Immacolata Aulisa Potere e santità nella storiografia spagnola tardoantica CChr 5 (2020) 19-42
Abstract
Analisi della produzione storiografica spagnola tra V e VII sec. finalizzata a evidenziare le modalità con cui gli autori dell'epoca (Idazio di Limica, Giovanni di Biclaro, Isidoro di Siviglia e Giuliano di Toledo) interpretano gli eventi nell'ottica di un'individuazione di nuovi modelli di santità
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Storiografia Iohannes Biclarensis abbas n. 540 ca., m. 621 ,
Chronicon [fragmenta de annis 567-589 tantum servata] (Post Eusebium Caesariensis ecclesiae episcopum, Hieronymum toto orbe notum presbyterum nec non et Prosperum virum religiosum... ) Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Chronica Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
De viris illustribus Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Historia Gothorum Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Historia de Wambae regis Gothorum Toletani expeditione (Solet virtutis esse praesidio)
Risorse esterne collegate Classica et christiana 2020 (Aulisa)
Scheda N: 43 - 5484
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-potere-e-santità-nella-storiografia-spagnola-tard/788580
*
Graham Barrett Hispania at Home and Abroad in Beyond the «Reconquista». New Directions in the History of Medieval Iberia (711-1085) . In Honour of Simon Barton cur. Simon F. Barton - Robert Portass , Leiden-Boston, MA, E.J. Brill 2020 (The Medieval and Early Modern Iberian World 76) pp. XI-289, 52-119
Abstract
Sull'evoluzione semantica del lemma
Hispania nelle fonti narrative e documentarie iberiche dall'epoca romana fino all'XI secolo, in relazione all'identità etnica, territoriale e religiosa degli abitanti della Penisola. Per il mondo visigotico, sono esaminate - tra le altre - le occorrenze nei seguenti scritti: atti del III, IV, XIII e XIV concilio di Toledo,
Chronicon di Giovanni di Biclaro,
Historia Gothorum e
De viris illustribus di Isidoro,
Renotatio di Braulione,
Passio Leocadiae ,
Historia Wambae di Giuliano di Toledo e
Lex Wisigothorum . Sono poi analizzate le fonti redatte all'epoca della dominazione islamica, sia arabe sia latine. L'A. fa riferimento in particolare alla
Chronica del 754, alla
Chronica del 741, alla
Chronica pseudo-isidoriana, alla
Passio Pelagii , alle lettere di Elipando, al
Memoriale sanctorum e al
Documentum martyriale di Eulogio, alla
Vita Eulogii , all'
Indiculus luminosus e all'epistolario di Paolo Alvaro e all'
Apologeticus di Sansone. Tra quelle risalenti al X e XI secolo sono considerate, oltre alle fonti documentarie (tra cui si ricordano fori, testamenti, diplomi regi), il
Commentarius in Apocalypsin di Beato di Liébana, l'
Adversus Elipandum di Beato ed Eterio di Osma, la
Chronica di Alfonso III e la
Chronica Albeldense . (Marina Giani)
Riduci
Argomenti e indici Storia dei regni e delle entità politiche territoriali Chronica Adephonsi III (Adefonsus rex castus Sebastiano nostro Salmanticensi episcopo salutem. Notum tibi sit de istoria Gotorum, pro qua nobis per Dulcidium presbiterem notuisti... Recesvindus, Gotorum rex, ab urbe Toleto egrediens in villam propriam ven Chronica Byzantia Arabica (Reccaredus moritur anno regni XV expleto) Chronica muzarabica (Era DCXLVIIII Romanorum LVII Eraclius imperio coronatur... ) Chronica pseudo-Isidoriana Chronicon Albeldense (Omnis mundus discribtus est a viris sapientissimis, id est, Nicodos, Didim[i]co, Teudoto et Policlito tempore Iulii Cesaris... ) Eulogius Cordubensis presbyter et martyr n. 800 ca., m. 11-3-859 Fori Ius civile Leocadia Toleti virgo martyr saec. IV Lex Visigothorum Pelagius Cordubae martyr Toledo II (527), Concili e sinodi Toledo IV (633), Concili e sinodi Toledo XIII (683), Concili e sinodi Toledo XIV (684), Concili e sinodi Alphonsus III Hispaniae rex n. 838 ca., m. 20-12-912 ,
Chronica (?) ((Rot.): Recesvindus, Gotorum rex, ab urbe Toleto egrediens in villam propriam venit, cui nomen erat Gerticos; (ad Seb.): Adefonsus rex castus Sabastiano nostro Salmanticensi episcopo salutem. Notum tibi sit de istoria Gotorum, pro qua nobis per Dulcidium presbiterem notuisti... ) Beatus Liebanensis m. 798 ,
Adversus Elipandum libri duo Beatus Liebanensis m. 798 ,
Commentarium in Apocalypsim Braulio Caesaraugustanus episcopus sedit 631-651 ,
Renotatio librorum divi Isidori (Isidorus vir egregius, Hispalensis ecclesiae episcopus, Leandri episcopi successor... ) Elipandus Toletanus archiepiscopus n. 716/717, m. 800 ca. ,
Epistola episcoporum Hispaniae ad episcopos Franciae (Ad notionem nostram pervenit lugubris et funesta opinio, que nos usquequaque contribit... ) Etherius Oxomensis episcopus n. saec. VIII med., sedit 785 ,
Adversus Elipandum libri duo [opus conscriptum una cum Beato Liebanensi] Eulogius Cordubensis presbyter n. 800 ca., m. 11-3-859 ,
Documentum martyriale [a. 851; dicatum virginibus Florae et Mariae; epistola praefatoria ad Albarum] Eulogius Cordubensis presbyter n. 800 ca., m. 11-3-859 ,
Memoriale sanctorum [ca. 851-857; libri tres; epistola comitatoria ad Albarum] Iohannes Biclarensis abbas n. 540 ca., m. 621 ,
Chronicon [fragmenta de annis 567-589 tantum servata] (Post Eusebium Caesariensis ecclesiae episcopum, Hieronymum toto orbe notum presbyterum nec non et Prosperum virum religiosum... ) Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
De viris illustribus Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Historia Gothorum Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Historia de Wambae regis Gothorum Toletani expeditione (Solet virtutis esse praesidio) Paulus Albarus Cordubensis n. 800 ca., m. 861 ,
Epistolae Paulus Albarus Cordubensis n. 800 ca., m. 861 ,
Indiculus luminosus Paulus Albarus Cordubensis n. 800 ca., m. 861 ,
Vita vel passio sancti Eulogii (Bb. martyris et doctoris Eulogii passionem disponens scribere... Igitur b. martyr Eulogius nobili stirpe... ) Raguel Cordubensis presbyter fl. post 925 ,
Passio Pelagii martyris Samson Cordubensis abbas fl. 858-863, m. 890 ,
Liber apologeticus Sebastianus Salmanticensis episcopus saec. IX/X ,
Chronica (?) ((Rot.): Recesvindus, Gotorum rex, ab urbe Toleto egrediens in villam propriam venit, cui nomen erat Gerticos; (ad Seb.): Adefonsus rex castus Sabastiano nostro Salmanticensi episcopo salutem. Notum tibi sit de istoria Gotorum, pro qua nobis per Dulcidium presbiterem notuisti... )
Luoghi: Penisola Iberica Toledo
Scheda N: 43 - 7466
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-hispania-at-home-and-abroad/778121
Rafael Barroso Cabrera - Jesús Carrobles Santos - Jorge Morín de Pablos ¿Váscones o Wascónes? Acerca del Ducado de Cantabria y la fundación de ciudades en el norte peninsular en época visigoda e-Spania 16 (2013)
Abstract
Le cronache di Giovanni di Biclaro e Isidoro di Siviglia riportano la notizia della fondazione di due città nel territorio della Guascogna: Victoriacum e Ologicus. La prima fondata da Leovigildo e forse identificabile con Vitoria e la seconda, Ologicus o Olcairun, che corrisponde all'odierna Olite. Gli A. in questa sede negano la tradizionale identificazione della città preromana di Olcairun nella città di Olite dimostrando che entrambe sono situate nell'antico territorio della Gallia «comata». Secondo gli A., Victoriacum e Ologicus non sono due città distinte, ma una sola: la romana Velegia, a sua volta identificabile nella visigota Victoriacum.
Riduci
Argomenti e indici Risorse esterne collegate e-Spania 2013 (Barroso - Carrobles - Morín)
Scheda N: 37 - 10545
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-¿váscones-o-wascónes-acerca-del-ducado-de-cantabr/679888
Francisco Bautista Juan Páez de Castro, Juan Bautista Pérez, Jeronimo Zurita y dos misceláneas historiográficas de la España altomedieval Scriptorium 70 (2016) 3-68
Abstract
Al centro del saggio si colloca l'unità codicologica conservata nel manoscritto København, Det Arnamagnaeanske Institut, Kobenhavns Universitet, AM 833 4°, vergato da Juan Páez de Castro (cronista regio nel 1555), considerata perduta ma nota da parziali apografi realizzati da Juan Bautista Pérez (vescovo di Segorbe dal 1555) e infine arricchita a opera di Jeronimo Zurita. Il manufatto è veicolo di una ricca serie di testi di tradizione non ampia e questo gli consente di aggiungere informazioni agli scritti stessi e anche di conoscere meglio gli itinera da essi percorsi. La sezione copiata dal Páez (Pa-orig), compresa ai ff. 120-167 offre la seguente serie di testi: Vittore di Tunnuna,
Chronica (CPL 2261); Giovanni di Biclaro,
Chronica (CPL 2261); Isidoro di Siviglia,
Historia Gothorum, Wandalorum, Sueborum (CPL 1204), epitome dalla
Chronica di Idazio (CPL 2263); Isidoro di Siviglia,
De viris illustribus ; Braulione di Saragozza,
Renotatio librorum domini Isidori (CPL 1206); Ildefonso di Toledo,
De viris illustribus (CPL 1252); Giuliano di Toledo,
Vita Ildephonsi (CPL 1252); Felice di Toledo,
Vita Iuliani (CPL 1252); elenco di vescovi e arcivescovi di Toledo, da Eugenio I a Urbano; Isidoro di Siviglia,
De ortu et obitu Patrum (CPL 1191). Il modello del Páez è offerto dalla cosiddetta «miscellanea alcobacense», mancano tuttavia precise notizie sull'antigrafo da lui usato. Alla copia del Páez, Juan Bautista ha aggiunto numerose note marginali, per le quali è conosciuto il «modello», trattandosi del ms. El Escorial, Real Bibl., &.IV.23 (P-E) e il ms. Segorbe, Archivo Catedralicio, arm. G, est I (P-S, cui corrisponde Pa-orig), scomparso durante la guerra ma noto da riproduzione fotografica (Pa-P). Il Pérez ha inserito inoltre varianti ai testi, probabilmente prima della morte del Páez. Il manoscritto in esame acquisisce maggiore importanza dal fatto che ricevette ulteriori testi e varianti marginali da Jeronimo Zurita (Pa-Z). Gli scritti aggiunti rappresentano un essenziale arricchimento storiografico, soprattutto interessato all'epoca visigotica: si tratta infatti delle seguenti opere (oltre alle note marginali alla
Chronica Byzantia-Arabica ):
Laterculus regum Visigothorum (CPL 2266);
Chronica Byzantia-Arabica (Díaz y Díaz 386); Giuliano di Toledo
, Historia Wambae (CPL 1262). La lista regia e la
Chronica consentono di affermare che l'antigrafo utilizzato da Zurita si identifica nel cosiddetto manoscritto «soriense», oggi perduto ma noto attraverso un autografo parziale di Ambrogio de Morales (Madrid, BNE, 1346). Nella sua struttura arricchita, dunque, il ms. in esame rappresenta un prezioso testimone delle ricerche storiche di umanisti spagnoli del sec. XVI, di indubbio rilievo per la storia degli scritti di cui è veicolo, tra i quali vanno segnalate le
Adnotationes Caesaraugustanae , (CPL 2267; Díaz y Díaz 79) legate alla
Chronica di Vittore e Giovanni di Biclaro, trasmesse solo da P-E e da P-S. Nello stesso tempo il manufatto offre squarci per «ripensare» alle vicende della tradizione storiografica peninsulare dell'alto medioevo e delle due famiglie testuali che grandemente influiscono sull'evoluzione del genere letterario tra il sec. VII e il XIII, con specifico riferimento alla miscellanea «alcobacense», la sola nota a Páez, e al ms. «soriense» che rappresenta un diverso ramo della
Chronica di Vittore e di altre opere condivise con la miscellanea stessa. La restante sezione del saggio è riservata alle due miscellanee, per meglio indagare la loro tradizione e influenza, il che consente di chiamare in causa altri esemplari manoscritti poco conosciuti, variamente databili. Si tratta del ms. Madrid, Archivo Historico Universitario, Universitad Complutense, 134 (sec. XIII, M, testimone più completo); Paris, Bibl. de l'Arsenal, 982 (P, sec. XIV); ancora, più parziali, si aggiungono il deperdito codice di Osma *O (probabilmente del sec. XIII) e Sevilla, Biblioteca Capitular y Colombina, 58-1-3. Dei testimoni si forniscono pochi, ulteriori dati e osservazioni sui possibili rapporti reciproci e con Pa-orig, richiamando anche la plausibile esistenza di ulteriori voci manoscritte. Nella trasmissione testuale degli scritti caratteristici o addirittura singolari nella miscellanea «alcobacense», prioritaria attenzione è rivolta alle
Historiae di Isidoro e alla
Chronica mozarabica; in secondaria linea vengono le
chronicae di Vittore e Giovanni di Biclaro. Mentre per la miscellanea alcobacense l'A. delinea un possibile stemma, quella detta «soriense» si riduce a un solo testimone, il celebre codice visigotico donato a Felipe II da Soria Jorge de Beter (1576), distrutto nell'incendio del 1671 (*So). È tuttavia possibile ricostruirne il contenuto (comprensivo di ben 18 scritti) grazie a fonti inventariali. Si tratta di:
Genealogiae quaedam Bibliorum ; la
Chronica Adefonsi III (Díaz y Díaz 519); la cronaca eusebio-geronimiana; la continuazione di Prospero d'Aquitania (CPL 2257); la
Chronica di Vittore di Tunnuna; la
Chronica di Giovanni di Biclaro; la
Chronica Byzantia-Arabica ; brani tratti probabilmente dalle
Etymologiae di Isidoro; un item relativo a un'opera legata al ciclo troiano, non identificata; una lista di imperatori romani; un item che potrebbe corrispondere ai
Decem libri historiarum di Gregorio di Tours o al
Liber historiae Francorum ; l'
Historia Gothorum di Isidoro; l'
Historia Wambae di Giuliano di Toledo; il
Laterculus regum Visigothorum ; il
Breviarium di Festo; un non identificato
Item Domitius Creticus de inundatione Nile ; i
Fragmenta II di Giuliano di Toledo e il
Chronicon di Isidoro di Siviglia. In relazione con il manoscritto del sec. XVI precipuo oggetto del saggio, si propone anche per il «soriense» un (articolato) stemma.
Riduci
Argomenti e indici Storiografia Biblia sacra, FORTLEBEN Chronica Byzantia Arabica (Reccaredus moritur anno regni XV expleto) Chronica regum Visigothorum Consularia Caesaraugustana [exstant tantum fragmenta ad a. 450-568 pertinentia] (His diebus Gotthi contra Hunos dimicant in campis Cathalaunicis, in quo prelio Theodoredus... ) Ildephonsus Toletanus episcopus Isidorus Hispalensis episcopus Iulianus Toletanus episcopus m. 690 Liber historiae Francorum Braulio Caesaraugustanus episcopus sedit 631-651 ,
Renotatio librorum divi Isidori (Isidorus vir egregius, Hispalensis ecclesiae episcopus, Leandri episcopi successor... ) Eusebius Caesariensis, Fortleben ,
Chronica Felix Toletanus episcopus fl. 690-694, m. post 701 ,
Vita sancti Iuliani (Iulianus, discipulus Eugenii secundi, Carthaginis provinciae metropolitanus, post beatae memoriae Quiricum quarto in loco praeceptorem suum sequens... ) Festus historicus, Fortleben ,
Breviarium (Brevem fieri clementia tua... ) Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. ,
Decem libri historiarum Hieronymus Stridonius, Fortleben ,
Chronici Eusebiani canonum versio Latina ad Gallienum et Vincentium Hydatius (Idacius) Aquae Flaviae episcopus, Fortleben ,
Continuatio Chronicorum Hieronymianorum ad a. 468 Ildephonsus Toletanus archiepiscopus v. 657, m. 23-1-667 ,
De virorum illustrium scriptis (Virorum adnotationem illorum) Iohannes Biclarensis abbas n. 540 ca., m. 621 ,
Chronicon [fragmenta de annis 567-589 tantum servata] (Post Eusebium Caesariensis ecclesiae episcopum, Hieronymum toto orbe notum presbyterum nec non et Prosperum virum religiosum... ) Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
De differentiis rerum [Inter Deum] (Inter Deum et dominum ita quidam definierunt, ut in Dei appellatione... ) Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
De ortu et obitu Patrum Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
De viris illustribus Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Historia Gothorum Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Beati Ildephonsi elogium (Ildephonsus, memoria sui temporis clarus et, inriguis eloquentiae fluminibus exornans saecula, aetatis nostrae nobilissimus... ) Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Fragmenta II (Numquid non iuxta beati Iuliani Toletani metropolitanis aepiscopi venerandum eloquium... Et ideo iuxta beati Iuliani egregii doctoris sententiam... ) Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Historia de Wambae regis Gothorum Toletani expeditione (Solet virtutis esse praesidio) Maximus Caesaraugustanus episcopus sedit 592-619, m. 619 ,
Consularia Caesaraugustana [exstant tantum fragmenta ad a. 450-568 pertinentia] (?) (His diebus Gotthi contra Hunos dimicant in campis Cathalaunicis, in quo prelio Theodoredus) Prosper Aquitanus, Fortleben ,
Epitoma chronicorum Victor Tunnunensis episcopus m. post 566 ,
Chronica (Huc usque Prosper vir religiosus ordinem precedentium digessit annorum cui et nos ista subiecimus)
Manoscritti
El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial, &.IV.23 København, Det Arnamagnaeanske Institut, AM 4° 833 Madrid, Universidad Complutense, Biblioteca Histórica (olim Biblioteca de la Universidad Central), 134 Paris, Bibliothèque Nationale de France. Bibliothèque de l'Arsenal, 982 (7 H.L.) Segorbe, Museo Catedralicio Diocesano, G 1 (?) Sevilla, Biblioteca Capitular y Colombina, 58-1-3 Scheda N: 39 - 5873
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-juan-páez-de-castro-juan-bautista-pérez-jeronimo-/725978
Bibliotheca Augustana cur. Ulrich Harsch , http://www.fh-augsburg.de/~harsch/augustana.html (ultimo accesso: 17/03/05)
)
Abstract
Il sito consta di diverse sezioni, dedicate ai testi scritti in latino, greco, ebraico e nelle lingue europee più diffuse (tedesco, inglese, francese, italiano, spagnolo, polacco, russo). Al visitatore è offerta inoltre la possibilità di accedere ad una raccolta di materiali, riguardanti la storia dell'arte (architettura, scultura, pittura), denominata «Museum virtuale». Ciascuna sezione del sito è dotata di un indice alfabetico e di uno cronologico, per facilitare la consultazione del suo contenuto; in alcuni casi è presente un ulteriore collegamento, denominato «auxiliaria», che consente all'utente di accedere ad una raccolta di risorse aggiuntive (dizionari, bibliografie ecc.). La sezione
Bibliotheca latina si articola in tre sotto-sezioni, dedicate rispettivamente all'antichità (
latinitas romana , ulteriormente suddivisa in
latinitas antiqua ,
classica e
postclassica , individuando un arco cronologico che va dal VII sec. a.C. al VI sec. d.C.) al medioevo (
latinitas mediaevalis , VII-XIV sec.) e all'età moderna e contemporanea (
latinitas nova , XV-XIX sec.). All'interno delle singole sezioni, per ciascuno degli autori trattati, è stato approntato un dossier costituito da un breve profilo biografico, una lista di opere (alcune di esse leggibili in edizione digitale), ed un apparato di riferimenti bibliografici. Nella sezione denominata latinitas postclassica, contenente testi latini del VI sec. d.C., trovano spazio autori come Boezio, Benedetto, Giustiniano, Cassiodoro, Giunilio, Gregorio di Tours, Giovanni di Biclaro e Colombano. Le opere riprodotte in edizione digitale, in essa disponibili sono: Boezio,
De institutione musica libri V ,
Tractatus theologici ,
Consolatio Philosophiae ; Benedetto da Norcia,
Regula ; Giustiniano,
Corpus iuris civilis ; Cassiodoro,
Variarum libri XII ,
Ordo generis Cassiodorum ,
Oratio pro Eutharico ,
Chronica ,
Epistolae Theodericianae variae ,
Historiae Gothorum libri XII ,
Oratio pro Vitigi et Matasunthae ,
De anima ,
Complexiones in actibus apostolorum ,
Expositio psalmorum ,
Institutiones ; Giunilio,
Institutorum regulariorum divinae legis libri II ; Gregorio di Tours,
Historiarum Francorum libri X ; Giovanni di Biclaro,
Chronicon ; Colombano,
Regula monachorum ,
De paenitentia ,
Epistolae ,
Sermones ,
Carmen navale . Nella sezione
Latinitas mediaevalis , si trovano i dossier e le edizioni digitali di: Isidoro di Siviglia,
Etymologiarum libri XX ,
Sententiarum libri III ,
De rerum natura ; Lathcen,
Lorica , Beda,
De temporibus ratione ,
Historia ecclesiastica gentis Anglorum ,
Vita sancti Cuthberti metrica (BHL 2020),
Vita sanctorum abbatum monasterii in Wiremutha et Gyruum (BHL 8968),
Epistola ad Albinum ,
Epistola ad Ecbertum episcopum ,
De orthographia ; Paolo Diacono,
Carmina ,
Historia Langobardorum (oltre alle
Fabulae , spurie);
Constitutum Constantini (il testo oggetto degli studi del Valla), Angilberto di Saint-Riquier,
Carmina ; Carlo Magno,
Epistola de litteris colendis ,
Capitulare de villis ,
Karoli ad Fulradum abbatem epistola ,
Testamentum ; Teodulfo d'Orléans,
Carmina LXXX ; Eginardo,
Vita Karoli (BHL 1580); Modoino,
Ecloga ad Karolum ,
Rescriptum ad Theodulfum ;
Falsaria pseudoisidoriana (una raccolta di testi che comprende le
Decretales pseudoisidoriane , i
Capitula Angilramni e la
Collectio Danieliana , nell'edizione di K.-G. Schon); Angilberto,
Versus de bella quae fuit acta Fontaneto ; Rabano Mauro,
De rerum naturis libri XXII ,
Carmina ; Nitardo,
Historiarum libri IV ; Agnello,
Liber pontificalis ; Valafrido Strabone,
Visio Wettini (secondo l'ed. Traill),
Carmina ,
De cultura hortorum ,
De imagine Thetrici ; Giovanni Scoto Eriugena,
Periphyseon ,
Carmina ;
Navigatio sancti Brendani ;
Waltharius ; Viduchindo,
Rerum gestarum Saxonicarum , Rosvita,
Ascensio ,
Dulcitius ,
Abraham ,
Pafnutius ; Abbone di Fleury,
Quaestiones grammaticales ; Dudone di San Quintino,
Gesta Normannorum ducum ; Vipone,
Sequentia Paschalis ,
Versus pro obitu Chuonradi imperatoris ,
Romana superstitio ,
Gesta Chuonradi II ;
Ruodlieb ;
Regimen sanitatis Salernitanum ;
Carmina Cantabrigiensia ; Anselmo,
Monologion ,
Proslogion ,
Cur Deus homo ;
Epistola ad Urbanum papam ; Bruno di Sassonia,
De bello Saxonico ;
De arte pingendi ;
Chronicon et gesta ducum sive principum Polonorum anonymi Galli ; Teofilo,
De diversis artibus libri III ; Guglielmo di Conches,
Philosophia mundi ,
Moralium dogma philosophorum ; Pietro Lombardo,
Sententiae ; Ugo di San Vittore,
Didascalicon ;
De arrha animae ; Eloisa,
Epistolae ad Abaelardum ; Goffredo di Monmouth,
Vita Merlini ;
Concilium Romarici montium ; Giuseppe di Exeter,
Frigii Daretis Yliados libri (nell'ed. Dunkle); Ermanno Giudeo,
Opusculum de conversione sua ; Alano di Lilla,
Anticlaudianus ; Bernardo di Morlas,
De contemptu mundi ; Gioacchino da Fiore,
Liber figurarum ,
Exhortatorium Iudeorum ;
Liber de causis ; Andrea Cappellano,
De amore ; Pietro Valdo,
Symbolum Valdensium ; Giovanni di Altavilla,
Architrenius ; Saxo Grammatico,
Gesta Danorum ; Gervasio di Tilbury,
Otia imperialia (ed. Zimmermann);
Mappa mundi Ebstorfiensis (ed. Kugler-Warnke); Gregorio IX,
Epistolae ,
Decretales ; Boncompagno da Signa,
Quinque tabule salutationum ,
Tractatus virtutum ,
Notule auree ,
Palma ,
Liber de obsidione Anconae ,
Oliva ,
Cedrus ,
Mirra ,
Breviloquium ,
Isagoge ,
Liber de amicitia ,
Rota veneris ,
Boncompagnus ,
Epistola mandativa ad comites palatinos ,
Liber X tabularum ,
Corona ,
Rhetorica novissima ,
Libellus de malo senectutis et senii ,
Epistola ad Philippum ,
Prologus ad summam codicis Azzonis ; Roberto Grossatesta,
De cometis ,
De generatione stellarum ,
De sphaera ,
Super psalterium ,
De luce ,
De colore ,
Quaestio de calore solis ,
De differentiis localibus ,
De finitate motus ,
De generatione sonorum ,
De impressionibus aeris ,
De impressionibus elementorum ,
De intelligentiis ,
De iride ,
De libero arbitrio ,
De lineis angulis ,
De motu corporali ,
De motu supercaelestium ,
De natura locorum ,
De ordine emanandi ,
De potentia et actu ,
De statu causarum ,
De scientia Dei ,
De unica forma ,
De veritate propositionis ,
De veritate ,
Quod homo sit minor mundus ,
De artibus liberalibus ,
Dicta ,
Epistolae ;
Magna Charta ; Francesco d'Assisi,
Regula bullata ,
Regula non bullata ,
Epistola toti ordini missa ,
Testamentum ,
Canticum fratris solis (latine) ; Maestro Gregorio,
Narratio de mirabilibus urbis Romae , Guido Faba,
Summa de vitiis et virtutibus , Albertano da Brescia,
De amore et dilectione Dei et proximi et aliarum rerum et de forma vitae ,
Sermo Ianuensis ,
Ars loquendi et tacendi ,
Liber consolationis et consilii ,
Sermones quattuor ;
Carmina Burana ; Giovanni di Garlandia,
Integumenta super Ovidium metamorphoseos ,
De mensurabili musica [in questo caso sono stati confusi, anche nel dossier bibliografico, due differenti autori, entrambi conosciuti come Giovanni di Garlandia. Come si legge in Potthast, Repertorium, VI, pp. 322-3: «Iohannes de Garlandia seu Gallicus seu Primarius [...] alter est ac Iohannes de Garlandia, poëta ac grammaticus Anglicus». L'interesse per la musica è caratteristica di Giovanni di Garlandia Gallicus]; Alberto Magno,
De XV problematibus ;
Statuta communis Bugellae ; Guglielmo di Peraldo,
Summa de vitiis ,
De eruditione principum , Enrico Bracton,
De legibus et consuetudinibus Angliae , Tommaso d'Aquino,
Summa theologiae ,
Quaestiones disputatae de anima ,
De ente et essentia ; Iacopo da Varazze,
Legenda aurea ;
Liber Kalilae et Dimnae ; Geltrude di Helfta,
Legatus divinae pietatis ;
Vita Agnetis de Bohemia ; Ricoldo da Monte di Croce,
Libellus ad nationes orientales ; Dante,
De vulgari eloquentia ,
De monarchia ,
Eclogae ,
Questio de aqua et terra ,
Epistolae ;
Gesta Romanorum ; Walter Burley,
De sensibus (secondo l'ed. Gloning); Guglielmo di Ockham,
Dialogus ; Nicola di Autrecourt,
Epistolae ,
Exigit ordo esecutionis ,
Articuli condemnati ; Brigida di Svezia,
Revelationes (secondo l'ed. Bergh), Petrarca,
Familiarum rerum libri XXIV ; Nicola Oresme,
De origine, natura, iure et mutationibus monetarum ; Giovanni di Sassonia,
Historia de septem sapientibus ; Giovanni Hus,
Tractatus de ecclesia ,
Epistolae ,
Responsum ; Leonardo Bruni,
De studiis et litteris ;
Oratio in funere Iohannis Strozze ; Poggio Bracciolini,
Liber facetiarum , Niccolò Cusano,
De deo abscondito ,
Autobiographia ,
De mathematicis complementis ,
Commentatio de notione creandi ,
De apice theoriae ; Leon Battista Alberti,
De pictura ,
Naufragus ; Lorenzo Valla,
De falso credita et ementita Constantini donatione declaratio ;
Liber institutionis imperatoris Maximiliani I (ex ms. Wien, ÖNB, Ser. Nova 2617); Giovanni Gioviano Pontano,
Carmina ; Cristoforo Colombo,
Epistola de insulis nuper repertis ; Agostino Tünger,
Facetiae (ed. von Keller); Corrado Celtis,
Oratio Ingelstadiana ,
Quattuor libri amorum ,
Germania generalis ,
Libri odarum quattuor ,
Epigrammata ; Giovanni Pico della Mirandola,
Carmina ,
Oratio de hominis dignitate ,
Conclusiones sive theses DCCCC ; Iacopo Sannazaro,
De partu Virginis ,
De morte Christi ; Erasmo,
Adagia ,
Laus stultitiae ,
Colloquia familiaria ,
Epistolae ,
Carmina ; Pietro Bembo,
De Aetna ; Copernico,
Commentariolus ,
Monetae cudendae ratio ,
De rivolutionibus orbium ; Tommaso Moro,
Utopia ,
Epigrammata ; Giovanni Cotta,
Carmina ; Andrea Navagerio,
Lusus , Marco Girolamo Vida,
De scacchorum ludo liber . Nella sezione
auxiliaria è presente una lista di collegamenti a risorse esterne al sito, quali la
Neulateinische Wortliste di J. Ramminger e la versione elettronica dell'
Orbis latinus di Graesse. La struttura del sito e la sua impaginazione risultano sobri ed efficaci; la maggioranza dei testi riprodotti in edizione digitale è ospitata all'interno del sito, garantendo così uniformità e coerenza; solo una parte dei collegamenti presenti punta verso risorse esterne, spesso differenti per impaginazione ed impianto generale rispetto ai materiali pubblicati sul sito. (Emiliano Degl'Innocenti)
Riduci
Argomenti e indici Repertori ed enciclopedie Actus apostolorum, Biblia sacra, FORTLEBEN Agnes de Bohemia OSCl n. ca. 1205, m. 6-3-1280/1283 Apocalypsis, Biblia sacra, FORTLEBEN Capitula Angilramni Carmen navale Carmina Burana Carmina Cantabrigiensia [83] Chronicon et gesta ducum sive principum Polonorum Anonymi Galli Concilium montis Romarici Constitutum Constantini Cuthbertus Lindisfarnensis episcopus n. 634 ca., m. 687 Decretales pseudo Isidorianae Epistolae Pauli, Biblia sacra, FORTLEBEN Karolus Magnus rex Liber de causis (Omnis causa primaria plus est influens super causatum suum... ) Liber Kalilae et Dimnae Magna carta libertatum (Iohannes Dei gracia rex Anglie, dominus Hibernie, dux Normannie... Henricus Dei gratia rex Anglie, dominus Hybernie, dux Normannie... ) Navigatio sancti Brendani (Sanctus Brendanus, filius Finlocha nepotis Alti, de genere Eogeni stagni Len regionis Mumenensium ortus fuit... Sanctus vir Brendanus magnae abstinentiae et virtutibus clarus... Sanctus Brandanus ex ea parte Hybernie que Mitunsis dicitur oriundus fuit... Sanctus Brandanus erat vir magne astinentie et virtutibus clarus, trium milium fere monacorum pater... Sanctus Brandanus in regione Numensium ortus fuit... ) Psalmi, Biblia sacra, FORTLEBEN Regimen sanitatis Salernitanum Ruodlieb Waltharius Abbo Floriacensis abbas n. 945/950, m. 13-11-1004 ,
Quaestiones grammaticales (Incipit epistola Abbonis in quibusdam quaestionibus perutilis. Dilectissimis in Christo Angligenis fratribus... ) Agnellus qui et Andreas Ravennas presbyter n. 800/805, m. post 846 ,
Liber pontificalis ecclesiae Ravennatis (Almus apostolus et solidus princeps aliorum, / Quem sanctis monitis discipulum docuit... Gratias vobis necesse est agere Deo Patri et Filio eius simulque spiritui sancto, trinae maiestati, unicae potestati, quod me pollutis labiis reclusit... In patris natique et sancti nomine flatus! / Cum certum propter secli indicium studuissent... Poeta: fortuitu quondam venisse presbiterorum / Turba Ravennatum simul, inter quos fuit unus... ) Alanus ab Insulis n. 1125 ca., m. 1203 ca. ,
Anticlaudianus Albertanus Brixiensis n. 1190 ca., m. post 1253 ,
Liber consolationis et consilii, ex quo hausta est fabula de Melibeo et Prudentia Albertanus Brixiensis n. 1190 ca., m. post 1253 ,
Liber de amore et dilectione Dei et proximi et aliarum rerum et de forma vitae honestae Albertanus Brixiensis n. 1190 ca., m. post 1253 ,
Liber de doctrina dicendi et tacendi Albertanus Brixiensis n. 1190 ca., m. post 1253 ,
Sermones Albertus Magnus n. 1200 ca., m. 15-11-1280 ,
De quindecim problematibus contra Averroistas Andreas Capellanus fl. saec. XII ex.-XIII in. ,
De amore Andreas Naugerius n. 1483, m. 1529 ,
Lusus Angilbertus Centulensis abbas n. 750 ca., m. 18-2-814 ,
Carmina Angilbertus v. 841 ,
Rhythmus de pugna Fontanetica (Aurora cum primo mane tetra noctis dividens... ) Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 ,
Cur Deus homo Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 ,
Epistolae Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 ,
Monologion Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 ,
Proslogion Aristoteles pseudo, Fortleben ,
Liber de causis (Omnis causa primaria plus est influens super causatum suum... ) Aristoteles, Fortleben ,
Physica Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
De orthographia Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
De temporum ratione Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Epistola ad Egbertum (Dilectissimo ac reverentissimo antisti Ecgberto Beda famulus Christi salutem. Memini te hesterno dixisse anno cum tecum aliquot diebus legendi gratia in monasterio tuo damorarer... ) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Historia abbatum (Religiosus Christi famulus Biscopus cognomento Benedictus, aspirante superna gratia, monasterium construxit in honore beatissimi apostolorum principis Petri) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Historia ecclesiastica gentis Anglorum (Vilfridus hic magnus requiescit corpore praesul) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Vita metrica sancti Cuthberti (Domino ... Iohanni... Dici non potest, dilectissime in Christo domine... Multa suis Dominus fulgescere lumina saeclis... Alma Deo cari primo caelestis ab aevo... ) Benedictus Casinensis abbas n. 480 ca., m. post 547 ,
Regula Bernardus Morlanensis m. 1140 ca. ,
De contemptu mundi Birgitta Suecica n. 1303 ca., m. 23-7-1373 ,
Revelationes [libri octo] Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Consolatio Philosophiae Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Institutio musica Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Quomodo substantiae in eo, quod sint, bonae sint Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Utrum Pater et Filius et Spiritus Sanctus de divinitate substantialiter praedicentur (Quaero, an Pater et Filius et Spiritus Sanctus de divinitate substantialiter praedicentur... ) Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240 ,
Boncompagnus Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240 ,
Cedrus Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240 ,
Libellus de malo senectutis et senii Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240 ,
Liber de amicitia (Dum girum celi Amicitia circumiret, manum super filios hominum... Allegatio corporis. Mundanorum omnium imperatrix, Ratio, per quam reges regnant... ) Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240 ,
Liber de obsidione Ancone Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240 ,
Mirra Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240 ,
Palma Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240 ,
Rhetorica novissima Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240 ,
Rota Veneris Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240 ,
Tractatus virtutum Bruno Magdeburgensis clericus m. post 1082/1100 ,
Liber de bello Saxonico [a. 1082] Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Chronica Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Complexiones in Epistolas apostolorum, Actus apostolorum et Apocalypsim Iohannis (Breves apostolorum, quos nos proprie complexiones possumus appellare, summatim dicendo diversa complectuntur Paulus, servus Christi Iesu, vocatus apostolus et cetera. Nomen suum competenter preponit epistulis, quoniam scribebat absentibus) Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
De anima Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Expositio Psalmorum Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Institutiones Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Ordo generis Cassiodororum (Anecdoton Holderi) [fragmentum] Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Variae Christophorus Columbus n. 1451, m. 19-5-1506 ,
Epistola de insulis nuper inventis [translatio latina] Columbanus Luxoviensis et Bobiensis abbas n. 543 ca., m. 23-11-615 ,
Epistolae [5] Columbanus Luxoviensis et Bobiensis abbas n. 543 ca., m. 23-11-615 ,
Poenitentiale Columbanus Luxoviensis et Bobiensis abbas n. 543 ca., m. 23-11-615 ,
Regula monachorum Columbanus Luxoviensis et Bobiensis abbas n. 543 ca., m. 23-11-615 ,
Sermones [13] Conradus Celtis n. 1-2-1459, m. 4-2-1508 ,
Epigrammatum libri Conradus Celtis n. 1-2-1459, m. 4-2-1508 ,
Germania generalis Conradus Celtis n. 1-2-1459, m. 4-2-1508 ,
Libri odarum quattuor [una cum Epodo] (Aurata nobis iam rediere tempora... Caesar magnificis laudibus inclitus... ) Conradus Celtis n. 1-2-1459, m. 4-2-1508 ,
Oratio in gymnasio in Ingelstadio publice recitata [a. 1492] Conradus Celtis n. 1-2-1459, m. 4-2-1508 ,
Quattuor libri amorum secundum quattuor latera Germaniae [a. 1502] Dantes Alagherii n. 1265, m. 13/14-9-1321 ,
De vulgari eloquentia Dantes Alagherii n. 1265, m. 13/14-9-1321 ,
Eclogae Dantes Alagherii n. 1265, m. 13/14-9-1321 ,
Epistolae Dantes Alagherii n. 1265, m. 13/14-9-1321 ,
Monarchia Dantes Alagherii n. 1265, m. 13/14-9-1321 ,
Quaestio de aqua et terra Dudo Sancti Quintini Viromandensis decanus n. 960 ca., m. 1026 ,
De moribus et actis primorum Normanniae ducum Einhardus n. 770 ca., m. 14-3-840 ,
Vita Karoli Magni («Vitam et conversationem et ex parte non modica»... «Gens Merovingorum, de qua Franci reges sibi creare»... ) Ekkehardus I Sangallensis monachus n. 900 ca., m. 14-1-973 ,
Waltharius (?) Erasmus Roterodamus n. 27/28-10-1466/1469, m. 11/12-7-1536 ,
Adagia Erasmus Roterodamus n. 27/28-10-1466/1469, m. 11/12-7-1536 ,
Carmina Erasmus Roterodamus n. 27/28-10-1466/1469, m. 11/12-7-1536 ,
Colloquia Erasmus Roterodamus n. 27/28-10-1466/1469, m. 11/12-7-1536 ,
Epistolae Franciscus Assisiensis n. 1182, m. 4-10-1226 ,
Epistola toti Ordini missa una cum oratione «Omnipotens aeterne Deus» (In nomine summae trinitatis et sanctae unitatis Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen... Omnipotens, aeterne, iuste et misericors Deus, da nobis miseris propter temetipsum facere... Franciscus Assisiensis n. 1182, m. 4-10-1226 ,
Regula bullata (Honorius, episcopus, servus servorum Dei... Regula et vita Minorum Fratrum haec est, scilicet Domini nostri Iesu Christi sanctum Evangelium observare... ) Franciscus Assisiensis n. 1182, m. 4-10-1226 ,
Regula non bullata (In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Haec est vita evangelii Iesu Christi, quam frater Franciscus petiit... Regula et vita istorum fratrum haec est, scilicet vivere in obedientia, in castitate et sine proprio... ) Franciscus Assisiensis n. 1182, m. 4-10-1226 ,
Testamentum Franciscus Petrarcha n. 20-7-1304, m. 19-7-1374 ,
Rerum familiarium libri Gaufridus Monemutensis n. 1100 ca., m. 1154 ,
Vita Merlini Gertrudis in Helpede monacha n. 6-1-1256, m. 17-11-1301/1302 ,
Legatus divinae pietatis Gervasius Tilberiensis n. 1152 ca., m. 1220 ca. ,
Otia imperialia Gregorius IX papa n. 1170 ca., m. 22-8-1241 ,
Decretales (Gregorius episcopus - Rex pacificus pia miseratione disposuit... Firmiter credimus et simpliciter confitemus... ) Gregorius IX papa n. 1170 ca., m. 22-8-1241 ,
Epistolae Gregorius magister fl. saec. XII/XIII ,
De mirabilibus urbis Romae Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. ,
Decem libri historiarum Grimaldus Sangallensis abbas n. 790 ca., m. 13-6-872 ,
Waltharius (?) Guillelmus de Conchis n. 1080 ca., m. 1154 ca. ,
De philosophia mundi [libri IV; a. 1120-1130] Guillelmus de Conchis n. 1080 ca., m. 1154 ca. ,
Moralium dogma philosophorum (?) Guillelmus de Ockham n. 1285/1290, m. 9-4-1347 ,
Dialogus inter magistrum et discipulum de imperatorum et pontificum potestate Guillelmus de Raleigh v. 1214, m. 1-9-1250 ,
De legibus et consuetudinibus Angliae (?) Guillelmus Peraldus n. 1200 ca., m. 28-2-1271 ,
De eruditione principum [ca. 1265] (Cum pars illustris ecclesie sit cetus principum et multum ab eis dependeat vita minorum... Cum inordinatus amor potestatis terrene multum noceat iuxta illud Bernardi in libro De consideratione: Nullum tibi... ) Guillelmus Peraldus n. 1200 ca., m. 28-2-1271 ,
Summa de vitiis [ca. 1230] (Dicturi de singulis vitiis, cum opportunitas se offert, incipiemus a vitio gule, quia locus se offert... Tractatus iste continet novem partes... ) Heloissa n. 1100 ca., m.16-5-1164 ,
Epistolae ad Petrum Abaelardum [epp. 3 (nrr. II, IV, VI); a. 1133] (Domino suo, imo patri, coniugi suo, imo fratri, ancilla sua, imo filia, ipsius uxor, imo soror; Missam ad amicum pro consolatione epistolam, dilectissime Henricus de Bracton n. 1210 ca., m. 1268 ,
De legibus et consuetudinibus Angliae (?) Hermannus quondam Iudaeus n. 1107/1108, m. post 1181 ,
Opusculum de conversione sua [una cum epistola praefatoria ad quemdam Henricum dictum filium ] (Solent plerique religiosi tam viri quam femine a me sciscitari qualiter Iudaismo ad Christi gratiam conversus sim... Igitur peccator ego et indig Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Carmina Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
De rerum naturis [una cum epistolis praefatoriis ad Hemmonem episcopum et Ludovicum Germanicum ] (Memor boni studii tui, sancte Pater, quod habuisti in puerili atque iuvenili aetate... Audita bona opinione vestra, quae praedicatur per totas Hrotsvit Gandeshemensis canonissa n. 935 ca., m. 975 ca. ,
Ascensio (Postquam corporeo Christus velamine tectus... ) Hrotsvit Gandeshemensis canonissa n. 935 ca., m. 975 ca. ,
Dulcitius (Diocletianus. Parentelae claritas ingenuitatis vestrumque... Passio sanctarum virginum Agapis, Chioniae et Hirenae... ) Hrotsvit Gandeshemensis canonissa n. 935 ca., m. 975 ca. ,
Pafnutius (Conversio Thaidis meretricis, quam Pafnutius heremita... (Discipuli). Cur obscurum pater vultum nec solito geris... ) Hugo de Sancto Victore n. 1096 ca., m. 11-2-1141 ,
Didascalicon de studio legendi (Duae praecipuae res sunt quibus ad scientiam instruitur... Omnium expetendorum prima est sapientia in qua perfecti... ) Hugo de Sancto Victore n. 1096 ca., m. 11-2-1141 ,
Soliloquium de arrha animae (Dilecto fratri G. caeterisque servis... Homo: Loquar secreto animae meae... ) Iacobus de Varagine n. 1228/1229, m. 13/14-07-1298 ,
Legenda aurea Iacobus Sannazarus n. 1457, m. 1530 ,
De partu Virginis [hexametri 1435] (Magne parens custosque hominum, cui ius datur uni... Virginei partus magnoque aequaeva parenti... ) Ioachim de Flore n. 1135 ca., m. 30-3-1202 ,
Liber figurarum Iohannes Biclarensis abbas n. 540 ca., m. 621 ,
Chronicon [fragmenta de annis 567-589 tantum servata] (Post Eusebium Caesariensis ecclesiae episcopum, Hieronymum toto orbe notum presbyterum nec non et Prosperum virum religiosum... ) Iohannes de Garlandia fl. 1240 ca. ,
De mensurabili musica Iohannes de Hauvilla n. 1140/1165, m. 1199/1216 ,
Architrenius Iohannes Hus n. 1371 ca., m. 6-7-1415 ,
Tractatus de ecclesia Iohannes Iovianus Pontanus n. 7-5-1422/1429, m. 1503 ,
De amore coniugali Iohannes Picus de Mirandula n. 24-2-1463, m. 17-11-1494 ,
Conclusiones sive theses DCCCC Iohannes Picus de Mirandula n. 24-2-1463, m. 17-11-1494 ,
Oratio de hominis dignitate Iohannes Scottus Eriugena n. 810 ca., m. post 877 ,
Carmina Iohannes Scottus Eriugena n. 810 ca., m. post 877 ,
Periphyseon Iosephus Iscanus v. 1188, m. 1210 ,
Bellum Troianum Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
De natura rerum Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Etymologiarum libri XX Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Sententiarum libri III Iunillus Africanus fl. saec. VI med. ,
Instituta regularia divinae legis Iustinianus imperator n. 482 ca., m. 11-11-565 ,
Codex Iustinianus imperator n. 482 ca., m. 11-11-565 ,
Digesta Iustinianus imperator n. 482 ca., m. 11-11-565 ,
Institutiones (Iustitia est constans et perpetua voluntas... Imperatoriam maiestatem non solum armis decoratam... ) Iustinianus imperator n. 482 ca., m. 11-11-565 ,
Novellae Karolus Magnus rex n. 742, m. 28-1-814 ,
Capitularia Karolus Magnus rex n. 742, m. 28-1-814 ,
Epistolae Lathcen m. 662/665 ,
Lorica Laurentius Valla n. 1407, m. 1-8-1457 ,
De falso credita et ementita Constantini donatione Leo Baptista Albertus n. 18-2-1404, m. 19/25-4-1472 ,
De pictura Leonardus Brunus n. 1370 ca., m. 9-3-1444 ,
De studiis et litteris tractatulus ad Baptistam Malatestam Leonardus Brunus n. 1370 ca., m. 9-3-1444 ,
Oratio in funere Iohannis Strozzae Marcus Hieronymus Vida n. 1485 ca., m. 27-9-1566 ,
Scacchia ludus Moduinus v. 804, m. 840/843 ,
Eclogae Nicolaus Copernicus n. 19-2-1473, m. 24-5-1543 ,
De revolutionibus orbium caelestium libri sex Nicolaus Copernicus n. 19-2-1473, m. 24-5-1543 ,
Monetae cudendae ratio Nicolaus Cusanus n. 1401, m. 11-8-1464 ,
Commentatio de notione creandi Nicolaus Cusanus n. 1401, m. 11-8-1464 ,
De apice theoriae [a. 1464] (Petrus: Video te quadam profunda meditatione aliquot dies raptum adeo quod timui tibi molestior fieri... ) Nicolaus Cusanus n. 1401, m. 11-8-1464 ,
Dialogus de Deo abscondito [a. 1445] (Et ait Gentilis: Video te devotissime prostratum et fundere amoris lacrimas non quidem falsa, sed cordiales... ) Nicolaus de Ultricuria n. 1295/1298, m. 1369 ,
Epistolae Nicolaus de Ultricuria n. 1295/1298, m. 1369 ,
Exigit ordo executionis (Satis exigit ordo executionis rectus, ne legitimatio causalis tanti propoditi lateat, premittere... Inprimis autem de rerum eternitate inquirendum... ) Nicolaus Oresme n. 1322 ca., m. 11-7-1382 ,
De moneta Nithardus n. ante 800, m. 15-5-845 ,
Historiarum libri quattuor Paulus Diaconus n. 720/730, m. 797 ca. ,
Carmina Paulus Diaconus n. 720/730, m. 797 ca. ,
Historia Langobardorum Petrus Bembus n. 20-5-1470, m. 18-1-1547 ,
De Aetna Poggius Bracciolinus n. 11-2-1380, m. 30-10-1459 ,
Liber facetiarum Raymundus de Pennaforti n. 1175/1185, m. 6-1-1275 ,
Collectio Decretalium Gregorii IX Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
Commentarium in VIII libros Physicorum Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De colore Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De cometis (Occasione comete que nuper apparuit, applicui animum ad cogitandum aliquid de natura cometarum... ) Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De impressionibus aeris Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De iride Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De libero arbitrio [2 recensiones] (Cum per arbitrii libertatem dignior sit homo ceteris animantibus... Quaerendum est igitur in primis de libero arbitrio an sit. Haec est enim prima quaestio... Quia, cum circa rei esse potest esse dubitatio, quaestionum prima est quaestio an sit... ) Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De luce (Formam primam corporalem quam corporeitatem nominant lucem esse arbitror... ) Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De motu corporali Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De motu supercelestium (Quoniam motus simplex aut est circularis aut rectus et omnis motus, sicut ostensum est in VIII Physicorum, est alicuius moti ab aliquo motore... ) Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De ordine emendandi causatorum a Deo Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De potentia et actu Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De sphaera (Intentio nostra in hoc tractatu est describere figuram machine mundane et situm et figuras corporum eam constituentium et motus corporum superiorum et figuras circulorum suorum... ) Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De statu causarum Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De unica forma omnium Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
De veritate Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
Dicta CXLVII Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
Epistolae Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
Quod homo sit minor mundus Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253 ,
Super Psalterium Saxo Grammaticus n. 1150 ca., m. 1220 ca. ,
Gesta Danorum (Cum cetere nationes rerum suarum titulis gloriari voluptatemque ex maiorum recordatione percipere soleant... Dan igitur et Angul, a quibus Danorum coepit origo, patre Humblo procreati non solum conditores gentis nostre, verumetiam rectores fuere... ) Theodulphus Aurelianensis episcopus n. 760 ca., m. 821 ,
Carmina Theophilus presbyter saec. XI/XII ,
Schedula diversarum artium (Theophilus, humilis presbyter, servus servorum Dei... Color qui dicitur membrana, quo pinguntur facies et nudi corpora, si componitur... ) Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274 ,
De ente et essentia Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274 ,
Quaestio disputata de anima Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274 ,
Summa theologiae Thomas Morus n. 6/7-2-1477/1479, m. 6-7-1535 ,
Utopia Valdesius n. 1130 ca., m. 1206/1207 ,
Professio fidei et propositum vitae Walahfridus Strabo n. 808/809, m. 18-8-849 ,
Carmina Walahfridus Strabo n. 808/809, m. 18-8-849 ,
De cultura hortorum (Plurima tranquillitate cum sint insignia vitae... ) Walahfridus Strabo n. 808/809, m. 18-8-849 ,
Visio Wettini Widukindus Corbeiensis monachus n. 925 ca., m. post 973 ,
Rerum gestarum Saxonicarum libri tres Wipo n. ante 1000, m. post 1047 ,
Gesta Chuonradi II imperatoris
Studiosi: Bergh, Birger Dunkle, Roger Gloning, Thomas Graesse, Johann Georg Theodor Keller, Adalbert Kugler, Hartmut Ramminger, Johann Schon, Karl-Georg Traill, David A. Warnke, Martin Zimmermann, Hans
Scheda N: 26 - 13256
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/bibliotheca-augustana/478967
*
Ksenia Bonch Reeves Visions of Unity after the Visigoths. Early Iberian Latin Chronicles and the Mediterranean World Turnhout, Brepols 2016 (ISBN 978-2503565095) pp. XVI-286 (Cursor mundi 26)ISBN: 978-2503565095
Abstract
Il volume è dedicato alle cronache e
Historiae della Penisola Iberica dalla metà dell'VIII alla metà del XIII secolo, all'ideale di unità politica e di sovranità e all'evoluzione storiografica ad esse sotteso. Nell'introduzione l'A. sostiene la prospettiva escatologica delle narrazioni iberiche a seguito dell'invasione araba, la coesione cristiana andalusa, la percezione dell'eredità visigota nella storiografia mozarabica e asturo-leonese, e definisce il limite cronologico dell'indagine (compresa tra l'
Historia Gothorum, Vandalorum, Sueborum di Isidoro e l'
Historia de rebus Hispaniae di Rodrigo Jiménez de Rada), concernente i testi latini e debitrice dell'approccio storiografico del vescovo Isidoro, chiarendo inoltre la terminologia fondamentale del volume stesso. Nel primo capitolo si considera lo scarso peso storiografico delle cronache latine dall'VIII all'XI secolo, neglette dalla filologia novecentesca a favore della produzione vernacolare (e della cronachistica del XII-XIII secolo, debitrice delle tradizioni in vernacolo) e invece fondamentali per la ricostruzione della storia della Penisola dopo i Visigoti: si illustrano quindi le posizioni della critica moderna e si contesta la presunta assenza di produzione retorica e scolastica, che ha portato a ritenere povera e inferiore alla classicità la storiografia spagnola tardo-antica e altomedievale (si ricordano Agostino, Eusebio, Orosio, Giovanni di Biclaro, Isidoro, consci della rilevanza della produzione storiografica, e il declino scolastico lamentato dagli storiografi successivi). Nel secondo capitolo si indagano le cronache del 741 (la
Chronica Byzantia-Arabica , considerata continuazione della narrazione di Isidoro o di Giovanni di Biclaro) e del 754 (la
Chronica Muzarabica o
Continuatio Isidoriana Hispana , di complessa tradizione): l'A. discute le possibili fonti e composizione, la ricchezza di eventi arabi e bizantini che suggerirebbero una prospettiva non più ibernico-centrica e vigisotico-celebrativa, quanto piuttosto integrativa, che risentirebbe dei contatti della Spagna con il Mediterraneo e di un'interpretazione escatologico-apocalittica (e non politica) dell'invasione musulmana, debitrice forse delle tradizioni copte e siriache. Il terzo capitolo è dedicato alla produzione agiografica di Cordoba, in particolare al
Documentum martyriale , al
Memoriale sanctorum e all'
Apologeticus martyrum di Eulogio: pur manifestando il suo debito nei confronti della tradizione martiriale (dal
Peristephanon al
De viris illustribus isidoriano), essa, insieme all'
Indiculus luminosus e alla
Vita Eulogii di Paolo Alvaro, alla
Translatio sanctorum martyrum Georgii monachi, Aurelii et Nathaliae ex urbe Cordoba Parisios di Aimone e alla
Passio Pelagii , attesta i cambiamenti sociali e politici dell'al-Andalus alla metà del IX secolo e la tensione all'unità dei cristiani (minoranza minacciata dalle conversioni dei dhimmi nel Mediterraneo occidentale quanto nell'orientale) e contribuisce alla creazione di un ideale politico di legittimazione e coesione iberica e leonese in particolare. Nel quarto capitolo si indagano i
Chronica Albeldensia (nel
Vigilanus El Escorial, Bibl. S. Lorenzo, d.I.2) e la
Chronica Alphonsi III (nelle due redazioni
Rotensis e
ad Sebastianum ), attestanti il consolidamento politico-ideologico delle sovranità di León e Castiglia che l'A. ritiene radicato nel diritto: senza escludere infatti la continuità con la tradizione visigota e asturiana (si veda la sezione mozarabica contenuta nei
Chronica Albeldensia ), l'interesse storiografico del secolo X pare rivolto all'aspetto politico, bellico e civile, e alla legittimità monarchica fondata sulla
Lex Wisigothorum . Il quinto capitolo è dedicato invece alla storiografia leonese, in particolare alla
Chronica di Sampiro confluita nel
Chronicon regum Legionensium di Pelagio e nell'
Historia Silensis , e alla
Chronica Naierensis : la guerra contro i musulmani risulterebbe inizialmente, secondo l'A., una minaccia tra le tante alla sovranità e solo l'influenza dei movimenti cluniacense e crociato indurrebbe a una progressiva adesione all'ideologia della Reconquista, nella coincidenza di
bellum iustum e
sanctum e nell'affermazione della giurisdizione papale sulla penisola. Nel sesto capitolo infine si esamina l'
Historia de rebus Hispaniae di Rodrigo Jiménez quale espressione della genesi della monarchia castigliana radicata nella preminenza ecclesiastica di Toledo: in essa l'A. evidenzia lo sforzo di riconciliazione di unità e diversità, intrinseche nella storia della Penisola Iberica, e l'influenza del pensiero neoplatonico, determinato dalle traduzioni filosofiche dall'arabo (Averroè, i commentatori di Aristotele, Maimonide tra gli altri), elementi tutti che hanno condizionato l'interpretazione moderna di un'identità nazionale spagnola guidata dalla Castiglia ed erede dell'antico regno goto. Il volume è corredato dalla bibliografia (pp. 267-74) e dall'indice (pp. 275-86). (Valeria Mattaloni)
Riduci
Argomenti e indici Storiografia Aristoteles, Fortleben Averroes n. 1126, m. 1192 Chronica Adephonsi III (Adefonsus rex castus Sebastiano nostro Salmanticensi episcopo salutem. Notum tibi sit de istoria Gotorum, pro qua nobis per Dulcidium presbiterem notuisti... Recesvindus, Gotorum rex, ab urbe Toleto egrediens in villam propriam ven Chronica Byzantia Arabica (Reccaredus moritur anno regni XV expleto) Chronica muzarabica (Era DCXLVIIII Romanorum LVII Eraclius imperio coronatur... ) Chronica Naierensis (Incipit cronica a beato Ysidoro Iuniore Hyspalensi episcopo edita. Horum imperatorum Romanorum temporibus in christianis persecutio facta est: prima sub Nerone... ) Chronicon Albeldense (Omnis mundus discribtus est a viris sapientissimis, id est, Nicodos, Didim[i]co, Teudoto et Policlito tempore Iulii Cesaris... ) Cluniacensi Eulogius Cordubensis presbyter et martyr n. 800 ca., m. 11-3-859 Georgius, Aurelius, Felix et socii Cordubae martyres m. 27-7-852 Historia Silensis (Cum olim Yspania omni liberali doctrina ubertim floreret ac in ea studio literarum fontem sapiencie sicientes passim operam darent... ) Lex Visigothorum Maimonides n. 1135, m. 1204 Pelagius Cordubae martyr Storia dei regni e delle entità politiche territoriali Storia delle crociate Aimoinus Sancti Germani de Pratis Parisiensis monachus v. 845, m. post 896 ,
Translatio sanctorum martyrum Georgii monachi, Aurelii et Nathaliae ex urbe Cordoba Parisios (Agente incarnationis Domini nostri Iesu Christi annorum cursu DCCCLVIII, regni vero Caroli... Si miraculorum cuncta, quae Deus et Dominus omnium fidelibus suis facere contulit... ) Eulogius Cordubensis presbyter n. 800 ca., m. 11-3-859 ,
Documentum martyriale [a. 851; dicatum virginibus Florae et Mariae; epistola praefatoria ad Albarum] Eulogius Cordubensis presbyter n. 800 ca., m. 11-3-859 ,
Liber apologeticus sanctorum martyrum [ca. 857] Eulogius Cordubensis presbyter n. 800 ca., m. 11-3-859 ,
Memoriale sanctorum [ca. 851-857; libri tres; epistola comitatoria ad Albarum] Iohannes Biclarensis abbas n. 540 ca., m. 621 ,
Chronicon [fragmenta de annis 567-589 tantum servata] (Post Eusebium Caesariensis ecclesiae episcopum, Hieronymum toto orbe notum presbyterum nec non et Prosperum virum religiosum... ) Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
De viris illustribus Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Historia Gothorum Paulus Albarus Cordubensis n. 800 ca., m. 861 ,
Indiculus luminosus Paulus Albarus Cordubensis n. 800 ca., m. 861 ,
Vita vel passio sancti Eulogii (Bb. martyris et doctoris Eulogii passionem disponens scribere... Igitur b. martyr Eulogius nobili stirpe... ) Pelagius Ovetensis episcopus v. 1098, m. 21-1-1153 ,
Chronicon regum Legionensium Prudentius, Fortleben ,
Peristephanon Raguel Cordubensis presbyter fl. post 925 ,
Passio Pelagii martyris Rodericus Ximenii de Rada n. 1170/1180, m. 10-6-1247 ,
Historia de rebus Hispaniae Sampirus Asturicensis episcopus n. 960 ca., m. 1042 ,
Chronica
Luoghi: Asturie Castiglia Córdoba León (regione storica) Penisola Iberica Spagna Toledo
Manoscritti
Scheda N: 38 - 6346
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-visions-of-unity-after-the-visigoths-early-iberia/697865