad tempus nostrum seri Prudentius, Fortleben ,
Psychomachia Willibaldus Moguntinus presbyter fl. 760 ca. ,
Vita sancti Bonifatii (Dominis ss. ... Lullo et Megingozo... Praecepto piae paternitatis vestrae... Inlustrem igitur ac vere beatam s. Bonifatii summi pontificis... )
Luoghi: Baviera Benediktbeuern Freising Germania Regensburg Salzburg Tegernsee Weihenstephan Wessobrunn
Manoscritti
München, Bayerische Staatsbibliothek, Cgm 187 III München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 29270/2 (olim 29155e) München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 29270/9 (olim 29155d) München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 830 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 118 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 1207 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 6433 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 6298 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 29336/1 (olim 29031b) München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 15817 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14387 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 6407 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 8112 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14725 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 19440 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 22254 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 1086 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 23486 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 6237 (Fris. 37) München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 13581 (Rat. Dom. 181) München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14641 (Em. G 25) München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 4547 «Alani Homiliarium» München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 6297 (Fris. 97) München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14614 (Em. F 117) München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 12741 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14653 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 6389 (Fris. 189) München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 13501 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14210 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 18120 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 701 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 5257a München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 13100 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14603 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 23622 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 27405 Scheda N: 28 - 11898
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/angelsächsisches-erbe-in-münchen-anglo-saxon-herit/505648
*
Stefano Asperti - Marina Passalacqua Il frammento dell'Aia Per Enzo. Studi in memoria di Vincenzo Matera cur. Lidia Capo - Antonio Ciaralli , Firenze, Firenze University Press (FUP) 2015 (Reti Medievali. E-Book Monografie 25) pp. VII-291, 19-38 tavv. 6
Abstract
Il ms. 's Gravenhage, KB, 74.J.24 viene datato ai secoli IX-X e proviene dal Nord-Est della Francia. Cinque carte aggiunte alla fine del codice conservano un frammento in prosa latina esemplato da tre mani di scribi della metà del secolo XI. Il testo descrive una scena di battaglia che vede come protagonisti gli eroi delle chansons de geste. Il saggio è diviso in due sezioni: nella prima M. Passalacqua studia la lingua e lo stile del frammento, che riecheggia spesso i maggiori autori della latinità classica come Virgilio (
Eneide e
Georgiche ), Lucano, Ovidio (
Metamorfosi ), Orazio (
Epistolae e
Carmina ), Stazio (
Tebaide ), Silio Italico, Claudiano (
Carmina minora ) e Prudenzio (
Psychomachia ); nella seconda parte S. Asperti analizza i contenuti narrativi del testo a la sua tipologia letteraria. (Alberto Bartòla)
Riduci
Argomenti e indici Fragmentum Hagense de fabulosa quadam expeditione Caroli Magni Claudianus Claudius, Fortleben ,
Carmina minora Horatius, Fortleben ,
Carmina Horatius, Fortleben ,
Epistolae Lucanus, Fortleben ,
Bellum civile Ovidius, Fortleben ,
Metamorphoses Prudentius, Fortleben ,
Psychomachia Silius Italicus, Fortleben ,
Punica Statius Papinius, Fortleben ,
Thebais Vergilius poeta, Fortleben ,
Aeneis Vergilius poeta, Fortleben ,
Georgica
Manoscritti
Scheda N: 38 - 1487
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-il-frammento-dell-aia/706432
*
Robert Gary Babcock The «Psychomachia» Codex from St Lawrence («Bruxellensis» 10066-77) and the Schools of Liège in the Tenth and Eleventh Centuries Turnhout, Brepols 2017 (ISBN 978-2503568713) pp. 328 tavv. (Bibliologia. Elementa ad librorum studia pertinentia 42)ISBN: 978-2503568713
Abstract
L'intero volume si concentra sul manoscritto Bruxelles, BR, 10066-77 (977), libro di scuola prodotto a Liegi, vivace centro di una diocesi culturalmente molto attiva, se pensiamo che lì vissero e operarono diversi autori illustri. Il primo capitolo tratta proprio la situazione culturale e sociale della Liegi del X-XI secolo. Il secondo capitolo descrive compiutamente il manoscritto composito in questione, contenente i
Collectanea rerum memorabilium di Solino, estratti dal
Liber exceptionum di Riccardo di San Vittore, l'
Interpretatio dictionum Hebraicarum Bibliae (X secolo), un glossario greco-latino (
Abscida-lucida ), le
Glossae in prima et extrema parte Sicomachiae , le
Glossae Bruxellenses , l'
Expositio dictionum difficili Bibliae , la
Psychomachia di Prudenzio (ff. 112r-139r), il
Physiologus , due commenti a Boezio, uno anonimo e uno di Gerberto di Aurillac, l'
Opus prosodiacum di Micone, estratti da Boezio e Calcidio. Il terzo capitolo indaga la connessione delle opere minori contenute nel manoscritto con l'ambiente di Liegi: l'A. fornisce l'edizione critica degli estratti dai
Topica Catonis di Boezio (c. 161r) e dimostra come questi furono utilizzati da Erigerio nella sua
Vita sancti Remacli . Viene poi preso in considerazione lo studio di Calcidio nella scuola di Liegi e di come questi venne utilizzato da Erigerio, Adalboldo di Utrecht (commento a Boezio), Sigeberto di Gembloux (
De passione sanctorum Thebeorum ). Si passa poi alla
Consolatio philosophiae di Boezio, conosciuta da Erigerio, utilizzata nella
Vita sancti Veroni di Olberto, nella
Vita Balderici , nella
Vita Gerardi abbatis Broniensis , nelle opere di Egberto. Infine si studiano gli
scolia di Gerberto di Aurillac al
De institutione arithmetica di Boezio, la fortuna dell'
Opus prosodicum di Micone, del
De sobrietate di Milone, dell'
In somnium Scipionis di Macrobio. Nel quarto capitolo l'A. presenta le
Glossae Bruxellenses (ff. 88r-88v, 139v, 161v-162r) e ne fornisce l'edizione critica. Il quinto capitolo studia la
Psychomachia di Prudenzio, le sue citazioni nella
Vita Landelini e nella
Fecunda ratis di Egberto e la sua rilettura nelle
Glossae in prima et extrema parte Psychomachiae da parte di Ruperto di Deutz (
De trinitate ,
De divinis officiis e
Commentaria in Apocalypsim ). Nel sesto capitolo, l'A. studia il
Physiologus contenuto ai ff. 140r-156v, la sua influenza in Egberto, Sigeberto (
Passio sanctae Luciae ), Ruperto. Il settimo capitolo studia gli obiettivi del manoscritto
Bruxellensis . L'ottavo capitolo studia gli autori e i testi della scuola di Liegi tra il X e il XI secolo: Sedulio Scoto (terzo quarto del IX secolo), il vescovo Stefano (dal 901), Raterio, il vescovo Everaclo (959-971), Folcuino di Lobbes (965-980), Erigerio di Lobbes (990-1007), la
Vita Landelini metrica (circa 968-971), Adalboldo, Egberto, Riccardo di Gembloux, Olberto di Gembloux, Wazone di Liegi, Gonzone di Florennes, Anselmo di Liegi, Goswino di Magonza, Francone di Liegi, la
Vita Balderici , la
Vita Gerardi , Sigeberto di Gembloux, la
Vita Theoderici abbatis Andaginensis , Ruperto di Deutz. (Giovanni Pigatto)
Riduci
Argomenti e indici Liège/Luik, Biblioteche Aaron VIII (Aaron mons (fons) fortitudinis... ) Albanus Moguntiae cultus martyr saec. IV ex. Anonymus Bruxellensis [In Boethium] Folcuinus Tarvannensis episcopus m. 15-12-855 Gengulfus (Gangolfus) Varennis martyr m. 760 Gerhardus Broniensis abbas Glossae divinorum librorum (Prologus praefatio id est praelocutio... ) Glossarium «Abscida lucida» (Absida lucida. Abebuius exconsul... ) Landelinus Crispiniensis abbas Lucia Syracusis virgo martyr Mauritius et socii Agaunenses seu Thebaei martyres Physiologus Ratherius Veronensis episcopus n. 887, m. 974 Remaclus (Rimagilus) Traiectensis episcopus, Stabulensis et Malmundariensis abbas m. ante 676 Sedulius Scotus fl. 848-874, m. post 858 Stephanus Leodiensis episcopus n. 850 ca., m. 16/19-5-920 Theodericus Andaginensis abbas m. 1087 Veronus confessor Lembecae et Montibus Hannoniae cultus Vita Balderici episcopi Leodiensis (Quorum studia in augendis aecclesiarum rebus vel ceteris pietatis operibus dum viverent egregie clatuerunt opitulante Dei gratia... ) Adalboldus Traiectensis episcopus n. 970 ca., m. 27-11-1026 ,
Commentarium in Boethii «De consolatione Philosophiae» III 9 («O qui perpetua mundum ratione gubernas») (O qui perpetua mundum ratione gubernas. Deum sine nomine invocans, loco nominis nec diffinitionibus nec descriptionibus uti potest) Anselmus Sancti Lamberti Leodiensis canonicus n. 1005 ca., m. 1056 ,
Gesta episcoporum Tungrensium, Traiectensium et Leodiensium Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Commentaria in Ciceronis Topica Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Consolatio Philosophiae Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Institutio arithmetica Chalcidius, Fortleben ,
Commentarius in Platonis Timaeum Egbertus Leodiensis magister n. 972 ca., m. post 1023 ,
Fecunda ratis [una cum epistola praefatoria ad Alboldum episcopum] (A., gratia Dei episcopo, litterarum studiis admodum instituto... Lintris foeta iocis diversa aplustria portat... ) Everaclus sedit 959-971, m. 27/28-10-971 ,
Epistola ad Ratherium episcopum Veronensem Folcuinus Lobiensis abbas n. 935 ca., m. 16-9-990 ,
Gesta abbatum Lobiensium [a. 968-970] Folcuinus Lobiensis abbas n. 935 ca., m. 16-9-990 ,
Vita Folcuini Tarvannenis episcopi [post a. 969[ (Dilectissimis in Christo s. Sithiensis coenobii fratribus... Memor vestri, fratres, semper... Benigna et ineffabilis omnipotentissimaque Deitas... ) Franco Leodiensis scholasticus v. 1047, m. 1083 ,
De quadratura circuli Gerbertus Aureliacensis scholasticus n. 940/945, m. 12-5-1003 ,
Scholium ad Boethii Arithmeticam institutionem libr. II cap. 1 [a . 972-982; ad Constantinum monachum Floriacensem ] ((Constantino suo Gerbertus scolasticus).... Hic locus, quem quidam invictum esse aestimant sic resolvitur. Pone superparticulares sesquiquartos... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
De corpore et sanguine Domini (Sicut ante nos dixit quidam sapiens, cuius sententiam probamus licet nomen ignoremus... ) Gonzo Florinensis abbas sedit 1029 -1069 ca. ,
Miracula sancti Gengulfi [ante 1050; una cum prologis duobus, alter (I) metrice alter (II) prosaice conscriptis ] (?) (Gengulfi meritis, o doctor Spiritus, adsis... Matribus ubique terrarum ecclesiis ... Vita excellentiori reverendissimae ecclesiae matres... In pago Ardennensi villa Geldina sancti Gengulfi habebatur ecclesia... ) Goswinus Moguntinensis canonicus v. 1031/1074 ,
Epistola ad Valcherum (Unanimi suo fratri et filio Valchero... ) Goswinus Moguntinensis canonicus v. 1031/1074 ,
Passio sancti Albani martyris Moguntini (Apostolico sacerdoti ... Sygifrido ... Quamvis christianae religioni... Theoretico evangelicae crucis baiulo domino Bardoni ... Praecipis, pater ss., et praecepti... Postquam aeterni patris unigenitus... ) Herigerus Lobiensis abbas n. 940 ca., m. 31-10-1007 ,
Libellus de corpore et sanguine Domini (?) (Sicut ante nos dixit quidam sapiens, cuius sententiam probamus licet nomen ignoremus... ) Herigerus Lobiensis abbas n. 940 ca., m. 31-10-1007 ,
Vita sancti Remacli (Notgerus, quem ecsi indignum Sanctae Mariae... Omnis antiquitas, ut ait oratorum maximus... Omnipotens Dominus, qui dives est in misericordia... Francorum regnum a sui principio semper infatigabile... ) Macrobius, Fortleben ,
Commentarii in Ciceronis Somnium Scipionis Micon Centulensis monachus m. post 853 ,
Opus prosodiacum Milo Elnonensis monachus m. 871/872 ,
Carmen de sobrietate Olbertus Gemblacensis abbas n. 980 ca., m. 21-7-1048 ,
Miracula sancti Veroni confessoris (Comiti Raginero... Gaudeo, comitum nobilissime... Creator et redemptor generis humani... ) Prudentius, Fortleben ,
Psychomachia Richardus de Sancto Victore m. 10-3-1173 ,
Liber exceptionum Rupertus Tuitiensis abbas n. 1075/1076, m. 4-3-1129 ,
Commentaria in Apocalypsim Rupertus Tuitiensis abbas n. 1075/1076, m. 4-3-1129 ,
De divinis officiis (Ad venerabilem Ratisponensis ecclesiae episcopum Cunonem epistula Ruperti abbatis pro libro de divinis officiis... Liber primus de horis canonicis... Primitas frugum terrae quam Dominus dedit mihi nunc offero secundum praeceptum sanct Rupertus Tuitiensis abbas n. 1075/1076, m. 4-3-1129 ,
De sancta trinitate et operibus eius Sigebertus Gemblacensis monachus n. 1030 ca., m. 5-10-1112 ,
De passione sanctorum Thebeorum (Martyribus roseas Thebeis ferre coronas... Christe sophos, agyos... Ex humanati pro nobis tempore Verbi... ) Sigebertus Gemblacensis monachus n. 1030 ca., m. 5-10-1112 ,
Passio metrica sanctae Luciae virginis (Scriptura clamat sancta prophetice... ) Solinus, Fortleben ,
Collectanea Wazo Leodiensis episcopus n. 980/990, m. 8-7-1048 ,
Commentarius in Gerberti Regulas
Manoscritti
Scheda N: 38 - 6547
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-the-psychomachia-codex-from-st-lawrence-(bruxelle/706908
*
Robert Gary Babcock The «Psychomachia» Codex from St Lawrence («Bruxellensis» 10066-77) and the Schools of Liège in the Tenth and Eleventh Centuries Turnhout, Brepols 2017 pp. 328 tavv. (Bibliologia. Elementa ad librorum studia pertinentia 42)Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Manoscritti
Scheda N: 40 - 6132
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-the-psychomachia-codex-from-st-lawrence-(bruxelle/732817
*
Robert Gary Babcock The «Psychomachia» Codex from St Lawrence («Bruxellensis» 10066-77) and the Schools of Liège in the Tenth and Eleventh Centuries Turnhout, Brepols 2017 pp. 328 tavv. (Bibliologia. Elementa ad librorum studia pertinentia 42)
Abstract
Già celebre per il ricco apparato iconografico volto a illustrare il
Physiologus e la
Psychomachia di Prudenzio, il testimone Bruxelles, BR, 10066-77 (977) (B) è al centro dello studio soprattutto nella sua dimensione testuale/contenutistica: un'ottica paleografica e codicologica, filologica e di storia delle biblioteche e del materiale didattico guida l'analisi e le osservazioni dell'A., tanto che il volume potrebbe definirsi una «fenêtre sur les études des écoles liègeois». Si offre così un'ampia monografia che dagli anni di Erigerio di Lobbes (970) giunge alla data di morte di Ruperto di Deutz. Dopo aver richiamato l'importanza del periodo in dimensione squisitamente intellettuale e rilevato l'incidenza della cattedrale e dei monasteri di Lobbes e Gembloux quale foyer culturale, certo non inferiori a scuole prestigiose come Chartres, Reims e Fleury, fornita dettagliata analisi di B, l'A. rivolge l'attenzione agli scritti più antichi, il
Physiologus , la
Psychomachia e l'
Expositio dictionum difficilium Biblie : la loro stesura - egli ritiene - si deve a copia realizzata in un medesimo atelier e assemblata in volume agli inizi del sec. XI. Proprio il materiale raccolto in B, elaborato a Liegi o a Lobbes, non a Laon o Reims come finora ipotizzato, offre lo strumento idoneo per illuminare la storia dell'insegnamento nella diocesi di Liegi (di cui si rilevano le molteplici influenze/suggestioni che vanno dal commento di Macrobio al
Somnium Scipionis alla
Consolatio boeziana). A sostenere l'assunto richiami e confronti tra il florilegio di estratti dei prologi dell'
In Topica ciceroniani con la lettera dedicatoria di Erigerio della
Vita sancti Remacli o la citazione di Calcidio dal commento al
Timeo di Platone (I, 21-23) o ancora versi senza attribuzione derivati però dal
De sobrietate di Milone di Saint Amand e dal
De fonte vitae di Audrado di Sens, scritti di rarefatta tradizione ma presenti a Lobbes. L'A. ricerca anche tracce dell'utilizzazione del contenuto di B tra i successori di Erigerio, tra cui si collocano pure Sigeberto di Gembloux e Ruperto di Deutz. A tal fine l'A. analizza l'insieme di glosse, aggiunte nel sec. XI in spazi rimasti bianchi, nella
Psychomachia e nel
Physiologus , legandole ad aspetti della produzione della diocesi di Liegi, particolarmente «attenta» allo studio di parole rare e a indagare le proprietà degli animali. In siffatta ottica di particolare interesse appare lo studio del materiale didattico inedito (tra cui anche le glosse interlineari alla
Psychomachia ) benché la maggior parte dei termini glossati provengano da Virgilio, Giovenale, Orazio e Lucano. Quanto all'interrogativo sulla funzione della raccolta, l'A. ritiene che B sia un
corpus di scritti volti allo studio dell'allegoria e dell'esegesi biblica (interrogandosi anche sulle tappe di sedimentazione, fin troppo capillarmente). L'ultimo capitolo propone un più generico panorama della cultura classica circolante nelle scuole della diocesi di Liegi, presentando in diacronia i testi antichi e tardo antichi letti e studiati nelle scuole stesse e offrendo un amplissimo panorama che richiede un previo, immenso lavoro di ricerca delle fonti. Si avanza qualche rilievo a proposito di studi recenti disattesi benché importanti in ottica comparativa nell'ambito glossografico
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Liège/Luik, Biblioteche FORTLEBEN Glossae divinorum librorum (Prologus praefatio id est praelocutio... ) Horatius, Fortleben Lessicografia Physiologus Remaclus (Rimagilus) Traiectensis episcopus, Stabulensis et Malmundariensis abbas m. ante 676 Rupertus Tuitiensis abbas n. 1075/1076, m. 4-3-1129 Sigebertus Gemblacensis monachus n. 1030 ca., m. 5-10-1112 Vergilius poeta, Fortleben Audradus Senonensis chorepiscopus v. 847, m. post 853 ,
Liber de fonte vitae [liber V] Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Commentaria in Ciceronis Topica Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Consolatio Philosophiae Chalcidius, Fortleben ,
Commentarius in Platonis Timaeum Herigerus Lobiensis abbas n. 940 ca., m. 31-10-1007 ,
Vita sancti Remacli (Notgerus, quem ecsi indignum Sanctae Mariae... Omnis antiquitas, ut ait oratorum maximus... Omnipotens Dominus, qui dives est in misericordia... Francorum regnum a sui principio semper infatigabile... ) Iuvenalis, Fortleben ,
Saturae Lucanus, Fortleben ,
Bellum civile Macrobius, Fortleben ,
Commentarii in Ciceronis Somnium Scipionis Milo Elnonensis monachus m. 871/872 ,
Carmen de sobrietate Prudentius, Fortleben ,
Psychomachia
Luoghi: Chartres Fleury Gembloux Laon Liège/Luik Lobbes Reims
Manoscritti
Scheda N: 41 - 6027
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-the-psychomachia-codex-from-st-lawrence-(bruxelle/748430
*
Robert Gary Babcock The «Psychomachia» Codex from St Lawrence («Bruxellensis» 10066-77) and the Schools of Liège in the Tenth and Eleventh Centuries Turnhout, Brepols 2017 pp. 328 tavv. (Bibliologia. Elementa ad librorum studia pertinentia 42)Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Manoscritti
Risorse esterne collegate Mediaevistik 2017
Scheda N: 43 - 5702
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-the-psychomachia-codex-from-st-lawrence-(bruxelle/781994
Robert Gary Babcock The Temple of Sapientia and the Temple of Solomon in the Brussels Psychomachia (MS 10066-77): Illustration and Exegesis in Eleventh-Century Liège Scriptorium 66
(2012)
185-8
Abstract
L'A. illustra una propria conferenza tenuta il 30 maggio 2011 in occasione della Conférence Centre International de Codicologie organizzata a Bruxelles presso la Bibliothèque Royale de Belgique. La relazione riguarda il codice Bruxelles, BR, 10066-77 (977), un manoscritto miscellaneo composito del X secolo, e nello specifico la copia illustrata della
Psychomachia di Prudenzio in esso contenuta. La particolarità del codice sta proprio nelle immagini che accompagnano il testo, dal momento che sono anomale rispetto al resto della tradizione manoscritta. Ripercorrendo lo studio fondamentale di R. Stettiner (
Die illustrierten Prudentiushandschriften Berlin 1895-1905), e in parte confutandolo, l'A. studia la scena della costruzione di un tempio, che si ritrova anche nei codici Sankt Gallen, Stiftsbibl., 135 e Lyon, BM, Palais des Arts 22. L'A. riconosce nell'edificio sacro in questione il tempio di Salomone e porta a conforto della sua ipotesi sia il passo di 1Re 6, 7 sia alcuni versi della
Psychomachia , quindi lo sviluppo del pensiero della scuola di Liegi nell'XI secolo. Alcune opere prodotte da questa scuola, infatti, testimoniano la medesima visione proposta dall'A.: la
Fecunda ratis di Egberto e il
De glorificatione trinitatis di Ruperto di Deutz propongono l'interpretazione allegorico-morale di Salomone come personificazione della sapienza.
Riduci
Argomenti e indici Prudentius, Fortleben ,
Psychomachia Reges, Biblia sacra, FORTLEBEN Egbertus Leodiensis magister n. 972 ca., m. post 1023 ,
Fecunda ratis [una cum epistola praefatoria ad Alboldum episcopum] (A., gratia Dei episcopo, litterarum studiis admodum instituto... Lintris foeta iocis diversa aplustria portat... ) Rupertus Tuitiensis abbas n. 1075/1076, m. 4-3-1129 ,
De glorificatione trinitatis et processione Spiritus Sancti
Manoscritti
Scheda N: 35 - 4439
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-the-temple-of-sapientia-and-the-temple-of-solomon/646853
Sam Barrett Neumes in a Ninth-Century Verse Collection and the Early History of Messine Notation at Laon Actes du Colloque d'Auxerre. Notarum figura: l'écriture musicale et le monde des signes au 9e siècle. Auxerre, Centre d'études médiévales, 17-18 juin 2011 cur. Eduardo Henrik Aubert - Susan K. Rankin , Solesmes, Editions de Solesmes 2013 =EGrég 40
(2013)
161-89
Abstract
Considera i primi testimoni manoscritti con notazione neumatica metense: accanto al celebre
Cantatorium Laon, BM, 239 (della fine del IX sec.) ricorda quattro frammenti coevi conservati nella stessa biblioteca con le segnature 9, 107, 121 e 266, che portano a ipotizzare l'esistenza a Laon di un'influente scuola musicale nella seconda metà del IX secolo e agli inizi del X. A questi testimoni l'A. aggiunge il codice Bern, Burgerbibl., 455, in parte copiato e notato dal maestro della scuola cattedrale Adelelmo di Laon (? 930). Il codice (di possibile origine parigina) contiene principalmente inni, poesie non liturgiche e i
metra del
De consolatione Philosophiae di Boezio e del
Liber Cathemerinon di Prudenzio, con neumi aggiunti da mani diverse. L'A. analizza i diversi tipi di notazione utilizzati in Bern 455 (paleofranca, francese e metense) anche attraverso il confronto - ove possibile - con le lezioni di manoscritti diastematici. Sono analizzate e trascritte le strofe iniziali delle seguenti composizioni: gli inni
Iesu redemptor omnium (confrontato con gli innari di Moissac - Vat. Ross. 205 -, di Nevers - Paris, BNF, n.a. lat. 1235 - e di Verona, Bibl. Capitolare, CIX) e
Nocte surgentes (confrontato con Einsiedeln, Stiftsbibl., 366); il versus
Per quinquennia iam decem che apre la
Psychomachia di Prudenzio, con neumi paleofranchi simili a quelli dei codici Valenciennes, BM, 148 e Paris, BNF, lat. 2291; gli inni
O crucifer bone ,
Pastis visceribus ,
Inventor rutili ,
O Nazarene lux e
Deus ignee fons animarum , sempre di Prudenzio, dei quali il primo è messo a confronto con le lezioni di Udine, Bibl. Arcivescovile, 2; il secondo è confrontato con tre versioni neumatiche (Wolfenbüttel, HAB, Aug. 8° 56.18; Cambridge, CCC, 223; Oxford, Bodl. Libr., Auct. F.3.6) e due diastematiche (Udine, Bibl. Arcivescovile, 2 e Paris, BNF, n.a. lat. 1064), che mostrano la derivazione da un pattern melodico stereotipato utilizzato per intonare i metri oraziani; il terzo è accompagnato dalle lezioni di Graz, UB, 807 (XII sec.); il quarto con il salterio-innario Lausanne, BU, V 1184 (XIII sec.). Segue una valutazione dei neumi metensi, in particolare di quelli aggiunti ai
metra di Boezio
Nubibus atris, Q ui se volet e
Omne hominum e alla
Commonitio mortalitatis humanae di Eugenio di Toledo (con incipit
O mortalis homo, mortis reminiscere casus) . L'ipotesi conclusiva è che il codice Bern 455 abbia viaggiato dalla regione parigina a Laon e che le prime aggiunte neumatiche - in notazione paleofranca e francese, databili ante 887 - siano state scritte prima dell'arrivo del codice nella scuola cattedrale di Laon e che i neumi metensi siano stati aggiunti successivamente, ma prima che Adelelmo fosse fatto vescovo di Laon nel 921.
Riduci
Argomenti e indici Musica Adelelmus Laudunensis episcopus v. 847, m. 930 Cantatoria, Libri liturgici Horatius, Fortleben Iesu, redemptor omnium (Iesu, redemptor omnium, perpes corona praesulum, in hac die clementius... ) Nocte surgentes vigilemus omnes (Nocte surgentes vigilemus omnes / semper in psalmis meditemur atque... ) Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Consolatio Philosophiae Eugenius II Toletanus archiepiscopus sedit 646-657 ,
Libellus carminum [101] Prudentius, Fortleben ,
Cathemerinon liber Prudentius, Fortleben ,
Psychomachia
Luoghi: Laon Moissac Nevers Paris
Manoscritti
Bern, Burgerbibliothek, 455 Cambridge, Corpus Christi College, Ms. 223 (Lib. ab Al. 16) Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ross. 205 Einsiedeln, Stiftsbibliothek, 366 (Msc. 472) Graz, Universitätsbibliothek, 807 (41/2 Quarto) Laon, Bibliothèque Municipale «Suzanne Martinet», 107 Laon, Bibliothèque Municipale «Suzanne Martinet», 239 Laon, Bibliothèque Municipale «Suzanne Martinet», 9 Laon, Bibliothèque Municipale «Suzanne Martinet», 121 Laon, Bibliothèque Municipale «Suzanne Martinet», 266 Lausanne, Bibliothèque Cantonale et Universitaire, V 1184 Oxford, Bodleian Library, Auct. F.3.6 (S.C. 2666) Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2291 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1235 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1064 Udine, Biblioteca Arcivescovile, 2 (Ot.2.I.2) Valenciennes, Bibliothèque Municipale, 148 (141) Verona, Biblioteca Capitolare, CIX (102) Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Aug. 8° 56. 18 (3612) Scheda N: 36 - 4801
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-neumes-in-a-ninth-century-verse-collection-and-th/671218