Sergio Gerardo Americano La versione latina della «Doctrina ad Antiochum ducem» pseudo-atanasiana (CRG 2255). Origine e datazione Augustinianum 55
(2015)
33-46
Abstract
Saggio dedicato alla versione latina della
Doctrina ad Antiochum ducem , tradizionalmente attribuita ad Atanasio e testimone indiretta del Pastore di Erma. La sua tradizione si fonda sui mss Madrid, BN, 10007, 494 e 822; Madrid, Bibl. de la Real Academia de la Historia, Códices 13; Paris, BNF, lat. 1715 A; Vat. Barb. lat. 399; Roma, BNC, Vitt. Eman. 1501; Lisboa, BN, Códices Alcobacences CCLXXXIII/454; New Haven, CT, Yale University, Beinecke Libr., 625; Toulouse, BM 182; Salamanca, BU, Ms. 2537; New York, Pierpont Morgan Libr., M. 626 e su un perduto ms. segnalato da B. de Montfaucon (Carcassonne, Chiesa Capitolare della Cattedrale di Saint Nazaire); circolò in forma breve e lunga (la versione lunga dimostra diverse fasi redazionali) e giunse tramite Fruttuoso di Braga a Valerio del Bierzo (nella sua compilazione agiografica e nell'
Ordo quaerimoniae ). L'A. confuta la datazione di M. Bandini (
Un'inedita traduzione latina della «Doctrina ad Antiochum ducem» pseudo-atanasiana in «Studi classici e orientali» 46, 1997, pp. 439-84, cfr. MEL XXI 4709) al sec. VII e la localizzazione in Cipro (già contestata da F. Dolbeau in «Bullettin du Cange» 57, 2000, pp. 358-9), in Italia o presso l'abbazia di St. Pierre de Moissac. La veste linguistica, l'accezione peculiare del termine
necessarius , la predilezione per
variatio , endiadi e pleonasmo, l'aderenza al testo greco originario che caratterizzano la traduzione latina rimanderebbero invece (dopo una prima elaborazione a cura di Martino di Braga) all'attività di Pascasio di Dumio alla metà del sec. VI nell'abbazia-vescovado di Dumio (dove confluiscono molte opere orientali, come dimostrano gli
Apophtegmata e il
Liber geronticon ). La datazione proposta dall'A. per la traduzione latina induce a una revisione della datazione dell'originale greco, da confrontarsi con le
Novellae giustinianee.
Riduci
Argomenti e indici Athanasius Alexandrinus episcopus n. ca. 295-299, m. 2-5-373, Fortleben ,
Doctrina ad Antiochum ducem Apophthegmata Patrum Carcassonne, Biblioteche Fructuosus Bracarensis episcopus n. 600/610, m. 9-4-665 ca. Pastor Hermae Hermas, Fortleben ,
Pastor Iustinianus imperator n. 482 ca., m. 11-11-565 ,
Novellae Martinus Bracarensis episcopus n. 510/520, m. 20-3-580 ,
Sententiae Patrum Aegyptiorum [translatio ex graeco quorundam locorum Apophthegmatum Patrum] (Abbas Iohannes dicebat fratribus... ) Paschasius Dumiensis fl. saec. VI med. ,
Liber geronticon de octo principalibus vitiis Valerius Bergidensis n. 620/625, m. 695 ,
Ordo querimoniae (Dum olim ego indignissimus peccator... )
Luoghi: Cipro Italia Moissac
Manoscritti
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. lat. 399 Lisboa, Biblioteca Nacional de Portugal, Alc. 454 (CCLXXXIII) Madrid, Biblioteca de la Real Academia de la Historia, Códices 13 (F. 177; 6) Madrid, Biblioteca Nacional de España, Ms. 494 Madrid, Biblioteca Nacional de España, Ms. 822 Madrid, Biblioteca Nacional de España, Ms. 10007 New Haven, CT, Yale University, Beinecke Rare Book and Manuscript Library, 625 New York, Pierpont Morgan Library, M. 626 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 1715 A Roma, Biblioteca Nazionale Centrale «Vittorio Emanuele II», Vitt. Eman. 1501 Salamanca, Universidad de Salamanca. Biblioteca General Histórica, Ms. 2537 Toulouse, Médiathèque José Cabanis (olim Bibliothèque Municipale), 182 (III, 48) Scheda N: 38 - 4601
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-la-versione-latina-della-doctrina-ad-antiochum-du/701586
*
Amicorum societas . Mélanges offerts à François Dolbeau pour son 65e anniversaire cur. Jacques Elfassi - Cécile Lanéry - Anne-Marie Turcan-Verkerk , Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2013 pp. XIV-1022 tavv. 14 (Millennio medievale 96. Strumenti e studi. N.S. 34)
Abstract
La raccolta comprende studi che si riferiscono ai molteplici interessi dell'onorato: Agostino prima di tutto, ma anche l'attività intellettuale dell'ordine agostiniano; l'omiletica, l'agiografia, la linguistica, l'epistolografia, la liturgia, la storiografia, l'esegesi biblica, la storia pontificia, la versificazione mediolatina, per lo più di area francese. Alcuni lavori che riguardano la letteratura antica, rientrano comunque nell'ambito della medievistica per la tradizione manoscritta che ha conservato testi simili. Si segnalano pertanto a parte tutti gli studi della raccolta, tranne quello di J. Scheid
Vaincre auprès d'Anna Perenna pp. 781-8 dedicato alle iscrizioni votive del ninfeo dedicato alla divinità Anna Perenna scoperto recentemente a Roma: R. Alexandre - B. Bon - A. Guerreau-Jalabert, R.G. Babcock, M. Banniard, W. Berschin, I. Bochet, P.- M. Bogaert, J.-P. Bouhot, P. Bourgain, F. Chapot, P. Chiesa, A. Cizek, G. Dahan, J. Dalarun, J. Fohlen, B. Gain, P. Gautier Dalché, A.-V. Gilles-Raynal, C. Oser-Grote - A.E.J. Grote, L. Holtz, D. Howlett, M. Huglo, D. Iogna-Prat, B. Joassart, M. Lapidge, J.-L. Lemaître, C. Maître; J. Martínez Gázquez, J.-M. Moeglin, L. Morelle, E. Palazzo, A. Paravicini Bagliani, G. Partoens, M. Pérez González, E. Pérez Rodríguez, M.J.-L. Perrin, G. Phillipart, D. Poirel, J.-C. Poulin, J.-L. Quantin, J.-P. Rothschild, F. Santi, P. Stotz, P. Tomea, X. Varela Sieiro, A. Vauchez, M.E. Vázquez Buján, J. Verger, C. Veyrard-Cosme, C. Vulliez, C. Weidmann, O. Weijers, V. Zarini e una bibliografia degli scritti di F. Dolbeau. (Roberto Angelini)
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 35 - 13686; 37 - 13490
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/amicorum-societas-mélanges-offerts-à-françois-dolb/656497
*
Amicorum societas . Mélanges offerts à François Dolbeau pour son 65e anniversaire cur. Jacques Elfassi - Anne-Marie Turcan-Verkerk , Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2013 pp. XIV-1022 tavv. 14 (Millennio medievale 96. Strumenti e studi. N.S. 34)
Abstract
Si segnalano a parte i saggi di P.-M. Bogaert, G. Partoens e C. Weidmann
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 37 - 13490
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/amicorum-societas-mélanges-offerts-à-françois-dolb/684746
*
Amicorum societas . Mélanges offerts à François Dolbeau pour son 65e anniversaire cur. Jacques Elfassi - Cécile Lanéry - Anne-Marie Turcan-Verkerk , Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2013 pp. XIV-1022 tavv. 14 (Millennio medievale 96. Strumenti e studi. N.S. 34)Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 39 - 12757
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/amicorum-societas-mélanges-offerts-à-françois-dolb/722150
José Anoz (trad. comm.) Sermones nuevos Madrid, Editorial Revista Agustiniana 2001 pp. 665 (Manantial 6)
Abstract
Primera versión en castellano de 26 sermones editados por F. Dolbeau en 1996 sobre el códice cartujano de Mainz (cfr. MEL XXII 4778)
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Manoscritti
Scheda N: 25 - 4599
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/sermones-nuevos/455928
Augustin philosophe et prédicateur . Hommage à Goulven Madec. Actes du Colloque international organisé à Paris les 8 et 9 septembre 2011 cur. Isabelle Bochet , Paris, Institut d'études augustiniennes 2012 pp. XIII-590 (Collection des études augustiniennes. Série Antiquité 195)
Abstract
Il vol. contiene gli atti di un convegno tenutosi a Parigi in onore di uno dei massimi studiosi di Agostino. La prima parte consiste in una bibliografia di Madec (pp. 3-14) e in alcuni saggi dedicati alla sua figura; la seconda si concentra sulla relazione tra Agostino e Porfirio; la terza parte concerne Agostino e la filosofia; nella quarta parte l'attenzione si sposta sulla predicazione dell'Ipponate; infine la quinta parte riguarda il «Nachleben», quindi la fortuna delle opere del vescovo. La raccolta include anche due articoli inediti di Madec, completati dopo la morte da alcuni dei suoi allievi, e l'edizione critica del
sermo 139 a cura di F. Dolbeau (pp. 409-30). Si segnalano a parte i saggi di F. Dolbeau e B. Stock
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 36 - 13854
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/augustin-philosophe-et-prédicateur-hommage-à-goulv/663254
*
Augustinus-Lexikon IV 7-8 Prouerbium, Prouerbia (Prv)-Sacrificium cur. Robert Dodaro - Cornelius Petrus Mayer - Christof Müller , Basel, Schwabe 2018 (ISBN 978-3796537103) coll. 961-1322ISBN: 978-3796537103
Abstract
Il fascicolo si apre con il completamento della voce
Prouerbium, Prouerbia (Prv) (W. Hübner) e comprende fra gli altri i seguenti lemmi:
Prouidentia e
Prouidentia dei (De-) (=
s. Dolbeau 29) (J. den Boeft),
Psalmi (A. Zerfaß),
Psalmus contra partem Donati (V.J.C. Hunink),
Pudicitia, pudor (H.A. Gärtner),
Purgatio (M.W. Knotts),
Quadragesima, quadraginta dies (M. Klöckener),
Quaestiones (in heptateuchum) (C. Weidmann),
Quaestiones et responsiones (J.T. Lienhard),
Quaestiones euangeliorum e
Quaestiones XVI in Matthaeum (M. Dulaey - N. Requin),
Quaestiones expositae contra paganos numero sex (=
ep . 102) (I. Bochet),
Qualitas e
Quantitas (C. Pietsch),
Quies, requies (H.-J. Sieben),
Quinquaginta dies (M. Klöckener),
Ratio (G. Catapano),
Redemptio, redemptor (N. Baumann),
Regnum (M. Cameron),
Regula (Augustini) (M. Schrama - A.E.J. Grote),
Regula, regula fidei (J.J. O'Donnell - V.H. Drecoll),
Religio (C. Tornau),
Reliquiae (martyrum) (M. Margoni-Kögler),
Resurrectio (I. Bochet),
Retractationes e
Reuelatio (H. Müller),
Rex (M. Cameron),
Roma (K. Vössing),
Sabbatum (M. Margoni-Kögler),
Sacerdos, sacerdotium (D. Jones),
Sacramentum (R. Dodaro),
Sacramentum corporis et sanguinis Christi (M. Klöckener) e
Sacrificium (A. Zerfaß). In chiusura, indice dei lemmi e indice dei curatori dei lemmi del vol. IV. (Federica Landi)
Riduci
Argomenti e indici Augustinus Aurelius, Fortleben Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Epistolae Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Informatio regularis Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Psalmus contra partem Donati Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Quaestiones Evangeliorum Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Quaestiones in Heptateuchum Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Quaestiones XVII [XVI] in Matthaeum Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Sermones
Studiosi: Baumann, Notker Bochet, Isabelle Boeft, Jan den Cameron, Michael Catapano, Giovanni Dodaro, Robert Dolbeau, François Drecoll, Volker Henning Dulaey, Martine Gärtner, Hans Armin Grote, Andreas E.J. Hübner, Wolfgang Hunink, Vincent Jan Christian Jones, Daniel Klöckener, Martin Knotts, Matthew William Lienhard, Joseph T. Margoni-Kögler, Michael Müller, Hildegund O'Donnell, James J. Pietsch, Christian Requin, Nathalie Schrama, Martijn Sieben, Hermann-Josef Tornau, Christian Vössing, Konrad Weidmann, Clemens Zerfass, Alexander
Scheda N: 41 - 4262
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/augustinus-lexikon-iv-7-8-prouerbium-prouerbia-(pr/744135
*
Augustinus-Lexikon V 1-2 Sacrificium offerre-Sermones (ad populum) cur. Robert Dodaro - Cornelius Petrus Mayer - Christof Müller , Basel, Schwabe 2019 (ISBN 978-3796539626) coll. 320ISBN: 978-3796539626
Abstract
Il fascicolo 1-2 del quinto volume contiene, fra le altre, le voci relative a
Sacrificium offerre (M. Klöckener),
Salvatio ,
salvator ,
salus (N. Baumann),
Sancta virginitate (De-) (A.E.J. Grote),
Sanctus (sanctificatio, sanctitas) (M. Margoni-Kögler),
Sanguis (J. Schultheiß),
Sanitas (F. Dolbeau),
Sapiens ,
sapientia (G. Van Riel),
Schola (P. Gemeinhardt),
Scientia (G. Van Riel),
Scriptores graeci (A. Fürst),
Scriptores iudaei (J. Dochhorn),
Scriptores latini (W. Hübner),
Scriptura (sacra/sancta/divina) (P.-M. Bogaert - I. Bochet),
Secta (C. Tournau),
Sedes apostolica (M.-Y. Perrin),
Sermo (M. Fruyt - M. Ribreau),
Sermo ad Caesariensis ecclesiae plebem (M.-Y. Perrin),
Sermone domini in monte (De-) (H. van Reisen),
Sermonem Arrianorum (Contra-) (P.-M. Hombert) e
Sermones (ad populum) (F. Dolbeau). (Michele De Lazzer)
Riduci
Argomenti e indici Augustinus Aurelius, Fortleben Augustinus Aurelius, Fortleben ,
De sancta virginitate Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Sermones
Studiosi: Baumann, Notker Bochet, Isabelle Bogaert, Pierre-Maurice Dochhorn, Jan Dolbeau, François Fruyt, Michèle Fürst, Alfons Gemeinhardt, Peter Grote, Andreas E.J. Hombert, Pierre-Marie Hübner, Wolfgang Klöckener, Martin Margoni-Kögler, Michael Perrin, Michel-Yves Reisen, Hans van Ribreau, Mickaël Schultheiß, Jochen Tornau, Christian Van Riel, Gerd
Scheda N: 43 - 3955
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/augustinus-lexikon-v-1-2-sacrificium-offerre-sermo/791612
*
Augustinus-Lexikon. Schlußlieferung zu Vol. 3 (Fasc. 1/2: pp. I-LVIII) III cur. Cornelius Petrus Mayer , Basel, Schwabe 2010 (ISBN 978-3796527777) coll. I-LVIIIISBN: 978-3796527777
Abstract
Il fascicolo introduttivo al terzo volume dell'
Augustinus-Lexicon ... Leggi tutto Il fascicolo introduttivo al terzo volume dell'
Augustinus-Lexicon si apre con una prefazione del curatore, in versione tedesca, inglese e francese. Si sottolinea come il volume comprenderà i lemmi da
Figura(e) a
Mensura , includendo le quattro grandi voci
Gratia ,
Homo ,
In Iohannis evangelium tractatus CXXIV e
Manichaei . Si rileva la perdita di S. Lancel (2005), redattore di numerosi articoli sulla storia dell'Africa settentrionale al tempo di Agostino, e di G. Madec (2008), membro del comitato editoriale. Sono subentrati in redazione I. Bochet e F. Dolbeau, nonché C. Müller nella carica di vicedirettore, affiancando A.E.J. Grote. Il fascicolo prosegue con una nota metodologica, un elenco dettagliato delle opere agostiniane con indicazione dell'edizione di riferimento e alcune liste di abbreviazioni (sigle bibliche, testi rabbinici, autori e testi greci e latini, riferimenti bibliografici). (Federica Landi)
Riduci
Argomenti e indici Scheda N: 41 - 4264
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/augustinus-lexikon-schlußlieferung-zu-vol-3-(fasc-/744136
François Avril - François Dolbeau - Danièle Majchrzak - Pierre Petitmengin Repertoire des catalogues de manuscrits en écriture latine antérieurs à 1600 reçus par plusieurs bibliothèques parisiennes 6 Catalogues parus depuis 1984 7 Catalogues parus en 1986 et 1987 (et compléments pour 1984 et 1985) Paris, Ecole Normale Supérieure 1986-1987 pp. 30, 26
Abstract
OffsetRecensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 12 - 6276
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-repertoire-des-catalogues-de-manuscrits-en-écritu/103270