Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 58
Vitae Patrum
sec. XI-XII Il codice appartenne a Pierre Pithou (come ricordato nell'indice sul recto del foglio di guardia antico: In hoc codice manuscripto qui fuit Petri Pitoei I. C. extant vitae sanctorum ), quindi al presidente della Repubblica francese Le Peletier (il cui stemma è impresso sulla coperta anteriore interna); fu acquistato da Guglielmo Libri all'asta parigina del 1837. È numerato come f. 140 quello che doveva essere semplicemente un foglio di guardia finale, tratto da un omeliario (contenente un'omelia su Matteo anepigrafa e mutila).
I. ff. 1-13 - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] , acefala (= BHL 609)
epilogo
inc. influere. Post huius splendoris adventum - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. deceptores scilicet hominum et totius corruptionis artifices tit. finale Explicit vita sancti AntoniiAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote La perdita della parte iniziale del codice priva il testo dei primi capitoli: l'inizio corrisponde al cap. 9 (= PL 73,132). La stessa mano che stila l'indice sul foglio di guarda titola nel margine superiore Vita beati Antonii principio mutila .
II. ff. 13-15 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita Malchi monachi captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non autem posse superari tit. finale Explicit de monacho captivoMalchus captivus mon. : Vita
III. ff. 15-17v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli (= BHL 6596)
Vita sancti Pauli primi heremite prol.prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habemus inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis tit. finale Explicit vita sancti Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo.
IV. ff. 18-23v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco , prol. e cap. 1 (Giovanni) (= BHL 6524 [prol.] - 4329)
Narratio. Liber sancti Hieronimi quem ipse de Hierosolimis pergens ad Egyptum vidit. Prologus in vita sancti Iohannis prol.prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire - expl. et perfecte pacientie palmam requirant inc. Primum igitur tamquam verum fundamentum nostri operis - expl. atque ita perrexit ad Dominum, cui est gloria in saecula saeculorum Iohannes in Aegypto erem. : Vita
V. f. 24r-v - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3190)
Vita sancti Frontonis abbatisinc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. accepturi sunt vitam eternam quam promisit Deus diligentibus se; ipsi Domino nostro Iesu Christo gloria et imperium in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti FrontoniiFrontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VI. ff. 25-27v - Vita sancti Pachomii iunioris in Aegypto abb. (= BHL 6412)
Vita sancti Pachomii prol.prol. inc. Quia desiderio desiderastis semper audire que sancta sunt - expl. in se manifestavit regni sui mysterium inc. Erat ergo Pachomius Mempheus genere gentilis natus - expl. ut possitis eius insidias evadere, prestante Domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in saecula saeculorum Pachomius (Pasthumius, Posthumius) iunior in Aegypto abb. : Vitanote Il prologo è indistinto dal testo.
VII. ff. 27v-28v - Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. , Decem libri historiarum , VI 6 (vita di Ospizio) (= BHL 3987)
inc. Fuit autem quidam Hospicius apud urbem Nicensem - expl. quia audivi a multis vitam ipsius fuisse conscriptam; in omnibus gratia et gloria Domino nostro Iesu Christo per infinita saecula saeculorum Hospitius Nicensis reclusus : Vitanote Il testo si presenta anepigrafo, ma lo spazio per la titolatura era stato previsto.
VIII. ff. 28v-45 - Dionysius Exiguus fl. 497-540 ca., m. 550 ca. , Vita sancti Pachomii abbatis Tabennensis translatio ex graeco (= BHL 6410)
Vita sancti Pachomii prol., ep.ded.
ep. ded. inc. Domine venerande et in Christo quoque magnificentissime Dionisius Exiguus - expl. lectionis officio posteris intimetur prol. inc. Dominus noster Iesus Christus sapientie fons - expl. que preparavit Deus diligentibus se inc. Erat per idem tempus beati Antonii vita cunctis ad imitandum preclare posita - expl. et Spiritus Sanctus glorificetur iugiter et conlaudetur, quia ipsi debetur omnis laus et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Pachomii abbatisPachomius Tabennensis abb. : Vitanote Il prologo è indistinto dalla vita, mentre è indicata come prologo la dedica iniziale del traduttore.
IX. ff. 45-51v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Vita sancti Hylarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hylarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hilarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Deo Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per inmortalia saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti ac beatissimi patris nostri HilarionisHilarion in Palaestina abb. : Vita
X. ff. 52-64v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
Vita sancti Iohannis prol.,
epilogo
, tabula praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. de his que dicunt proficere inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria, honor, imperium nunc et semper et in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleimonis; que quidem pretermissa fuerant a Iohanne et Sophronio - expl. ad multorum edificationem Anastasio peccatori interpretari precipit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. : Vitanote Tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli in rosso, indicizzati anche in una tabula che segue la prefazione. L'epilogo è tracciato come rubrica, come accade abitualmente nelle copie del testo qui censite.
XI. ff. 65-69 - Passio sanctorum Eustachii, Theopistes uxoris et filiorum mart. (= BHL 2760)
Vita sancti Eustachii martyrisinc. In diebus Traiani imperatoris prevalente fallacia erat quidam magister militum - expl. in presidio impetrant que promissa sunt sanctis per gratiam Domini nostri et salvatoris Iesu Christi cui est gloria in saecula saeculorum Eustachius seu Eustasius (al. Placidus), Theopiste uxor et filii martyres : Passio
XII. ff. 69-79 - Passio sancti Iuliani, Basilissae et soc. (= BHL 4530)
Passio sancti Iuliani martyrisinc. Beati igitur martyris Iuliani passionem scripturus - expl. fabricate sunt ecclesie. Gloria Christo qui est fidelis in verbis suis et tantam gloriam prestat servis suis et cum Patre et Spiritu Sancto regnat in Trinitate sempiterne virtutis per omnia saecula saeculorum Iulianus, Basilissa et soc. Antinoi in Aegypto monaci : Passionote Tra i ff. 77 e 78 è inserita una cartula della stessa mano con un'integrazione testuale (che in effetti non avrebbe potuto trovare posto nei ridottissimi margini dello specchio di scrittura).
XIII. ff. 79-83 - Passio sanctorum Chrysanthi et Dariae Romae mart. (= BHL 1787)
Vita sanctorum martyrum Chrisanti et Darie prol.prol. inc. Historiam priorum sanctorum ad edificationem nostram Deus voluit pervenire - expl. habentem ac momentaneam non vereri inc. Igitur Polemius Agripinus vir illustris Alexandrie urbis honoratus et primus - expl. cum multis filiis in triumpho martyrii et in gloria perpetue corone suscepit, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Chrysanthus et Daria Romae mart. : Passio
XIV. ff. 83-90v - Euphemius translator fl. ante 870 , Vita Basilii Caesareae episcopi opus Amphilochii Iconiensis pseudo; translatio ex graeco (= BHL 1023)
Relatio Amphilochii Ichonii episcopi de vita et miraculis sancti patris nostri Basiliiinc. Basilius itaque solus ut sic dicam in terra equalem vitam et decentem ostendit - expl. requievit autem angelicam vitam in terra agens magnus Basilius tit. finale Explicit vita sancti BasiliiBasilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
XV. ff. 90v-92 - Vita sancti Symeonis stylitae iunioris Vita sancti Simeonisinc. Beatus Symeon filius fuit cuiusdam Insicii, mater autem eius Martana dicta est - expl. ut non sint minora quam illa quae prius per illum in columna positum Dominus prestare dignatus est Symeon stylita iunior : Vita
XVI. ff. 92-95 - Eberwinus Sancti Martini Treverensis abbas v. 1035, m. post 1047 , Vita sancti Symeonis heremitae sive monachi de Monte Sinai reclusi Treverensis et miracula (= BHL 7963)
Vita sancti Symeonisinc. Beatus Symeon patre greco Antonio dicto, matre calabrica - expl. igitur post horam nonam sepulchrum diligenter clauditur Symeon in monte Sinai mon., deinde Treverensis reclusus note Il testo si conclude con la prima frase del cap. 4 (= AASS Iun. I, col. 93F)
XVII. ff. 95-97 - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. (= BHL 286)
Vita sancti Alexis confessorisinc. Fuit Rome vir magnus et nobilis Eufemianus nomine - expl. petitionis effectum sine dubio consequi valeat, per Dominum nostrum Iesum Christum qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Alexis confessorisAlexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vita
XVIII. ff. 97-101 - Vita sancti Fursei Latiniacensis abb. (= BHL 3209)
Vita sancti Fursei confessorisinc. Fuit vir vite venerabilis Furseus nomine nobilis quidem genere - expl. merita illius clarescunt divinis virtutibus, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Fursei confessorisFurseus Latiniacensis abbas : Vita
XIX. ff. 101-109 - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5415)
prol.prol. inc. Secretum regis celare bonum est - expl. tempus namque est sacre prodere narrationis initium inc. In monasterio Palestinorum fuit vir vite moribus et verbo ornatus - expl. et tunc migravit ad Dominum in pace et gratia Domini nostri Iesu Christi, qui cum Deo Patre et vivificatore et adorando Spiritu vivit et dominatur et nunc et semper et in saecula saeculorum Maria Aegyptiaca paenitens : Vitanote Titolatura iniziale: Huius venerabilis conversionis actuum et morum vitam et penitentiam magnum virilemque certamen venerabilis Marie Egyptiace qualiter in heremo expleverit tempore vite de greco transtulit in latinum Paulus venerabilis diconus sancte Neapolis ecclesie
XX. ff. 109-112v - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita sancte Eufrosineinc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Deum celebrantur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saecolorum Euphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XXI. ff. 112v-113v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita sancte Marineinc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. Deus per orationes eius multa mirabilia facit, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
XXII. ff. 113v-116v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL S 6607 b)
Vita sancte Pelagiae prol.prol. inc. Magnas semper Deo gratias referre debemus - expl. quia revelatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiochene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua et nos faciat invenire misericordiam suam Dominus noster Iesus Christus, qui vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte PelagiePelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione BA/A' dell'opera secondo la classificazione dell'edizione citata in bibliografia.
XXIII. ff. 117-138 - Vita sancti Columbani Luxoviensis et Bobiensis abb. Vita sancte Columbe abbatis prol.prol. inc. Sanctorum patrum qui in oriente vita et moribus claruerunt conscripte virtutes - expl. vel si possumus aptiori stilo melioramus inc. Vir itaque venerabilis Columba nobilibus parentibus in insula Hibernia natus fuit - expl. locus ergo ille per succidua temporum curricula anni illi provintie fluenta spiritalis ministravit doctrine note Il testo non appare identificabile con alcuna voce BHL. Tra i ff. 131 e 132 si è verificata una perdita, che interessa una sezione compresa tra le parole ad celos reversuri et quod michi e splendore illuminaret. Referens hoc illa viris doctissimis .
XXIV. ff. 138-139v - Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 , Historia ecclesiastica gentis Anglorum , lib. V cap. 12note Estratto intitolato His temporibus miraculum memorabile et antiquorum simile in Britania Anglorum factum est namque ad exercitationem viventium de morte anime , che si trova anche in altre raccolte di Vitae Patrum qui censite.
XXV. f. 139v - Miraculum beatae virginis Mariae , frammento Miraculum de abbatissa cuius ventrem scidit sancta Mariainc. Erat in quodam monasterio sanctimonialium quedam abbatissa nimis dissoluta et lasciva; que cum omni luxuria note Sopravvive solo l'inizio della narrazione, non identificata.
bibliografia
Codici laurenziani del fondo Ashburnham , n° 12; Firenze. BML - Ashburnhamiani , 24-8; Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Stangl, Die Bibliothek Ashburnham , 212
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Conv. soppr. 238
Vitae Patrum
sec. XII; prov. Vallombrosa (Firenze), S. Maria, abbazia CVUOSB Acefalo e mutilo, il manoscritto appare comunque per la perfetta coincidenza della parte conservata gemello del ms. Pl. 19. 16.
I. ff. 1-20v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] , acefala (= BHL 609)
epilogo
inc. est pandere. Sed nec tunc cessavit infatigabilis adversarius - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. atque eiciant deceptores scilicet hominum et totius corruptionis artifices tit. finale Explicit vita sancti Antonii heremitestruttura La narrazione era suddivisa in lectiones , della quali sopravvivono parte della settima, l'ottava e la nona.Antonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epilogo è indistinto dalla narrazione, la cui prima parte è perduta: il testo sopravvive dalla seconda frase del cap. X (= PL 73,133A).
II. ff. 20v-30v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Vita sancti Hilarionis monachi prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hilarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scelleos canes opturata aure transibo inc. Hilarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita sancti Hilarionisstruttura Il testo è suddiviso in dodici lectiones .Hilarion in Palaestina abb. : Vita
III. ff. 30v-33 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monachi captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portu et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit de monacho captivoMalchus captivus mon. : Vita
IV. ff. 33-69 - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Vita sanctorum prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire - expl. et perfecte patientie palmam requirant epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura Come in altre copie (Pl. 19. 16, 10 sin. 9 e 34 sin. 1), la raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 34-41 , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Vita sancti Iohannisinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum nostri operis - expl. atque ita perrexit ad Dominum, cui est gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita Iohannis heremiteIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 41-47 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Apollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 47-48 , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 4. ff. 48-51 , cap. 9 (Copres)tit. De Copreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de CopreteVita 5. ff. 51-52 , cap. 10 (Siro)tit. De abbate Syroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 6. ff. 52-53v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Elenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo tit. finale Explicit de HelenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 53v , cap. 12 (Elia)tit. De Heliainc. Vidimus et alium senem venerabilem Heliam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13 come fossero tutt'uno, con una titolatura finale riferita al solo Elia. 8. ff. 53v-54v , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente tit. finale Explicit de Helia 9. f. 54 , cap. 14 (Eulogio)tit. De Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communionis Christi tit. finale Explicit de Eulogio 10. ff. 54-55 , cap. 15 (Apelle)tit. De Apelleinc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientium vix credibile tit. finale Explicit de ApelleVita 11. ff. 55-57 , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Deum tit. finale Explicit de PaphnutioPaphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. f. 57r-v , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De Ysidori monasterioinc. Isydori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbens spiritum letus emittit tit. finale Explicit de Ysidori monasterioVita 13. ff. 57v-58 , cap. 18 (Serapione)tit. De Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant tit. finale Explicit de Serapione 14. f. 58r-v , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonio martireinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. etiam vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de Apollonio martirePhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. ff. 58v-59 , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoro presbyteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est tit. finale Explicit de Dioscoro presbytero 16. f. 59r-v , cap. 21 (la Nitria)tit. Vita monachorum ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum in omnibus Aegypti monasteriis locum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. f. 59v , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam suam offert 18. ff. 59v-60v , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesset perciperent 19. f. 60v , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino pateretur 20. f. 60v , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia renitebat 21. f. 60v , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulus Antonii Origenis nomine - expl. que ab eo narrabantur videretur posteris 22. ff. 60v-61 , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum et verborum positi capiebant 23. ff. 61-62 , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis et cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 62-63v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macarius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum ex Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 25. ff. 63v-64 , cap. 30 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur tit. finale Explicit de Ammone 26. ff. 64-65v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Paulo simpliceinc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus tit. finale Explicit de Paulo simplicePaulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. ff. 65v-66 , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur tit. finale Explicit de PiamonePiamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 66r + epil. f. 66r-v , cap. 33 (Giovanni)tit. De Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata fuisse tit. finale Explicit de Iohannenote Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra), dopo il quale si trova la titolatura finale qui trascritta. La copia procede quindi con gli altri capitoli (dal 2 al 6) omessi in precedenza. 29. ff. 66v-67v , cap. 2 (Or)tit. De Or abbateinc. Vidimus et alium apud Thebaidam mirabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Or 30. ff. 67v-68 , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus autem in Thebaida etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 31. f. 68 , cap. 4 (Beno)tit. De Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. crocodillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de Beno 32. f. 68r-v , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theonenote Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. ff. 68v-69 , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxorinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirinchum - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes
V. ff. 69-75v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532)
note Come nei mss. Pl. 10 sin. 9, 19. 16, 20 dext. 5 e 34 sin. 1 sono proposti tre estratti dalla versione I dell'opera (secondo la classificazione dell'editore Wellhausen, che omette però questo manoscritto nella sua recensio ), ossia i capp. 18, 19 e 25. 1. ff. 69-73 , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter fuit vidi - expl. pauca de multis ex factis Macarii vel dictis significavi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 73-74v , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. Vita de Moysesinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquit tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 74v-75v , cap. 25 (Valente)tit. De Valenteinc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est tit. finale Explicit de Valente
VI. ff. 75v-81 - Hieronymus Stridonius , Epistolae , tre epp. (a Eustochio, Pammachio e Oceano, Oceano)
VII. ff. 81-86 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL S 2723)
Vita beate Euphrosine virginisinc. Fuit vir quidam habitans in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebrant in eodem cenobio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium eius Iesum Christum una cum Sancto Spiritu cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit de EuphrosinaEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
VIII. ff. 86-87 - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita beate virginis Marineinc. Erat quidam homo secularis habens unicam filiam parvulam - expl. oratione sancte virginis multa facit mirabilia, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
IX. ff. 87-95v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL S 5417 a)
Vita Marie Egiptiaceinc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. nihil eis abscondens de ea que audierat et viderat tit. finale Explicit de MariaMaria Aegyptiaca paenitens : Vita
X. ff. 96-97 - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL S 8012 a)
Vita Taises meretricisinc. Quedam fuit meretrix nomine Tayses tante pulchritudinis ut multi propter eam venditis substantiis suis ad ultimam pervenirent paupertatem - expl. ut cum ea simul Dominum Iesum Christum glorificemus qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XI. ff. 97-127v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388)
Enarratio Leontii episcopi Neapoleos Cypriorum insule de vita et actione sancti patris nostri Iohannis archiepiscopi Alexandrini prol.,
epilogo
praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. quod iste sanctus Iohannes omnino non iuraverat inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor imperium nunc et semper in saecula saeculorum Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. note Come nelle altre copie qui censite, il prologo è impaginato come cap. 1 e tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli. L'explicit del prologo stesso non corrisponde a quello abituale, ma si riscontra anche nella coppia di mss. Pl. 10 sin. 9 e Pl. 34 sin. 1.
XII. f. 127v - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. , mutila (cfr. BHL 288 / 290)
De Alexio filius Eufiminiani [corr. Eufimiani]inc. Erat vir nomine ipsius Heuphimianus bene consulens et timens Deum in civitate Roma - expl. antecedebat autem in conspectu eius preceptum Alexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vitanote Le voci indicate si avvicinano all'incipit della versione del testo qui presente, quasi identica a quella del ms. Conv. Soppr. 474, oltre che del gemello Pl. 19. 16. La perdita dell'ultimo foglio del quaternione fa sì che sopravviva solo un breve frammento iniziale. Un correttore agisce sulla rubrica eliminando la sillaba interna ni e aggiunge nell'interlinea le parole: Rome magnus et nobilissimus dopo vir dell'inizio, basandosi evidentemente su un modello differente dall'antigrafo di base della copia.
XIII. ff. 128-135v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco , mutila (= BHL 1024)
Vita sancti Basilii episcopi [et monachi a. m. ] prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, magestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. cumque imperator pre furore exestuaret et cogitaret quali struttura Il testo, mutilo per la perdita della parte finale del codice, è suddiviso in otto lezioni.Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
bibliografia
Del Furia, Supplementum BML , III , 567-70r; Frioli, Vallombrosa , 534 e 539-41
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Conv. soppr. 474
Leggendario
sec. XI; prov. Vallombrosa (Firenze), S. Maria, abbazia CVUOSB; Aegidius dominus La nota di possesso, di mano più recente, si legge al f. 1: Monasterii Vallisumbrose ad usum domini Egidii et amicorum fidelium .
I. ff. 129 Leggendarioordinamento Misto struttura Anche se vi sono talora date liturgiche indicate, la raccolta non è strutturata secondo un criterio cronologico; vi si trova anche una sezione tratta dalle Vitae Patrum . 1. ff. 1-20 - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco (= BHL 1024)
prol.tit. Natale sancti Basiliiprol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, maiestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo devotis parentibus - expl. quos per cooperationem Sancti Spiritus scripserat libros, ad gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vitadata liturgica 1 gennaionote Rimangono tracce quasi invisibili di una divisione in lectiones . 2. ff. 20-23v - Passio Sebastenorum mart. XL (= BHL 7537)
prol.tit. Passio sanctorum XL martyrumlemma inc. Qui in Sebastia civitate martyrio consummati sunt - expl. Gaius, Gorgonius, Candidus inc. Hi omnes simul XL passi sunt temporibus Licinii imperatoris et Agricolao preside et Lisia duce. Temporibus igitur Licinii imperatori erat persecutio - expl. Deum diligentes, Christo credentes, Spiritu Sancto confidentes Sebasteni martyres XL : Passiodata liturgica 11 marzonote La data è posticipata di due giorni rispetto ai martirologi. Il lemma è trascritto in parte come titolatura, in parte come fosse l'incipit , senza distinguere poi la narrazione vera e propria. Il testo rimane mutilo di un brevissimo tratto finale, per la perdita dell'ultimo foglio del fascicolo, dopo l'attuale 23v. Suddivisione in nove lezioni. 3. ff. 24-32v - Linus papa pseudo , Martyrium beati Petri apostoli (= BHL 6664)
prol.tit. Vita sive actus beati Petri apostolorum principis edita a beato Lino pontifice Romanoprol. inc. Licet plurima de apostolicis signis - expl. sumamus exordium inc. Igitur post corporeum dominice nativitatis adventum - expl. ex omni parte confirmata est in nomine Dei Patris omnipotentis et in nomine Iesu Christi Filii eius Domini nostri et in sanctificatione Spiritus Sancti cui est honor et gloria et imperium per infinita et inmortalia saecula saeculorum Petrus apostolus : Passiodata liturgica 29 giugno (non indicata) 4. ff. 32v-33 - Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 , Carmina sacra et preces , carme 94 (Apostoli) (= BHL S 654 b)
tit. Versus in laude sancti Petriinc. Spiritus alme veni perflando dindima nostra - expl. in celo merear te sine fine frui Apostoli et evangelistae : Versusdata liturgica 29 giugno (non indicata) 5. ff. 33-38v - Passio sancti Pauli ap. (= BHL 6572 [prol.] - BHL S 6569 n - BHL 6570)
prol.tit. Passio sancti Pauliprol. inc. Paulus hebraice admirabilis vel mitis apud latinos interpretatur - expl. bonum est illis si sic permanserint sicut et ego laudatio inc. Hinc antea Saulus hoc est sevus nunc apud gentium - expl. sepultus Roma in via Ostiensi ab urbe miliario contra occidentalem plagam inc. Cum venissent Romam Lucas a Galatia et Titus a Dalmatia - expl. ieiunium usque ad vesperam percurrentes baptizati sunt in nomine Domini nostri Iesu Christi cui cum Patre et in unitate Spiritus Sancti est honor et gloria, virtus et imperium per omnia saecula saeculorum Paulus apostolus : Passiodata liturgica 29 giugno (non indicata)note Il testo è diviso in otto lezioni, con scrittura di modulo maggiore rispetto alle precedenti. 6. f. 39r-v - Miracula sancti Clementis I papae (= BHL 1855)
prol.tit. De puero per totum annum sub aqua vivum conservatum a sancto Clementeprol. inc. In divinis voluminibus refertur quod secretum regis abscondere bonum est - expl. tunc incipiam de mirabilibus beati Clementis enarrare inc. Credo enim vos non latere Deo fratres quod Clemens martyr - expl. qui tanta mirabilia ostendit servis suis per beatum Clementem martyrem atque pontificem alme Rome, cui est honor et gloria, potestas et imperium in saecula saeculorum Clemens I papa saec. I : Miraculadata liturgica 23 novembre (non indicata) 7. ff. 40-66v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
prol.,
epilogo
tit. Enarratio Leontii episcopi Neapoleos Cypriorum insule de vita et actione sancti patris nostri Iohannis archiepiscopi Alexandrinipraef. inc. Cogitante me ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt studiosorum et sanctorum virorum - expl. de his que dicuntur proficere inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor imperium nunc et semper in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleymonis; que quidem pretermissa sunt a Iohanne atque Sophronio - expl. ad multorum edificationem nunc parvulum librum scribere precepit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. : Vitadata liturgica 23 gennaio (non indicata)note Il testo è anepigrafo; la titolatura riportata segue la prefazione ad domnum Nicolaum (come la definisce la relativa titolatura finale). Il prologo è impaginato come cap. I e tutti i capitoli hanno una rubrica propria; l'epilogo è invece copiato tutto in forma di rubrica. 8. ff. 67-70v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter fuit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi tit. finale Explicit de MacharioMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Ha inizio con Macario una sezione del leggendario ripresa dalle Vitae Patrum . 9. ff. 70v-72 - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. Incipit de Moyseinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriendo dereliquid tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 10. ff. 72-73 - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , cap. 25 (Valente)tit. Incipit de Valenteinc. Valens nomine iterum qui fuit - expl. valens est tit. finale Explicit de Valente 11. f. 73v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. Incipit de Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur Piamon mon. in Aegypto : Vita 12. f. 73 + epil. ff. 73-74 - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco , cap. 33 (Giovanni)
epilogo
tit. Incipit de Iohanneinc. Erat in illis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata est epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti - expl. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula tit. finale Explicit de Iohannenote Il brevissimo capitolo e l'epilogo dell'opera si susseguono senza distinzione. 13. ff. 74-76v - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
tit. Vita beate Euphrosine virginisinc. Fuit vir quidam habitans in Alexandria nomine Paphnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebrant in eodem cenobio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium eius Iesum Christum una cum Sancto Spiritu cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit de EuphrosinaEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita 14. ff. 76v-77v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
tit. Vita beate virginis Marineinc. Erat quidam homo secularis habens unicam filiam parvulam - expl. Deus oratione sancte virginis Marine multa facit mirabilia, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit de MarinaMarina virgo, Marinus monachus dicta : Vita 15. ff. 77v-85v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL S 5417 a)
tit. Vita Marie Egyptiaceinc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vita et verbo decoratus - expl. nihil eis abscondens de ea que audierat et viderat tit. finale Explicit de MariaMaria Aegyptiaca paenitens : Vita 16. ff. 85v-86v - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL S 8012 a)
tit. Vita Taises meretricisinc. Quedam fuit meretrix nomine Thaises tante pulchritudinis ut multi propter eam - expl. cum beata Thaise properare gaudentes ut cum ea simul Dominum Iesum Christum glorificemus qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum Thais in Aegypto paenitens : Vita 17. ff. 86v-88 - Hieronymus Stridonius , Epistolae , estratto dall'ep. ad Eustochium et ad virgines 18. ff. 88v-91 - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. (cfr. BHL 288 / 290)
tit. Vita Alexisinc. Erat vir nomine Euphimianus bene consulens et timens Deum in civitate Romana sub Honorio et Arcadio - expl. odor suavissimus sicut ex aromatibus exivit et si quis peteret aliquid dabat illi Deus cui sit honor et gloria in saecula saeculorum Alexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vitadata liturgica 17 luglio (non indicata)note Tra le numerose varianti della vita, questo testo si avvicina maggiormente alle voci indicate. 19. ff. 91-102v - Iohannes Diaconus Neapolitanus n. 880 ca., m. post 906 , Vita sancti Nicolai opus Methodii Constantinopolitani patriarchae; translatio ex graeco (= BHL 6104-6105-6106)
prol.tit. Vita sancti Nicolaiprol. inc. Sicut omnis materies si ab imperito artifice constructa fuerit - expl. et ab inimicis tutos fore letemur item II inc. Nicolaus itaque ex illustri prosapia ortus civis fuit Patere urbis - expl. Iesu Christi famulus remisit ad propria item III inc. Preterea cum in Frigie partibus quedam gens cognomine Artacifala - expl. et aucti benedictione remearunt ad propria Nicolaus Myrensis episcopus : Vitadata liturgica 6 dicembre (non indicata)note Le due parti della vita si susseguono come normali capitoli, senza che sia rilevata la differenza rispetto agli altri interni a ciascuna. 20. ff. 102v-104v - Narrationes de miraculis in vita et de morte sancti Nicolai Myrensis ep. (= BHL 6150-6151-6152-6153-6154-6155- 6156)
item XXI inc. Quodam igitur tempore advenit quedam mulier de vico qui dicitur Cyprastis item XXII inc. Rursus alio tempore alia mulier de vico Neapoleos item XXIII inc. Venit quidam homo ad sanctam Sion item XXIV inc. Nec multo post quidam item XXV inc. Cum igitur his item XXVI, pars I inc. Cernens itaque servus Domini mortem inexcusabilem adesse presentem - expl. sub sanctissimo et beatissimo patriarcha nostro Macario pars II inc. Positumque est sacratissimum corpus eius - expl. usque ad tempora Iustiniani imperatoris Nicolaus Myrensis episcopus : Miraculadata liturgica 6 dicembre (non indicata)note Questa sezione del dossier su Nicola possedeva una propria titolatura, erasa in seguito. 21. ff. 104v-109 - Narrationes de miraculis post mortem sancti Nicolai Myrensis ep. (= BHL 6160-6161 - BHL S 6170 c - BHL 6163-6164-6165)
epilogo
item I pars I inc. Igitur postquam beatissimus Nicolaus ex hoc mundo migravit - expl. qui dicitur Adriatica pars II inc. Quodam itaque tempore episcopus Miree civitatis - expl. semper accipiat incrementum item III e inc. Agrestes quidam horum qui fines habitabant - expl. solutionem petitionis nostre suscipiamus item II prol. inc. Restat autem adhuc quod de eo scribere miraculum iocundum iudicavimus inc. Cum de Africe partibus Guandalorum exercitus applicuisset - expl. glorificantes Dominum et sanctum eius Nicolaum epil. inc. Hec fuit prima occasio - expl. et in futuro conditorem Nicolaus Myrensis episcopus : Miraculadata liturgica 6 dicembre (non indicata) 22. f. 109 - Iohannes Diaconus Neapolitanus n. 880 ca., m. post 906 , Vita sancti Nicolai opus Methodii Constantinopolitani patriarchae; translatio ex graeco (= BHL 6108)
item V inc. Letemur ergo, carissimi, letemur in Domino - expl. quatinus fideliter Iesu Christo Domino nostro servire mereamur, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Nicolaus Myrensis episcopus : Vitadata liturgica 6 dicembre (non indicata)note Dopo l'inserzione dei miracoli, il dossier si conclude riprendendo l'ultima sezione della vita di Giovanni Diacono. Il verso del foglio rimane bianco ed è asportata la parte della colonna esterna non occupata dal testo. Segue un nuovo fascicolo di altra mano, anche se lo stile decorativo simile non induce a ritenerlo un'unità codicologica di diversa origine. 23. ff. 110-118v - Ionas Bobiensis fl. 618-659, m. post 659 , Vita sancti Columbani (= BHL 1898)
tit. Vita sancti Columbani abbatisinc. Columbanus etenim qui et Columba, ortus Hibernia insula, extremo oceano sita; hanc Scottorum incolit gens - expl. contra virum Dei perturbarent episcopos que similiter pervertere temptat Columbanus (al. Columba) Luxoviensis et Bobiensis abbas n. 543 ca., m. 23-11-615 : Vitadata liturgica 23 novembre (non indicata)note La copia si interrompe; parte della colonna esterna e tutta l'interna restano bianche, con in fondo la titolatura per il testo seguente, che apre un nuovo fascicolo, di altra mano (aggiunta perciò forse in un secondo tempo, per creare continuità tra i fascicoli). Da notare che l'incipit risulta abbreviato, con la soppressione di quasi tutta la parte di introduzione geografica; anche l'explicit , pur riconoscibile, non coincide formalmente del tutto con la versione edita (cfr. PL 87,1030B-C, all'inizio del cap. 33 dell'opera). 24. ff. 119-126 - Vita sancti Fursei Latiniacensis abb. (= BHL 3209)
tit. Vita vel actus sancti Furseiinc. Fuit vir vite venerabilis Furseus nomine nobilis quidem genere - expl. merita illius clarescunt divinis virtutibus, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat per omnia saecula saeculorum Furseus Latiniacensis abbas : Vitadata liturgica 16 gennaio 25. ff. 126-129v - Vita sancti Fursei Latiniacensis abb. (= BHL 3213)
prol.tit. Alia gesta sancti Fursei confessorisprol. inc. Rem actam atque gestam, fratres dilectissimi, concitemus confessoris - expl. non relinquit post tergum inc. Pius itaque antistes Furseus nomine largus et humilis - expl. Colitur autem festivitas sancti Fursei confessoris Christi decimo septimo kalendarum februariarum Furseus Latiniacensis abbas : Vita
bibliografia
Baroffio, Codici liturgici vallombrosani , 575; Del Furia, Supplementum BML , III , 599-600
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ed. 133
Leggendario per l'intero anno, probabilmente di area umbra
sec. XII ex.; orig. Umbria; prov. Firenze, S. Maria del Fiore, cattedrale; Febo Belcari Il manoscritto, di probabile origine umbra, doveva essere in uso presso una sede agostiniana, dato il breviario che vi è trascritto nei margini. Sulla guardia mobile posteriore nuova è applicato un frammento della membrana che fungeva in precedenza da guardia, dove da una mano quattrocentesca è annotato in caratteri greci il possessore: Febo Belcari del popolo di S. Apollinare (amico della famiglia Medici, vissuto tra il 1410 e il 1484).
I. ff. 279 , mutilo Leggendario (30 novembre - 23 novembre)ordinamento Per circulum anni segni d'uso Non sono presenti glosse, ma lo stato degli angoli mostra che il codice è stato molto usato. Inoltre, nel XIII secolo viene aggiunto nel margine inferiore dei primi fogli, fino al 46, il breviario Eremitano dal sabato precedente la prima di Avvento fino alla domenica prima dell'Ottava dell'Epifania. tabula 1. ff. 1-3v - Passio sancti Andreae ap. (= BHL 428)
prol.tit. Natale sancti Andree apostoliprol. inc. Passionem beati Andree apostoli quam oculis nostris vidimus - expl. prout possumus explicamus inc. Proconsul itaque Egeas Patras civitatem ingressus - expl. ut nullus remaneret qui non crederet salvatori nostro Deo qui vult omnes salvos facere et ad agnitionem veritatis venire, ipsi gloria in saecula saeculorum Andreas apostolus : Passiodata liturgica 30 novembre (non indicata)note Prologo e testo non sono distinti. 2. ff. 3v-5 - Passio sanctae Barbarae Nicomediae v. mart. (cfr. BHL S 912 t)
tit. Passio sancte Barbareinc. Temporibus imperatoris Maximiani erat quidam satrapas nomine Dioscorus - expl. martyrizata est autem sanctissima martyr Christi Barbara imperante Maximiano augusto et preside Martiano, apud nos vero regnante Domino Deo atque salvatore nostro Iesu Christo, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Barbara virgo Nicomediae martyr : Passiodata liturgica 4 dicembre (non indicata)note Il testo non coincide del tutto con alcuna delle voci BHL, benché mostri una maggiore somiglianza con quella indicata. 3. ff. 5-12v - Iohannes Diaconus Neapolitanus n. 880 ca., m. post 906 , Vita sancti Nicolai opus Methodii Constantinopolitani patriarchae; translatio ex graeco (= BHL 6105-6106-6112-6108)
tit. Vita sancti Nicholai confessorisitem II inc. Nicolaus itaque ex illustris prosapia ortus civis fuit Patere urbis - expl. letantes illos homines Iesu Christi Domini nostri famulus remisit ad propria item III inc. Preterea cum in Frigie partibus quedam gens cognomine Aitaifala - expl. remearunt ad propria magnificantes Dominum Iesum Christum, qui regnat cum Patre et Spiritu Sancto unus Deus equali maiestate equali potestate per omnia saecula saeculorum item IV inc. Nunc igitur, fratres karissimi, si vobis placuerit de solempnitate huius diei beati Nicolai - expl. diademate redimitos eterno item V inc. Letemur ergo karissimi, letemur in Domino - expl. quatenus fideliter Iesu Christo Domino nostro servire mereamur, qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum Nicolaus Myrensis episcopus : Vitadata liturgica 6 dicembre (non indicata)note La copia segna andando a capo (f. 12) il passaggio dall'item 6106 al 6112, mentre va normalmente di seguito negli altri casi (ff. 9v e 12v). 4. ff. 12v-14v - Passio sancti Sabini ep. et soc. Spoleti mart. (= BHL S 7453 b)
tit. Passio sancti Savini martyrisinc. Maximianus Augustus die quintadecima kalendarum maiarum in Circo Maximo - expl. et sepelivit eum miliario plus minus secundo a civitate Spoletina sub die VII idus decembris, regnante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum Sabinus episcopus et soc. Spoleti martyres : Passiodata liturgica 7 dicembre (non indicata) 5. ff. 14v-16 - Passio sanctae Luciae Syracusis v. mart. (= BHL 4992)
tit. Passio sancte Lucie virginisinc. Cum per universam provinciam beatissime virginis Agathe fama crebresceret - expl. in qua orationes eius florent nunc et semper et quousque mundus steterit Lucia virgo Syracusis mart. : Passiodata liturgica 13 dicembre (non indicata) 6. ff. 16-21v - Passio sancti Thomae ap. (= BHL 8143-8136)
prol.tit. Prologus sancti Thome apostoliprol. inc. Thomas hebraice latine abyssus vel geminus interpretatur - expl. ubi et sepultus est in honore duodecimo kalendas ianuarias inc. Cum apostolus Thomas, qui et Didimus, esset apud Cesaream apparuit ei Dominus Iesus Christus - expl. credentes per hanc gratiarum actionem ad apostolorum gaudia pervenire, ipso adiuvante qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum Thomas apostolus : Passiodata liturgica 21 dicembre (non indicata) 7. ff. 21v-23 - Passio sancti Gregorii Spoleti presb. mart. (= BHL 3677)
tit. Passio sancti Gregorii martyrisinc. Temporibus Dioclitiani et Maximiani imperatorum talis furor a sacrilegis exardescebat per cunctam Italiam - expl. benedictus Deus qui dat votum optandi et benedicit annos iusti, ipsi honor et gloria, laus et imperium in saecula saeculorum Gregorius presbyter Spoleti martyr : Passiodata liturgica 24 dicembre (non indicata) 8. ff. 23-34tit. Nove letture, sermoni e omelie per Natale e S. Stefano 9. ff. 34-38 - Vita sancti Iohannis ap. [auctore pseudo Mellito] (= BHL 4320)
prol.tit. Vita sancti Iohannis evangelisteprol. inc. Melitus servus Christi episcopus Laudacie episcopi catholicorum in Deo salutem - expl. et ad Dominum qualiter de hac luce migravit explicemus inc. Secundam post Neronem persecutorem Christianorum Domitianus exhercuit - expl. et precum suarum consecuntur effectum, ad laudem Domini et salvatoris nostri Iesu Christi qui vivit et regnat cum Deo Patre omnipotente unitatem Spiritus Sancti per infinita saecula saeculorum Iohannes apostolus sec. I : Vitadata liturgica 27 dicembre (non indicata)note Il passaggio grafico tra prologo e testo avviene troppo presto, comprendendo nella vita anche l'ultimo periodo del prologo. 10. ff. 38-39vtit. Sermone per la festa degli Innocenti 11. ff. 39v-52 - Gesta sancti Silvestri I papae (= BHL S 7742 c [liber I], 7740 [liber II], / [pars III], 7733 [item VIa])
tit. In Natale sancti Silvestriliber I inc. Silvester itaque cum esset infantulus - expl. in quo fidei tropheum erigitur et adversus pugnans Iudaice superstitionis Domini nostri Iesu Christi accepit palmam liber II inc. Priori enim libello hic finis occurrit - expl. et operum virtutum eius celestem ac perpetuam obtinuit palmam pars III inc. Transactis itaque aliquantis diebus pontifices templorum huiusmodi suggestione Constantino augusto fecisse leguntur - expl. supra omnem magnitudinem quam possit estimari vel comprehendi. Ipsi sit gloria in saecula saeculorum item VIa inc. Post hec Constantinus habuit bellum Scitarum - expl. quod interpretatur Constantinopolim usque in hodiernum diem Silvester I papa : Vita + miraculadata liturgica 31 dicembre (non indicata)note I primi due libri si susseguono senza stacchi (a f. 45), mentre si va a capo per ciascuno dei due segmenti successivi (ai ff. 51 e 52 rispettivamente). Per la terza parte, come si presenta sia in questo codice che in molti altri qui descritti, non vi è una corrispondenza nelle voci BHL. Al f. 42v un'altra mano annota a margine: finita octava lectio , ma non vi è traccia di tale suddivisione del testo (a meno che il riferimento sia al breviario copiato nel margine inferiore). 12. ff. 52v-54tit. Sermone per l'ottava di Natale 13. ff. 54v-58 - Amphilochius Iconiensis episcopus pseudo , Vita sancti Basilii Magni , capp. 11, 9, 8, 10 (= BHL S 1022 g - 1022 f - 1022 e [expl. beta] - 1022 j)
notitia
tit. Vita sancti Basilii episcopicap. 11 inc. Fratres, narrationem volo facere de Basilio nobili - expl. secundum quod dictum fuerat ad illos cap. 9 inc. Narravit autem mihi et hoc predictus nobilis Eladius - expl. reversi sumus in civitatem nostram cum gaudio, laudantes et benedicentes Deum cui est honor et gloria in saecula saeculorum cap. 8 inc. Iladius vero quidam bone confessionis per semetipsum in servitutem obedientie fuit - expl. ex uno ore glorificabant et laudabant Deum qui vivit et regnat in saecula saeculorum cap. 10 inc. Mulier quedam nobilis genere et divitiis secularibus ornata - expl. certantes et glorificantes Deum et Dominum nostrum Iesum Christum not. inc. Natalicium vero beati Basilii archiepiscopi quo superna celorum regna ascendit celebratur primo die mense ianuario, prestante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita + miraculadata liturgica 1 gennaio (non indicata)note Ogni passaggio è segnato andando a capo (rispettivamente ai ff. 55, 55v, 57v). Agli estratti si aggiunge la brevissima nota liturgica riportata. 14. ff. 58-60tit. Due sermoni per l'Epifania 15. f. 60r-v - Passio sancti Felicis Romani presb. (= BHL 2885)
tit. Vita sancti Felici presbyeriinc. Factum est autem ut post completionem beatissimi presbyteri alius Felix germanus eius - expl. proiiciens se in pavimento in orationem perrexit ad Dominum Iesum Christum, qui vivit et regnat cum Deo Patre in unitate Spiritus Sancti Deus per omnia saecula saeculorum Felix Romanus presbyter saec. III : Passiodata liturgica 14 gennaio (non indicata) 16. ff. 60v-63 - Odo Glannafoliensis abbas fl. 862-869 , Vita sancti Mauri Adelmodo Cenomanensi dicata (= BHL 5773)
tit. Vita sancti Mauri abbatisinc. Beatissimus igitur Maurus clarissimo senatorum genere patre Equitio - expl. ducebat eum ad domum precedente nos Arderado et filii eius Maurus sancti Benedicti discipulus (Glannafoliensis abbas) fl. saec. VI : Vitadata liturgica 15 gennaio (non indicata)note La prima parte del testo è divisa in sei lectiones . L'estratto si conclude con la fine del par. 39 del cap. VII (cfr. AASS Ian. XV, p. 1046). 17. ff. 63-65v - Passio sancti Marcelli papae et soc. mart. (= BHL 5235)
tit. Passio sancti Marcelli papeinc. Tempore quo Maximianus augustus rediens de partibus Africe ad urbem Romam - expl. ubi orationes eorum florent nunc et semper et quousque mundus steterit, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marcellus papa et soc. mart. : Passiodata liturgica 16 gennaio (non indicata) 18. ff. 65v-67v - Passio sanctorum Marii, Marthae, Audifacis et Abacuc Persae et Valentini presb. Romae mart. (= BHL 5543)
tit. Passio sanctorum martyrum Marius, Martha, Audifax et Abacucinc. Temporibus Claudii imperatoris venit quidam vir de Perside partibus - expl. ubi prestantur beneficia Domini nostri Iesu Christi usque in hodiernum diem, regnante Domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in saecula saeculorum Marius, Martha, Audifax et Abacuc Persae et Valentinus presb. Romae mart. : Passiodata liturgica 19 gennaio (non indicata) 19. ff. 67v-72 - Passio sancti Sebastiani Romae mart. [perperam Ambrosio Mediolanensi adscripta] (= BHL 7543)
tit. Passio sancti Sebastiani et Fabianiinc. Sebastianus vir Christianissimus Mediolanensium eruditus civis - expl. fecit ipsam ecclesiam heredem in Christo, qui vivit et regnat cum Deo Patre in unitate Spiritus Sancti Deus in saecula saeculorum Sebastianus Romae mart. : Passiodata liturgica 20 gennaio (non indicata) 20. ff. 72-74v - Ambrosius Mediolanensis episcopus pseudo , Passio sanctae Agnetis (= BHL S 156 a)
tit. Passio sancte Agnetis virginisinc. Servus Christi Ambrosius episcopus virginibus sacris - expl. quod perseverantes perpetue palmam victorie adquirant, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Agnes Romae virgo martyr saec. III : Passiodata liturgica 21 gennaio (non indicata) 21. ff. 74v-77 - Passio sancti Vincentii Caesaraugustani diac. (= BHL 8628 [preamb. II] - 8633)
prol.tit. Passio sanctorum Vincentii et Anestasiprol. inc. Probabile satis est ad gloriam beatissimi Vincentii martyris - expl. gaudium fidelibus perpetuum perseveret inc. Cum apud Cesaream Augustam civitatem, ut multorum sinceritas et signata verbi veritas testantur - expl. benedicatur per totam Hispaniam nomen Domini Iesu Christi, qui semper regnat cum Patre et cum Spiritu Sancto in saecula saeculorum Vincentius Caesaraugustanus diaconus, Valentiae martyr : Passiodata liturgica 22 gennaio (non indicata)note L'explicit del preambolo non corrisponde a quello riportato in BHL. 22. ff. 77-78v - Passio sancti Feliciani Fulginatis ep. mart. (= BHL 2846)
tit. Passio sancti Feliciani episcopiinc. Felicianus quidam nobili familia ortus cum Foru Flaminensis edoctus - expl. qui passus est sub Decio impiissimo Cesare, regnante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre vivit et regnat in saecula saeculorum Felicianus Fulginas episcopus et martyr saec. II/III : Passiodata liturgica 24 gennaio (non indicata) 23. ff. 78v-79vtit. Due sermoni per la conversione di S. Paolo 24. ff. 79v-80v - Passio sancti Constantii Perusini ep. mart. (= BHL S 1973 a)
tit. Passio sancti Constantii martyrisinc. Cum esset igitur temporibus Antonii imperatoris devulgata iussio eius - expl. et balsamo et aromatibus, ubi prestantur beneficia eius usque in hodiernum diem per ipsum Dominum nostrum Iesum Christum qui vivit et regnat in saecula saeculorum Constantius Perusinus episcopus et martyr saec. II : Passiodata liturgica 29 gennaio (non indicata) 25. ff. 80v-81v - Vita sancti Severi Ravennatis ep. (= BHL 7680)
tit. Vita sancti Severi confessorisinc. Post excessum beatissimi Apolenaris beatus Severus tertiusdecimus Ravennatem cathedram suscepit - expl. immensas Deo gratias agatis, qui et benedictus in saecula saeculorum Severus Ravennas ep. : Vitadata liturgica 1 febbraio (non indicata) 26. ff. 81v-84tit. Tre sermoni per la Purificazione di Maria 27. ff. 84-86v - Passio sancti Blasii Sebasteni ep. mart. (= BHL S 1370)
tit. Passio sancti Blasii martyrisinc. Etenim in Sebastia Cappadocie tradidit quosdam Deus ad correctionem - expl. passus est enim beatissimus Christi martyr Blasius in Sebastia civitate imperante Agricolao, regnante autem in nobis Domino nostro cui est honor et gloria in saecula saeculorum Blasius Sebastenus ep. mart. : Passiodata liturgica 3 febbraio (non indicata) 28. ff. 86v-88v - Passio sanctae Agathae Catanae v. mart. (= BHL S 136 b)
tit. Passio sancte Agathe virginisinc. Sancta Agatha passa est in civitate Catanensium Silicie sub Decio imperatore - expl. a periculo mortis et incendii meritis sancte Agathe martyris eos liberasset, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Agatha Catanae virgo mart. : Passiodata liturgica 5 febbraio (non indicata) 29. ff. 88v-91v - Homilia de sancta Scholastica virgine [Bedae adscripta] (= BHL 7517)
tit. Passio sancte Scholastice virginisinc. Soror namque eius Scholastica nomine - expl. intra in gaudium Domini tui, prestante ipso qui digna promittere gaudia dignatus est suis fidelibus, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Scholastica in Monte Casino virgo : Sermodata liturgica 10 febbraio (non indicata) 30. ff. 91v-93 - Passio sancti Valentini Interamnensis ep. (= BHL 8460)
tit. Passio sancti Valentini episcopiinc. Propheta loquitur ad Deum: secundum altitudinem tuam multiplicasti filios hominum - expl. non longe a corpore sunt sancti Valentini sepulti, collaudantes Dominum Iesum Christum qui vivit et regnat cum Deo Patre una cum Spiritu Sancto in mortalia saecula saeculorum Valentinus Interamnensis episcopus Romae martyr : Passiodata liturgica 14 febbraio (non indicata) 31. ff. 93-95v - Passio sanctae Iulianae Nicomediae v. mart. (= BHL 4523)
tit. Passio sancte Iulianeinc. Temporibus Maximiani imperatoris persecutoris Christiane religionis erat quidam senator - expl. passa est autem sancta Iuliana XIV kal. mart. sub imperatore Maximiano, regnante Domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in saecula saeculorum Iuliana virgo Nicomediae mart. : Passiodata liturgica 16 febbraio (non indicata) 32. ff. 95v-97tit. Estratto dagli Atti degli Apostoli per la Cattedra di S. Pietro 33. ff. 97-101 - Bertarius Casinensis abbas sedit 856-883, m. 22-10-883 , Sermo de sancto Mathia (= BHL 5696)
prol.tit. Passio sancti Mathie apostoliprol. inc. Mathias hebraice latine dicitur Donatus - expl. fuit enim de septuaginta discipulis unus inc. Salvator etenim noster Dominus Iesus Christus humani generis conditor - expl. migravit ad Dominum Iesum Christum sexto kalendas martias, qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per infinita saecula saeculorum Mathias apostolus : Sermodata liturgica 24 febbraio (non indicata) 34. f. 101 - Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 , Dialogorum libri IV , III 13 (vita di Ercolano) (= BHL 3822)
tit. Passio sancti Herculani episcopiinc. Nuper quoque Floridus venerabilis vitae episcopus narravit quoddam memorabile valde miraculum - expl. Quis non obstupescat talia signa mortuorum quae fiunt pro exercitatione viventium? Herculanus (Herculianus) Perusinus episcopus et martyr : Passiodata liturgica 1 marzo (non indicata)note L'estratto comprende la battuta finale di Pietro non riportata nella voce BHL. 35. ff. 101-103 - Passio sancti Herculani Perusini ep. mart. (= BHL S 3822 b [inc.])
additamentum inc. Undecim fratribus qui de Sirie partibus venerant in urbem Romam - expl. martyrii coronam meruit accipere palmam mirac. I inc. In illis temporibus Totila perfidus rex - expl. posteaquam de hoc seculo migravit in eadem basilica sepultus est, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum mirac. II inc. Sanctissimus igitur Herculanus virtutes suas quas moltoties et in multis clam fuerat operatus - expl. gaudens atque laudans Deum ac beatum Herculanum coram multis ostendit Herculanus (Herculianus) Perusinus episcopus et martyr : Passio + miraculadata liturgica 1 marzo (non indicata)note Il testo corrisponde per incipit alla voce BHL indicata, ma aggiunge alla narrazione il miracolo di un bambino resuscitato e il miracolo della donna sanata (quest'ultimo secondo la versione edita in AASS Mart. I, col. 54). Ciascuna delle tre parti è distinta andando a capo, così come solo a capo è segnato il passaggio rispetto al precedente estratto da Gregorio. 36. ff. 103-104v - Passio Sebastenorum mart. XL (= BHL 7537)
tit. Passio XL martyrumlemma inc. Passio sanctorum martyrum quadraginta qui in Sebastia civitate martyrio consummati sunt - expl. Gaci, Gorgoni, Candidi inc. Hi omnes simul XL passi sunt temporibus Licinii imperatoris erat persecutio magna - expl. consummati sunt sancti XL martyres et preside Agricolao et duce Lysia sub die V idus martii in gloriam et laudem Dei Sebasteni martyres XL : Passiodata liturgica 10 marzo (non indicata) 37. ff. 104v-107v - Iohannes Hymmonides n. 825 ca., m. 30-6-876/16-12-882 , Vita sancti Gregorii Magni (= BHL 3641)
tit. Vita sancti Gregorii papeinc. Gregorius genere Romanus arte phylosophus Gubdiani viri clarissimi et beate Silvie filius - expl. iuxta pyrgilusyn sicut actenus cernitur confessor veritatis meruit sepeliri Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 : Vitadata liturgica 12 marzo (non indicata)note Il testo si arresta al termine del par. 69 del libro IV (= PL 75,222B). 38. ff. 107v-111 - Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 , Dialogorum libri IV , lib. II (vita di Benedetto) (= BHL 1102)
tit. Vita sancti Benedicti abbatisinc. Fuit vir vite venerabilis gratia Benedictus et nomine - expl. quibus deferentibus transmisisset usque nunc manet incognitum Benedictus Casinensis abbas m. 543 : Vitadata liturgica 21 marzo (non indicata)note Estratti dal II libro dei Dialogi , comprendenti i capp. I-II, VII-XIV (esclusa l'ultima frase rivolta a Pietro), XV, XX-XXI (solo la prima parte: l'explicit corrisponde a p. 111 ll. 1-2 dell'edizione Moricca). 39. ff. 111-114tit. Due sermoni per l'Annunciazione 40. ff. 114-116 - Passio sancti Georgii Cappadocis mart. [auctore pseudo Passecrate] (= BHL 3377)
tit. Passio sancti Georgii martyrisinc. Imperante Datiano impio Medorum et Persarum diversisque erga regiones civitatibus suggerente diabolo - expl. completoque martyrio non. kalendarum maiarum feliciter migravit ad Dominum, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Georgius Cappadox martyr saec. III : Passiodata liturgica 23 aprile (non indicata) 41. ff. 116-118 - Passio sancti Marci evangelistae (= BHL S 5276)
tit. Passio sancti Marci evangelisteinc. Post Domini nostri Iesu Christi in celum ascensionem ad Patrem - expl. iuxta Hebreos autem vicesimo primo die mensis Nisan, imperante Gaio, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marcus evangelista : Passiodata liturgica 25 aprile (non indicata) 42. f. 118r-v - Passio sanctorum Vitalis Ravennae et Valeriae Mediolani mart. (= BHL 8699)
tit. In natale sancti Vitalis archiepiscopiinc. Sanctus Vitalis militans consulariano cum fuisset cum Pulino iudice suo Ravennam ingressus - expl. martyrizatus autem sanctus Vitalis in civitate Ravennatium sub Paulino consulari die quarto kalendarum maiarum, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Vitalis et Valeria, alter Ravennae mart., altera Mediolani mart. : Passiodata liturgica 28 aprile (non indicata)note Accanto all'inizio, un'altra mano scrive alcuni versetti del Cantico dei Cantici. 43. ff. 118v-119v - Passio sancti Philippi ap. (= BHL 6813 [laudatio] - 6817)
prol.tit. Passio sancti Phylippi apostolilaudatio inc. Philippus hebraice qui interpretatur os lampadis - expl. cuius natalitium celebratur kalendas maias prol. inc. Cum in ipsis initiis absque ullo obstaculo evangelii sermo usquequaque percurreret - expl. cum confessione veniebant inc. Cum igitur sancti apostoli Domini et salvatoris nostri - expl. ubi prestantur beneficia Dei orante apostolo Philippo omnibus qui credunt regnum Patris et Filii et Spiritus Sancti in saecula saeculorum Philippus apostolus : Passiodata liturgica 1 maggio (non indicata)note Il prologo è indistinto dal testo. 44. ff. 119v-120v - Passio sancti Iacobi minoris ap. (= BHL S 4088 b [prol.] - BHL 4086 [inc.] - 4093 [expl.])
prol.tit. Prologus sancti Iacobi apostoliprol. inc. Iacobus Alphei ob distinctionem prioris cognominatus - expl. cuius natalitium et ordinatio sexto kalendas ianuarias creditur inc. Igitur Iudei posteaquam Paulus ad Cesarem quem appellaverat a Festo transmissus est - expl. hic est qui extitit veritatis testis Iudeis et gentibus quia hic est Christus filius Dei, qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Iacobus Minor apostolus : Passiodata liturgica 1 maggio (non indicata)note Nessuna delle voci BHL sembra corrispondere per tutti gli estremi testuali a quanto trasmette il codice. 45. ff. 120v-123 - Inventio et translatio sanctae Crucis (= BHL 4169)
tit. In inventione sancte Crucisinc. Anno ducentesimo tricesimo regnante venerabili Dei viro cultore magno Constantino - expl. accipiant partem cum Domino nostro Iesu Christo et sancta Maria genitrice eius in saecula saeculorum Iesus Christus (ss. crucis) : Inventiodata liturgica 3 maggio (non indicata) 46. ff. 123v-126v - Passio sanctorum Alexandri, Eventii, Theoduli, Hermetis et Quirini mart. (cfr. BHL 266)
tit. Eodem die sancti Alexandriinc. Quarto loco a beato Petro apostolo Romane ecclesie urbis cathedram sedit Alexander - expl. ideoque locus ipse habet proprium sacerdotem usque in hodiernum diem, prestante Domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in saecula saeculorum Alexander papa, Eventius, Theodulus, Hermes et Quirinus Romae martyres : Passiodata liturgica 3 maggionote In sede finale il testo corrisponde solo in parte alla voce BHL, ossia fino al periodo che ha inizio con Severina uxor ma non per la frase finale, come avviene abitualmente nei manoscritti qui censiti. 47. ff. 126v-127v - Passio sanctorum Gordiani et Epimachi mart. (= BHL 3612)
tit. Passio sancti Gordianiinc. Temporibus Iuliani impiissimi imperatoris devulgati sunt multi Christiani - expl. beneficia eorum ac virtutes florent usque in hodiernum diem, ad laudem et gloriam Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria in saecula saeculorum Gordianus et Epimachus mart. : Passiodata liturgica 10 maggio (non indicata) 48. ff. 127v-130 - Passio sanctae Christinae Vulsinii v. mart. (= BHL 1748)
tit. Passio sancte Christine virginisinc. Erat quedam sancta et sacra puella de Tyro nomine Christina - expl. et in tartarum alienum tue veritatis qui es Deus benedictus in secula seculorum amen Christina Vulsinii, alias in Tyro civitate virgo martyr saec. III : Passiodata liturgica 10 maggio (non indicata)note Estratto che si arresta con la preghiera della santa dopo il martirio del padre. La data indicata dalla BHL e riportata nei Martirologi è il 24 luglio, ma è evidente che la destinazione è qui il 10 maggio, come in molte altre delle copie censite. 49. ff. 130-131 - Passio sancti Pancratii Romae mart. (= BHL 6421)
tit. Passio sancti Pancratiiinc. Temporibus illis immanis persecutio fuit Christianis - expl. sub Dioclitiano augusto novies et Maximiano septies imperatoribus, regnante autem Domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat cum Deo Patre in unitate Spiritus Sancti Deus per omnia saecula saeculorum Pancratius Romae mart. : Passiodata liturgica 12 maggio (non indicata) 50. ff. 131-132v - Passio sanctorum Nerei et Achillei mart. (= BHL 6058)
prol.tit. Passio sanctorum Nerei et Achileiprol. inc. Nisi studia catholicorum securitatis sue somno quiescerent - expl. ovantes atque letantes pervenire meruerunt inc. Prima itaque hedificatione omnium quorum est studium plantandi Deo sumamus - expl. gratia Domini nostri Iesu Christi tecum. Finiunt scripta Nerei et Achillei Nereus, Achilleus et soc. mart. : Passiodata liturgica 12 maggio (non indicata) 51. f. 132v - Passio sanctae Petronillae Romanae v. (= BHL 6061 [inc. beta])
tit. Passio sancte Petronilleinc. Petronillam itaque bene nostis voluntate Petri apostoli clenicam factam - expl. et precipitata est in cloacam Petronilla Romana virgo : Passiodata liturgica 12 maggio (non indicata) 52. ff. 132v-133 - Passio sancti Nicomedis presb. mart. Romae (= BHL 6062)
inc. Sanctus autem Nicomedes presbyter in speculis positus occulte liberavit corpus eius - expl. qui passus est pro nomine Domini nostri Iesu Christi, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Nicomedes presb. Romae mart. : Passiodata liturgica 12 maggio (non indicata)note Il testo, come sempre, segue senza soluzione di continuità il precendente. 53. f. 133 - Audelaus presbyter saec. VII/VIII , Vita sancti Fortunati presb. diocesis Spoletanae (= BHL 3087)
prol.tit. Vita sancti Fortunati presbyteriprol. inc. Gregorius Romane urbis antistes cum Petro archidiacono suo - expl. Minime potui utiliter enarrare inc. Fuit quidam vir venerabilis Fortunatus nomine Torrine ecclesie presbyter - expl. ubi usque hodie in pace positus quiescit, ipso concedente qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Fortunatus dioecesis Spoletanae presb. : Vitadata liturgica 1 giugno (non indicata)note Prologo indistinto dal testo. 54. ff. 133v-135 - Passio sanctorum Marcellini presb., Petri diac. et soc. Romae mart. (= BHL 5231)
tit. Passio sanctorum Marcellini et Petriinc. Benignitas salvatoris nostri martyrum perseverantiam comprobatam eo usque processit - expl. et sepelivit sub die quarto nonas iunias in pace Marcellinus presb., Petrus diac. et soc. Romae mart. : Passiodata liturgica 2 giugno (non indicata) 55. ff. 135-136v - Passio sancti Vincentii ep., Benigni diac. et soc. Mevaniae mart. (= BHL 8676)
tit. Passio sancti Vincentii martyrisinc. Cum iussu principum impiissimorum persecutio Christianorum in totum orbem seviret - expl. miliario plus minus ab urbe Romae nonagesimo quarto ubi prestantur beneficia Dei, regnante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Vincentius ep., Benignus diac. et soc. Mevaniae mart. : Passiodata liturgica 6 giugno (non indicata) 56. ff. 136v-141 - Passio sanctorum septem dormientium Ephesi mart. (= BHL S 2315)
tit. In natale VII dormientiuminc. In tempore illo regnante impio Decio imperatore facta est ingens persecutio in Christianos - expl. et in gaudio fidei glorificantes et laudantes Deum pro miraculo quod viderunt gratias agentes Domino Iesu Christo Dormientes (Septem) Ephesi mart. : Passiodata liturgica 27 luglio (non indicata)note La data liturgica abituale è difforme dalla posizione che i santi assumono in questo leggendario. 57. ff. 141-143 - Passio sanctorum Primi et Feliciani Romae mart. (= BHL 6922)
tit. Sanctorum Primi et Feliciani incipit passioinc. Temporibus Dioclitiani et Maximiani imperatorum seva fuerat Christianis orta tempestas - expl. quorum natalis est quinto idus iunias, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Primus et Felicianus Romae mart. : Passiodata liturgica 9 giugno (non indicata) 58. ff. 143-146v - Vita et passio sancti Barnabae ap. (= BHL 986 [prol. I] - BHL S 986 d)
prol.tit. Prolugus sancti Barnabe apostoliprol. I inc. Barnabas hebraice latine interpretatur filius prophete - expl. martyrio coronatus III idus iunias prol. II inc. Redemptor et salvator noster Dominus Iesus Christus - expl. relatione pandere curamus pars I inc. Denique ille est Barnabas sanctissimus qui et Ioseph unus ex LXII discipulis - expl. et cum eis vitam eternam percipere mereamur pars II inc. Hucusque beati Barnabe gloriosum agonem - expl. deflorare curavimus pars III inc. Sed quia idem Lucas sequendo beatum Paulum apostolum sancti Barnabe finem cernere non valuit, cetera que sequuntur et quo ordine ad martyrii coronam pervenerit - expl. cum hymnis et laudibus mirifice collocatum est ad honorem et gloriam Domini nostri Iesu Christi qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Barnabas apostolus : Vita + passiodata liturgica 11 giugno (non indicata)note A partire dal f. 145 cambia il copista. 59. ff. 146v-149 - Passio sanctorum Viti, Modesti et Crescentiae mart. (= BHL 8712)
tit. Passio sanctorum Viti et Modestiinc. In provincia Cicilie sub tempore Dioclitiani et Maximiani imperatorum multas virtutes operatus est sanctus Vitus - expl. sepelivit in eodem loco qui dicitur Marianus. Ibi requiescunt volente Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Vitus, Modestus et Crescentia Romae mart. : Passiodata liturgica 15 giugno (non indicata) 60. f. 149r-v - Passio Marci et Marcelliani Romae mart. (= BHL p. 787 n° 1)
tit. Passio sanctorum Marci et Marcellianiinc. Tenentur post hec Marcellianus et Marcus et ambo ad stipitem acutos in pedibus fixis - expl. quia cripte arenarum illic erant ex quibus moenia urbis instruebantur Marcus et Marcellianus Romae mart. : Passiodata liturgica 18 giugno (non indicata)note Estratto dalla passione di Sebastiano. Segue il solo incipit dell'inventio di Vitale e Agricola dello pseudo Ambrogio (BHL 8690), con il rimando Require retro in sancti Vitalis , tutto di mano del copista. 61. ff. 149v-151tit. Sermone per la Natività di S. Giovanni Battista 62. ff. 151-152v - Passio sanctorum Gallicani, Iohannis et Pauli mart. (= BHL S 3237 b)
tit. Passio sanctorum Iohannis et Pauliinc. Sub Constantino Augusto et Gallicano duce Romani exercitus Persarum gens quae Syriam invaserat victa est - expl. in qua exuberant beneficia martyris ex eo et nunc et usque in saecula saeculorum Gallicanus, Iohannes et Paulus mart. : Passiodata liturgica 26 giugno (non indicata) 63. ff. 152v-153v - Passio sanctorum Gallicani, Iohannis et Pauli mart. (= BHL S 3238 b)
inc. Hylarianus autem vir Dei qui quondam Gallicanum in Hostiensi urbe susceperat - expl. et posuerunt in eandem domum sanctorum Iohannis et Pauli, ad laudem Domini nostri Iesu Christi qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Gallicanus, Iohannes et Paulus mart. : Passiodata liturgica 26 giugnonote Il testo segue il precedente con un semplice a capo, senza una propria titolatura. 64. ff. 153v-154v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
tit. Vita sancte Marineinc. Erat quidam homo secularis habens unicam filiam parvulam - expl. Deus orationibus sanctae virginis Marinae multa facit mirabilia, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vitadata liturgica 17 luglio (non indicata) 65. ff. 154v-157v - Passio sanctorum Petri et Pauli apostolorum (= BHL 6670 [prol.] - 6665)
prol.tit. Passio sancti Petri apostoliprol. inc. Simon qui interpretatur obediens - expl. et palmam victorie velociter demonstrare inc. Igitur in diebus illis surrexit quidam Samarius genere - expl. quorum fides ac devotio sancti Petri ex omni parte confirmata est in nomine Domini nostri Iesu Christi et in sanctificatione Spiritus Sancti, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Petrus et Paulus : Passiodata liturgica 29 giugno (non indicata)note Il prologo corrisponde solo per incipit alla voce BHL. 66. ff. 157v-162 - Passio sancti Pauli ap. (= BHL 6572 [prol.] - 6570)
prol.tit. Prologus sancti Pauli apostoliprol. inc. Paulus hebraice admirabilis vel mitis apud latinos interpretatur - expl. bonum est illis si sic permaneant sicut et ego inc. Cum venissent Romam Lucas a Galatia et Titus a Dalmatia - expl. ieiunium usque ad vesperam percurrentes baptizati sunt in nomine Domini nostri Iesu Christi qui cum Patre in unitate Spiritus Sancti cui est honor et virtus et gloria et imperium in saecula saeculorum Paulus apostolus : Passiodata liturgica 29 giugno (non indicata) 67. ff. 162-164 - Vita sancti Paterniani Fanensis ep. (= BHL 6473)
tit. Vita sancti Paternianiinc. Temporibus Diocletiani imperatoris erat grandis persecutio in tempore paganorum - expl. celebremus natalitia eius decimo die mensis iulii, regnante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et cum Patrae et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Paternianus Fanensis ep. : Vitadata liturgica 12 luglio (non indicata)note Un'altra mano annota a margine: require legenda sanctorum septem fratrum post festum sanctorum Abdon et Sene in [[...]] kal. aug. 68. ff. 164v-167v - Passio sanctorum Ciryci et Iulittae Tarsi mart. (= BHL 1808)
prol., carmen tit. Passio sancti Quirici et Iulitteprol. inc. Laudabile satis est et ad regis eterni gloriam totis preconiis adtollendum - expl. ad futuram gloriam que revelabitur in nobis inc. Sub Alexandro iniquissimo preside cui principatum Antiocene urbis - expl. sanctus Quiricus et sancta Iulitta in Tharso Cilicie die iduum iuliarum sub Alexandro preside, regnante autem Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Cirycus (Quiricus) et Iulitta Tarsi mart. : Passiodata liturgica 15 luglio (non indicata)note Il testo era certamente destinato a questa data come negli altri codici qui censiti (cfr. il ms. 132 dello stesso fondo). 69. ff. 167v-171 - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. (cfr. BHL 288)
carmen tit. In sancti Alesii confessorisinc. Temporibus Archadii et Honorii maximis imperatoribus fuit quidam homo religiosus in urbe Roma - expl. in quacumque angustia vel tribulatione positus quisquis erat eius obtentu liberabatur, prestante Domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in saecula saeculorum Alexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vitadata liturgica 17 luglio (non indicata)note L'explicit non è identificabile con alcuna delle voci BHL, mentre l'incipit corrisponde a quella indicata. 70. ff. 171-175 - Passio sancti Apollinaris ep. (= BHL 623)
tit. In festivitate sancti Apolenaris martyrisinc. In diebus Claudii Caesaris veniens beatus Petrus apostolus Iesu Christi ab Antiochia - expl. Martyrizatus est beatissimus Apolenaris sacerdos et martyr Christi sub Vespasiano augusto decimo kalendarum augustarum, regnante Domino nostro Deo atque salvatore Iesu Christo qui vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti per omnia saecula saeculorum Apollinaris Ravennas episcopus : Passiodata liturgica 23 luglio 71. f. 175r-v - Vita beatae Mariae Magdalenae paenitentis (= BHL 5456)
tit. Vita sancte Marie Magdaleneinc. Iosephus narrat de beata Maria Magdalena quod post ascensionem Domini virum amplius videre noluit - expl. et repleantur virtutum unguentis, ipso adiuvante qui cum aeterno Patre et Sancto Spiritu vivit et regnat in saecula saeculorum Maria Magdalena paenitens : Vitadata liturgica 22 luglio (non indicata) 72. ff. 175v-178 - Passio sancti Iacobi maioris ap. (= BHL 4057)
tit. Passio sancti Iacobi apostoliinc. Apostolus Domini nostri Iesu Christi, frater Iohannis apostoli et evangeliste - expl. una hora cum apostolo per amorem Domini martyr effectus cui est honor et gloria in saecula saeculorum Iacobus Maior : Passiodata liturgica 25 luglio 73. ff. 178-180v - Passio sancti Christophori in Lycia mart. (= BHL 1772 [inc.] - BHL S 1770 a [expl.])
tit. Eodem die sancti Christoforiinc. Passio sancti Christophori sub die VIII kal. augustas qui fuit passus sub Dagno imperatore in civitate Samum - expl. et reddidit gratiam salvatori nostro Deo qui vult omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Christophorus in Lycia martyr m. 250 : Passiodata liturgica 25 luglio (non indicata)note Il testo appare una versione mista tra quelle registrate in BHL. 74. ff. 180v-184v - Passio sancti Pantaleoni Nicomediae mart. (= BHL 6439)
tit. Passio sancti Pantaleonisinc. In civitate Nicomedia Maximianus imperator multos Christianos persequebatur propter regnum et fidem Domini nostri Iesu Christi - expl. sic consummatum est certamen sancti martyris recipientis coronam caelestis gloriae, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Pantaleon Nicomediae mart. : Passiodata liturgica 27 luglio (non indicata)note La voce BHL è riferita proprio a questo manoscritto. 75. ff. 184v-185 - Passio sancti Felicis II papae (= BHL 2857)
tit. Passio sancti Felicisinc. Fuit autem temporibus Constantii filii Constantini magni principis usque ad Constantium Augustum Liberius quidam papa - expl. cuius natalitia celebramus IIII kalendarum augusti ad laudem et gloriam nominis tui Deus usque in hodiernum diem Felix II papa m. 22-11-365 : Passiodata liturgica 29 luglio (non indicata) 76. f. 185r-v - Passio sanctorum Simplicii, Faustini et Beatricis Romae mart. (= BHL 7790)
tit. Passio sancte Beatricisinc. Temporibus Dioclitiani et Maximiani imperatoribus multi Christianorum necati sunt - expl. pax dabitur ecclesie Christi, quod factum est auxiliante cui est honor et gloria, potestas et imperium una cum Deo Patre in unitate Spiritus Sancti per omnia saecula saeculorum Simplicius, Faustinus et Beatrix Romae mart. : Passiodata liturgica 29 luglio 77. f. 185v - Passio sancti Polychronii Babylonis ep. (= BHL 6884)
tit. Passio sanctorum Abdon et Seneninc. Horta tempestate sub Decio multi Christiani necati sunt in urbe Roma - expl. iuxta civitatem Cordulam atque Syriam, ubi etiam et invenit multos Christianos quod suppliciis et afflictionibus necavit Polychronius Babylonis ep., Parmenius presb. et soc. mart. : Passiodata liturgica 30 luglio (non indicata)note Testo abbreviato e come sempre trascritto senza soluzione di continuità con la parte seguente della stessa passio ciclica, che riguarda propriamente i due santi della comune titolatura; la data propria di Policronio sarebbe invece il 17 febbraio. 78. ff. 185v-186v - Passio sanctorum Abdon et Sennen (= BHL 6)
inc. Eodem tempore cepit Decius querere Christianos curiose - expl. levata sunt corpora sancta et translata sunt in cemeterio Pontiani in pace Abdon et Sennen Romae mart. : Passiodata liturgica 30 luglio (non indicata) 79. ff. 186v-187v - Passio sanctae Felicitatis cum septem filiis (= BHL S 2855 a)
prol.tit. Passio sancte Felicitatisprol. inc. Sciendum quoque est, dilectissimi fratres, quoniam de semine Felicitatis martyrio expl. Christo Iesu omnium redemptori gratias referendo, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat per inmensa saecula saeculorum Felicitas cum septem filiis Romae mart. : Passiodata liturgica 1 agosto (non indicata)note Come si riscontra anche altrove, la santa (ricordata al 10 luglio o al 23 novembre) deve riferirsi qui al 1° agosto, data dei Maccabei. Il testo è abbreviato in modo tale che scompare la suddivisione tra prologo e narrazione ed è dunque impossibile fornirne gli estremi. 80. ff. 187v-188tit. Estratto dagli Atti degli Apostoli (11,1-28) per la ricorrenza di S. Pietro in Vincoli 81. ff. 188-189 - Passio sancti Stephani I papae mart. (cfr. BHL 7845)
tit. Sancti Stephani papeinc. Temporibus Valeriani et Gallieni multi Christianorum declinantes saevitiam tyrannorum occultabantur - expl. in loco qui appellatur hodie cemeterium Callixti; ibi requiescit in pace Stephanus I papa mart. : Passiodata liturgica 2 agosto (non indicata)note Il testo appare un'abbreviatio dalla passione nota. 82. ff. 189-191v - Lucianus Hierosolymitanus , Epistola de inventione corporis sancti Stephani martyris (= BHL 7851)
tit. Inventio corporis sancti Stephaniinc. Lucianus misericordia indigens et omnium hominum minimus que apparuit mee pusillanimitati - expl. in quem periclitans Deo aperire dignatus est in Domino nostro Iesu Christo cum Spiritu Sancto cui est honor et gloria in saecula saeculorum Stephanus diac. protomart. : Inventiodata liturgica 3 agosto (non indicata) 83. ff. 191v-193 - Passio sancti Sixti II papae mart. (= BHL 7801)
tit. Passio sanctorum Sixti, Felicissimi et Agapitiinc. Eodem tempore Decius Cesar et Valerianos prefectos iusserunt sibi Sixtum episcopum cum clero suo presentari - expl. sanctum vero Felicissimum et Agapitum martyres et diacones in cimeterio Prostrati sepelierunt sub die kal. sept., prestante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Sixtus II papa mart. : Passiodata liturgica 6 agosto (non indicata)note Cambio di copista al f. 192. 84. ff. 193-197v - Passio sanctorum Donati et Hilariani Aretii mart. (= BHL 2294)
prol.tit. Sanctorum Donati et Ylarianiprol. inc. Beatissimorum martyrum Donati et Ylariani narraturus triumphum, o Theophyle frater - expl. concedat eorum enarrare trophea inc. Tempore quo Constantinus qui Constantinopolim suo nomine condidit - expl. et cum summa veneratione celebrantur ab omnibus fidelibus Domini nostri Iesu Christi, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Donatus episcopus et Hilarianus mon., Aretii martyres : Passiodata liturgica 7 agosto (non indicata) 85. ff. 198-199v - Passio sanctorum Cyriaci, Largi et Smaragdi Romae mart. (= BHL 2058)
tit. Sanctorum Quiriaci, Largi et Smaragdiinc. Nunciatum est itaque Dioclitiano augusto quod filiam suam Arthemiam a demonio vexaretur - expl. ubi orationes sanctorum florent usque in hodiernum diem, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Cyriacus, Largus et Smaragdus Romae martyres : Passiodata liturgica 8 agosto (non indicata)note L'incipit presenta marcate varianti rispetto alla voce BHL. 86. ff. 199v-202v - Passio sancti Laurentii diac. Romae mart. (= BHL 7805 [inc.] e 4753 [expl.])
tit. Passio sancti Laurentii martyrisinc. Cumque audisset beatus Laurentius archidiaconus beatum Sixtum episcopum iterum in custodiam reduci - expl. et participati sunt omnes sacrificium laudis corpus Domini nostri Iesu Christi, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Laurentius diaconus, Romae martyr : Passiodata liturgica 10 agosto (non indicata)note L'incipit non corrisponde alle voci BHL dedicate a Lorenzo: si tratta del par. 3 della passione di Sisto, che precede la sua nella narrazione ciclica, secondo la forma registrata in BHL 7805 (cfr. AASS Aug. VI, p. 140F). 87. ff. 202v-204 - Passio sancti Hippolyti Romani presb. (= BHL 3961)
tit. Passio sancti Ypolitiinc. Reversus itaque Ypolitus post tertiam diem venit in domum suam - expl. cum intentione fermentissime mori leti quam vivere malle et perrexerunt ad Dominum Iesum Christum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Hippolytus Romanus presb. : Passiodata liturgica 13 agosto (non indicata) 88. ff. 204-208v - Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 , Epistola beati Hieronymi ad Paulam et Eustochium de assumptione Mariae virginis (= BHL S 5355 d)
tit. In assumptione beate Marie virginisinc. Cogitis me, o Paula et Eustochium - expl. in quo habitat, inquit, corporaliter omnis plenitudo divinitatis Maria virgo et mater Iesu (obitus et assumptio) : Epistoladata liturgica 15 agosto (non indicata)note Copiata solo la prima metà dell'epistola, fino a PL 30,131C. 89. ff. 208v-210 - Passio sancti Magni Tranensis ep. mart. (cfr. BHL 5167 [inc.])
prol.tit. Incipit prologus sancti Magni confessorisprol. inc. Ad laudem et gloriam Domini nostri Iesu Christi pertinet sanctorum merita virtutesque proferre - expl. fideli assertione prosequimur inc. Igitur sanctus Magnus meritis et nomine magnus - expl. redintegra labiorum officium, ad laudem et gloriam nominis tui Magnus Tranensis ep. mart. : Passio + miraculadata liturgica 19 agosto (non indicata)note Dopo la nomina a vescovo, la narrazione è abbreviata e si annette un miracolo (il cui beneficiario ha nome Castoro) a titolo di saggio dei molti compiuti dal santo. Solo l'incipit , pertanto, corrisponde alla voce BHL. 90. ff. 210-213 - Passio sancti Bartholomaei ap. (= BHL 1001-1002-1003)
prol.,
epilogo
tit. Passio sancti Bartholomei apostoliprol. inc. Bartholomeus apostolus nomen ex Syra lingua suscipiens - expl. cuius natalitium octavo kal. septembris inc. Indiae tres esse ab ystoriographys referuntur - expl. secutus est beatum apostolum migravit ad Dominum epil. inc. Hic est Bartholomeus apostolus qui nomen est Syra lingua suscipiens - expl. passus est autem venerabilis apostolus et martyr Christi Bartholomeus octavo kalendas septembris, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Bartholomaeus apostolus : Passiodata liturgica 25 agosto (non indicata)note Epilogo indistinto dal testo. 91. ff. 213-215v - Decollatio sancti Iohannis Baptistae (= BHL S 4293)
tit. Decollatio sancti Iohannis Baptisteinc. Narrat Iosephus vinctum fuisse sanctum Iohannem Baptistam in castello Macherunta - expl. non livorem sed caritatem preferat, adiuvante qui cum Patre Iohannes Baptista : Translatiodata liturgica 29 agosto (non indicata) 92. ff. 215v-219 - Vita sancti Aegidii in Occitania abb. (= BHL 93)
tit. Vita sancti Egidii confessorisinc. Sanctus igitur Egidius natione Grecus a preclaris parentibus originem duxit - expl. petimus tua sancta merita pater Egidie apud Dominum nostrum, qui cum Filio suo et Spiritu Sancto vivit et regnat per cuncta saecula saeculorum Aegidius in Occitania abbas saec. VI-VII : Vitadata liturgica 1 settembre (non indicata) 93. ff. 219-222tit. Sermone per la Natività di Maria 94. ff. 222-224v - Liber de ortu beatae Mariae et infantia Salvatoris (= BHL S 5342 c)
tit. Sermo de nativitate sancte Marieinc. In diebus illis erat vir in Israel nomine Ioachim ex tribu Iuda de genere David - expl. et rogare ceperunt Mariam ut indulgeret eis et oraret pro eis Maria virgo et mater Iesu (ortus et vita) : Vitadata liturgica 8 settembre (non indicata)note Il testo si chiude dopo l'episodio della porpora nel Tempio, alla fine del par. VIII 5 (p. 375 l. 14 dell'edizione di Gijsel). 95. ff. 224v-226 - Exaltatio sanctae Crucis (= BHL 4178)
tit. Exaltatio sancte Crucisinc. Tempore illo quo postquam Constantino Augusto contra Maxentium tyrannum properante ad bellum - expl. in sancte crucis signaculo miraculorum eius plurima ostensione incrementa, donante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria cum Patre et cum Spiritu Sancto omnipotenti Deo in saecula saeculorum Iesus Christus (ss. crucis) : Inventio + translatiodata liturgica 14 settembre 96. ff. 226-230v - Passio sancti Matthaei ap. (= BHL 5690)
prol.,
epilogo
tit. Passio sancti Mathei apostoliprol. inc. Quoniam Deo cura est de hominibus - expl. maiora genera medicine vel succurrant inc. Erant itaque duo magi Zaroes et Arfaxar apud Ethiopes - expl. ad confessionem beati apostoli Mathei qui primus hebreo sermone scripsit evangelium Domini nostri Iesu Christi qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum epil. inc. Zaroes autem et Arfazar illi duo magi - expl. in Dei nomine sequens libellus ostendit Matthaeus apostolus : Passiodata liturgica 21 settembre (non indicata)note Il prologo è indistinto dal testo. 97. ff. 230v-232 - Apparitio sancti Michaelis archangeli in Monte Gargano (= BHL 5949)
prol., notitia
tit. Dedicatio basilice sancti Michaelis archangelinotitia inc. Anno dominice ab incarnatione quingentesimo sexto indictione quartadecima - expl. quibus persistentibus facta est inventio basilice beati Michaelis prol. inc. memoriam toto orbe veneranda - expl. libellus in eadem ecclesia positus indicat inc. Erat in eadem civitate vir predives nomine Garganus - expl. administratorii spiritus in ministerium missi propter eos qui hereditatem capiunt salutis in Christo Iesu Domino nostro qui vivit et regnat cum Deo Patre una cum Spiritu Sancto in saecula saeculorum Michael archangelus : Apparitiodata liturgica 29 settembre (non indicata)note La notizia cronologica iniziale si fonde con l'inizio del prologo, che a sua volta è poi seguito senza stacco dalla narrazione. 98. ff. 232-238tit. Due sermoni per gli Angeli (il primo è l'omelia sui Vangeli di Gregorio Magno II 34, dalla fine del par. 6) 99. ff. 238-239v - Vita sancti Hieronymi Stridonii [Sebastiano mon. Casinensi adscripta] (= BHL 3870)
tit. Vita beati Hieronymi presbyteriinc. Beatus Hieronimus genere nobili ortus patre vero Eusebio nomine - expl. si tanto in animo ornaberis regem inmortalem Filium Dei adipisci poteras sponsum Hieronymus Stridonius : Vitadata liturgica 30 settembre (non indicata)note Estratto dalla vita, che si arresta a metà circa (l'explicit corrisponde a PL 22,207). 100. ff. 239v-242 - Laudatio sancti Lucae evangelistae (= BHL 4973)
prol.tit. Natale sancti Luce apostoli et evangelisteprol. inc. Cum in divinis voluminibus studiose lectitando perquirerem - expl. noster subsequens sermo declarat inc. Igitur gloriosissimus apostolus et evangelista Domini nostri Iesu Christi Lucas natione videlicet Syrus Antiocensus - expl. ad fidem et dilectionem Iesu Christi Domini quem predicavit confluerent, qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Lucas evangelista : Laudatiodata liturgica 18 ottobre 101. ff. 242-246 - Passio sanctorum Simonis et Iudae ap. (= BHL 7750-7751)
additamentum tit. Sanctorum apostolorum Symonys et Iudeinc. Simon Chananeus et Iudas zelotes cum per revelationem Spiritus Sancti Persidis fuissent ingressi regionem - expl. in quo loco beneficia divina consecuntur credentes in Dominum Iesum Christum illuc meruerunt pervenire app. inc. Scripsit autem Abdias episcopus Babilonie - expl. ista descripsimus, initia de primo et ultima de decimo habentis, agentes Deo gratias qui vivit et regnat in saecula saeculorum Simon et Iudas (Thaddaeus) ap. : Passiodata liturgica 28 ottobre (non indicata) 102. ff. 246-248vtit. Sermone per Ognissanti 103. ff. 248v-252 - Passio sanctorum quattuor coronatorum (= BHL 1837)
tit. Sanctorum IIII cononatoruminc. Tempore qoo Dioclitianus Augustus perrexit Pannoniis ad metalla diversa sua - expl. sub nomine sanctorum Claudii, Nicostrati, Simphoriani, Castorii et Simplicii anniversaria recolatur dies eorum, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Claudius, Nicostratus, Symphorianus, Castorius et Simplicius in Pannonia mart. : Passiodata liturgica 8 novembre (non indicata) 104. ff. 252-254 - Passio sancti Theodori tironis Amaseae mart. (= BHL 8077)
tit. Passio sancti Theodoriinc. Temporibus suis Maximianus et Maximus imperatores miserunt per omnem terram regni sui edictum - expl. variis infirmitatibus liberantur usque in presentem diem, ad laudem et gloriam nominis tui qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Theodorus tiro Amaseae in Ponto mart. : Passiodata liturgica 9 novembre (non indicata) 105. ff. 254-255v - Athanasius Alexandrinus episcopus pseudo , Sermo in imagine Berytensi Christi crucifixi (cfr. BHL 4227)
prol.tit. Dedicatio sancti Salvatorisprol. inc. Elevate oculos sensus vestri et videte hanc admirationem que facta est - expl. et inclinate oculos cordis vestri inc. Est civitas que vocatur Biretho adiacens inter terminos Tyri ac Sydonis - expl. unde idem ipse inimicus noster adversarius cecidit ad laudem et gloriam qui in Trinitate permanet Iesus Christus (miracula in imaginibus Christi) : Miraculanote Versione differente rispetto a quella di Anastasio Bibliotecario cui è riferita la voce BHL, qui indicata come riferimento. 106. ff. 255v-259 - Sulpicius Severus , Vita Martini Turonensis (= BHL 5610)
tit. Vita beati Martini confessorisinc. Igitur Martinus Sabaria Pannoniorum oppido oriundus fuit - expl. si quid deinceps uspitalem contingerit Martinus Turonensis episcopus : Vitadata liturgica 11 novembre (non indicata)note Testo abbreviato, che omette il prologo, poi i capp. XII-XVII fino al par. 4 compreso (riprendendo da Per idem tempus , p. 290 dell'edizione Fontaine, p. 42 l. 17 dell'edizione Bastiaensen), per arrestarsi infine con il XXII (l'explicit corrisponde rispettivamente a p. 302 e p. 54 l. 32 delle stesse edizioni). 107. ff. 259v-260 - Sulpicius Severus , Epistola III ad Bassulam (= BHL S 5616 e)
inc. Martinus igitur obitum suum longe ante prescivit - expl. Martinus hic pauper et modicus celum dives ingreditur Martinus Turonensis episcopus : Epistolanote Segue priva di prologo la vita, separata solo andando a capo. 108. ff. 260-261 - Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. , Decem libri historiarum , I 48 (miracoli di Martino) (= BHL S 5619 b)
inc. Archidiacono viro et Honorio sanctus Martinus Turonicorum episcopus - expl. cum magna confusione ad propria sunt reversi et cives Turonici tripudiantes cum sanctissimi viri corpore ad urbem Turoni sunt reversi, prestante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Martinus Turonensis episcopus : Miracula 109. ff. 261-267v - Passio sanctae Caeciliae Romae v. mart. (= BHL 1495)
prol.tit. Passio sancte Caecilie virginisprol. inc. Humanas laudes ac mortalium infulas vidimus - expl. et ego vos requiescere faciam inc. Huius vocem audiens Cecilia virgo clarissima absconditum semper evangelium Christi gerebat in pectore - expl. in qua beneficia Domini exuberant ad memoriam beate Caecilie usque in hodiernum diem, prestante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti in saecula saeculorum Caecilia Romae virgo martyr : Passiodata liturgica 22 novembre (non indicata)note Prologo indistinto dal testo. 110. ff. 267v-269v - Passio sancti Clementis I papae (= BHL 1848)
tit. Passio sancti Clementisinc. Tertius Romane ecclesie prefuit episcopus Clemens - expl. et benedicitur Christus filius Dei vivi, qui cum Patre regnat in unitate Spiritus Sancti in saecula saeculorum Clemens I papa saec. I : Passiodata liturgica 23 novembre (non indicata) 111. ff. 269v-270 - Miracula sancti Clementis I papae (= BHL 1855)
prol. inc. In divinis voluminibus refertur quod secretum regis abscondere bonum est - expl. tunc incipiam de mirabilibus beati Clementis enarrare inc. Credo enim vos non latere Deo fratres quod Clemens martyr - expl. per beatum Clementem martyrem atque pontificem huius alme Rome, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Clemens I papa saec. I : Miraculadata liturgica 23 novembre (non indicata)note Il testo è copiato di seguito al precedente, andando a capo dopo il prologo che risulta invece accorpato alla passione. 112. ff. 270-279vtit. Venti sermoni per il commune sanctorum (l'ultimo mutilo)
bibliografia
Firenze. I libri del Duomo , 143; Bandini, Leopoldina , I , 267-87
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Fies. 34
Vitae Patrum
a. 1464; orig. Firenze; Girolamo da Matelica; Vespasiano da Bisticci cartolaio
I. ff. 1-4 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio sancti Hieronimi presbiteri de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita Pauli primi Heremite a sancto Hieronimo conscripta prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis tit. finale Explicit de sancto Paulo primo heremitaPaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo. In apertura della raccolta di vite di Padri, prima della titolatura e del prologo propri della vita di Paolo, si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , attribuita a Gerolamo, come accade in molte delle raccolte di Vitae Patrum . L'intero codice è concepito come raccolta in quattro libri, come chiarisce la tabula analitica dei contenuti stilata nei fogli di guardia originari (numerati A-D). Il copista correda ogni testo di riprese marginali dei nomi e argomenti in rosso; presenti anche note, sia in rosso che in inchiostro normale, sui contenuti.
II. ff. 4-24 - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
Prologus sancti Athanasii episcopi in vita beati Antonii abbatis ab ipso in greco edita, translata vero in latinum a predicto Evagrio prol.,
epilogo
, notitia
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Episcopus Athanasius ad peregrinos monachos. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. Igitur beatus Antonius XVI kalendas februarias recessit a seculo et vivet semper cum Deo in saecula saeculorum not. inc. Antonius moritur anno Domini CCCLVIII etatis sue anno CV post quem Sarmata, Amathas et Macharius insignes habentur tit. finale Explicit vita sancti Antonii heremite edita a beato Athanasio episcopo AlexandrinoAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote La titolatura riportata fa riferimento all'epistola di Evagrio che precede. Dopo la titolatura finale è aggiunta la notitia sulla morte di Antonio.
III. ff. 24-32v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Prologus sancti Hieronimi presbiteri in vita sancti Hilarionis heremite prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hilarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scylleos canes obturata aure transibo inc. Hilarion igitur ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita sancti Hilarionis eremite edita a beato Hieronimo quam Sophronius auditor Hieronimi vir apprime eruditus de latino in grecum eleganti sermone transtulit ut ipse Hieronimus in libro de viris illustribus asseritHilarion in Palaestina abb. : Vita
IV. ff. 33-62 - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Prologus in vitis sanctorum patrum in Egypto degentium prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes homines salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam non requirant epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et tanta nobis ostendit mirabilia. Ipsi gloria et honor in saecula saeculorum tit. finale Explicit liber primus vitae sanctorum patrumnote Il prologo occupa il f. 33r-v, l'epilogo i ff. 61v-62. Come in altre copie qui censite, il gruppo di capitoli dal 2 al 6 è omesso e inserito oltre: qui la trasposizione li colloca però prima del capitolo finale, mentre abitualmente si trovano in ultima sede, dopo l'epilogo stesso. 1. ff. 33v-40 , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. De beato Iohanne abbate interclusoinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum nostri operis - expl. atque ita perrexit ad Dominum tit. finale Explicit de beato Iohanne anachoritaIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 40-44 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De sancto Appollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaydam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de sancto ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 44-45 , cap. 8 (Ammone)tit. De beato Ammone viro sanctissimoinc. Que audivimus de Ammone quondam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de beato AmmoneVita 4. ff. 45-47v , cap. 9 (Copres)tit. De beato Compreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis Vitanote Il capitolo subisce un particolare trattamento da parte del copista. Dopo aver trascritto le prime righe (fino a ad comparationem sanctorum patrum , = ed. Schulz-Flügel, p. 311 l. 13, o PL 21,422B), le circonda da un riquadro di espunzione annotando a margine: Vacat hoc capitulum. Error fuit in exemplari. Exemplar est in monasterio Angelorum Florentie nec dicebatur in margine de errore sed correxi et signavi manu mea ne alius silenter erret ; poco sotto aggiunge: Nota quod hec legenda beati Compretis non est completa hic. Sed quere post duo folia et invenies . Sotto è copiato, con titolatura propria, il segmento dello stesso capitolo relativo a Muzio, che segue direttamente la prima parte qui espunta, fino a per eum Dominus (ibid., rispettivamente p. 318 l. 153 o col. 425C); a f. 46v, cui lo scriba aveva rimandato, riprende da capo la trascrizione del capitolo, cui è sottratta la sezione su Muzio così anticipata. Non vi sono altre occorrenze di questa estrapolazione nei codici qui censiti. 5. ff. 47v-48v , cap. 10 (Siro)tit. De beato Syro abbateinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat Vitanote La sezione su Anuph, da Dum ergo iter alla fine (= ed. Schulz-Flügel, p. 324 l. 21, o PL 21,428B), è separata con titolo proprio. 6. ff. 48v-49v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De beato Heleno abbateinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo Helenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 49v , cap. 12 (Elia)tit. De beato Helya abbateinc. Vidimus et alium senem venerabilem Helyam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibebatur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13 come fossero tutt'uno. 8. ff. 49v-50 , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaide vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente 9. f. 50 , cap. 14 (Eulogio)tit. De beato Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum patrem Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi Domini nostri Vita 10. ff. 50-51 , cap. 15 (Apelle)tit. De beato Apelleninc. Vidimus et alium presbiterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile Vita 11. ff. 51-52v , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De beato Paphnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Paphnutii hominis Dei - expl. ymnum canentibus et collaudantibus Dominum Paphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. ff. 52v-53 , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De beato Ysidoroinc. Vidimus apud Thebaydam et Ysidori nominatissimum monasterium - expl. ad hoc ipsum recumbans spiritum letus emittit Vita 13. f. 53 , cap. 18 (Serapione)tit. De beato Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapyon quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant 14. f. 53r-v , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonio monacho et martyreinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Appollonium - expl. et vota nostra orationesque complere Philemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. ff. 53v-54 , cap. 20 (Dioscoro)tit. De beato Dioscoro presbiteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaydam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expetenda est 16. f. 54r-v , cap. 21 (la Nitria)tit. De monachis et monasteriis ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia 17. f. 54v , cap. 22 (località di Cellia)tit. De Celliainc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam suam offert 18. ff. 54v-55 , cap. 23 (Ammonio)tit. De Ammonioinc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse prospicerent 19. f. 55 , cap. 24 (Didimo)tit. De Didimoinc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil mali ab eis omnino pateretur 20. f. 55 , cap. 25 (Cronio)tit. De beato Cronioinc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratiam vidimus immensam 21. f. 55 , cap. 26 (Origene)tit. De beato Origene discipulo sancti Antoniiinc. Erat autem et alius adhuc ex discipulis Antonii Origenes nomine - expl. que ab eo narrabantur putares 22. f. 55r-v , cap. 27 (Evagrio)tit. De beato Evagrioinc. Vidimus ibi et sapientissimum virum - expl. in divinorum meditatione verborum positi capiebant 23. ff. 55v-56v , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
tit. De duobus Machariis - De beato Machario discipulo sancti Antoniiinc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. note Le prime tre frasi del capitolo, fino a hereditatem gratiarum et virtutum beati Antonii possidebat , sono separate sotto il titolo comune; il resto segue la titolatura specifica per il primo Macario. 24. ff. 56v-57v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
tit. De Machario Alexandrinoinc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Hystorie qui requirat inveniet inserta Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 25. ff. 57v-58 , cap. 30 (Ammone)tit. De beato Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur 26. ff. 58-59 , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De beato Paulo simpliceinc. Fuit autem quidam inter discipulos beati Antonii nomine Paulus - expl. et statim curatus est rabidus Paulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. f. 59r-v , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De beato Piamoneinc. Non autem mihi videtur dignum eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur Piamon mon. in Aegypto : Vita 28. ff. 59v-60 , cap. 2 (Or)tit. De beato Horinc. Vidimus et alium apud Thebaydam venerabilem virum Hor nomine - expl. in ymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur note I capitoli dal 2 al 6, omessi in precedenza, sono qui recuperati. 29. f. 60r-v , cap. 3 (Ammone)tit. De beato Ammoneinc. Vidimus autem in Thebaida etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et manibus 30. f. 60v , cap. 4 (Beno)tit. De beato Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. corcodrillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant 31. ff. 60v-61 , cap. 5 (Ossirinco)tit. De civitate que appellatur Oxirincus monasteriis adornatainc. Venimus autem ad civitatem quamdam Thebaydis nomine Oxirincum - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes tit. finale Explicit de civitate Oxirinco 32. f. 61r-v , cap. 6 (Teone)tit. De beato Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur 33. f. 61v , cap. 33 (Giovanni)tit. De beato Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata est
V. ff. 62-104v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca (= BHL 6533)
Epistola sancti Paschasii dyaconi in secundo libro vite sanctorum patrum qui appellatur Paradisus - Prefatio Heraclii directa ad Lausum prepositum palatii ep.ded.
ep. ded. inc. Domino sancto semper carissimo Eusebio presbytero Pascasius dyaconus frater in Christo. Carissime, dum nos peritie tue facundia - expl. sed optatis excessibus eatenus ampliatur prol. inc. In hoc libro quem de vita sanctorum patrum scripturi sumus - expl. ad recuperationem vite nobilioris reversos inc. Cum primo Alexandriam attigi civitatem - expl. in nullum minorem te erga amorem Dei timoremque fecerunt tit. finale Explicit liber secundus vite sanctorum patrum qui appellatur Paradisusnote Il testo, presente nella recensio I, si interrompe due righe prima della fine dell'opera (cfr. l'edizione citata in bibliografia, p. 694).
VI. ff. 104v-107 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Tractatus sancti Hieronimi de Malcho monacho captivo prol.prol. inc. Qui in navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit de Malcho monacho captivo legenda per gloriosum Hieronimum editaMalchus captivus mon. : Vita
VII. f. 107r-v - Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 , De corpore et sanguine Domini , XIV 5note Segue un foglio vuoto non numerato, che conclude il fascicolo.
VIII. ff. 108-115v - Ephraem Syrus pseudo , Vita Abraham (= BHL 12)
Liber tertius sanctorum patrum - Vita sancti Abrahe monachi edita a sancto Ephrem diacono - de nepte Abrahe prol.prol. inc. Fratres mei, cupio vobis enarrare conversationem bonam - expl. ut eum habitatorem in mentis sue haberet hospitio inc. Hic itaque beatus Abraham habuit parentes valde locupletes - expl. cum omnibus qui placuerunt ante te, quoniam te decet gloria et adoratio Patrem et Filium et Spiritum Sanctum in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Abrahe solitariiAbraham et Maria in Hellesponto : Vitanote Si apre con questo testo il terzo dei quattro libri nei quali si intendono distribuite le Vitae Patrum nel codice, come dichiara il titolo complessivo che precede. Le due parti dell'opera sono distinte con una titolatura specifica per la seconda relativa a Maria, al f. 112.
IX. ff. 115v-117 - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
Vita sancti Frontonii abbatis prol.prol. inc. Ad edificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi sitis inc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consumat tit. finale Explicit vita sancti Frontonii abbatisFrontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
X. ff. 117-187 - Apophthegmata Patrum , estrattinote Si raccolgono sotto questa voce episodi e dialoghi estratti dai Verba seniorum , nelle versioni di Rufino, Pelagio e Giovanni subdiacono, e dagli excerpta da Severo e Cassiano. Sono richiamati a margine i nomi dei narratori che si avvicendano lungo i varii estratti. 1. f. 117r-v - Commonitiones sanctorum Patrum , V 4 (Marziano)additamentum tit. De beato Martino monacho et quibusdam aliis sanctis virisinc. Sed et de famulo Dei Martino referimus - expl. ut ulterius nunquam veniret ad eum addit. inc. Longum est si omnia cupiam referre que vidi - expl. vel quilibet alius cibus ministratur tit. finale Explicit de beato Martinonote Estratto ricorrente nei manoscritti di Vitae Patrum qui censiti, che abitualmente si colloca in mezzo agli estratti dall'Historia Lausiaca (cfr. il ms. Calci 1, item VIII 8). In questo caso esso apre invece la serie degli apoftegmi, a sua volta ricorrente. Il testo è seguito da un breve estratto senza titolo dagli excerpta di Severo e Cassiano (= BHL 6526), comprendente l'ultima frase del cap. III e il primo paragrafo del IV (= PL 73,818B-C). 2. ff. 117v-120 (= BHL 6526 / 6527)
tit. Plura de diversis sanctis patribusinc. Casu vero per illos dies - expl. proxima mors omni die note Il primo della serie di estratti coincide con il cap. V degli excerpta da Severo e Cassiano (= PL 73,818D), l'ultimo con il cap. 8 del lib. I della versione pelagiana dei Verba seniorum (= ibid., col. 856A). 3. ff. 120-123v , episodi relativi a Macario Egizio (= BHL 6525 / 6529)
tit. De duobus Machariis sanctisinc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. post hec sumens senex caput illus sepelivit ipsum tit. finale Explicit de Machariisnote Si susseguono estratti dai Verba seniorum di provenienza mista: il primo corrisponde al cap. III 4 della versione di Giovanni Subdiacono (BHL 6529: cfr. PL 73,1006C-1007B), cui segue il cap. 195 della versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,802A) o XCIII 11 in quella di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I pp. 321-4); l'ultimo è il cap. III 16 della versione precedente (cfr. ibid., col. 1013D). 4. ff. 123v-125 (= BHL 6526 / 6527)
tit. Gesta et dicta Antonii abbatisinc. Quodam tempore quidam duo philosophi audientes famam beati Antonii - expl. nisi pro te ipso sollicitus fueris et poposceris a Deo tit. finale Explicit de beato Antonio abbatenote L'estratto ha inizio con il cap. 55 degli excerpta da Severo e Cassiano (BHL 6526: cfr. PL 73,848A) e si conclude con il cap. X 3 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,912D). 5. ff. 125v-127 (= BHL 6525)
tit. De sancto Arsenio abbateinc. Abbas Arsenius cum adhuc secularis in palatio moraretur - expl. quia erat vir bonus et plenus fide et Spiritu Sancto tit. finale Explicit de sancto Arsenionote L'inizio corrisponde al cap. 190 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (cfr. PL 73,801A), o XCIII 3 nella versione di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I p. 318); non identificabile l'explicit . 6. ff. 127-128v (= BHL 6527 / 6529)
tit. De abbate Pastoreinc. Cum abbas Pastor esset in congregatione audiens de abbate Nestore - expl. curavit eum ac reddidit patri suo tit. finale Explicit de beato Pastorenote L'estratto ha inizio con il cap. XV 30 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,960A) e termina con il cap. II 10 della versione di Giovanni (BHL 6529: cfr. PL 73,1002D). 7. ff. 128v-129 (= BHL 6525)
tit. De abbate Besarione viro sanctissimoinc. Abbas Besarion dum ambularet cum discipulo suo per eremum - expl. et sanus effectus est ex illa hora tit. finale Explicit de beato Besarione abbatenote Estratti dalla versione di Rufino: il primo corrisponde al cap. 194 (cfr. PL 73,801D), l'ultimo al cap. 121 (ibid., col. 783C). 8. ff. 129-130v (= BHL 6525)
tit. De abbate Pemeninc. Interrogavit quidam frater abbatem Pemenem dicens - expl. de quibusdam herbis terre note L'estratto ha inizio con il cap. 201 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,805B); non identificato l'explicit . 9. ff. 130v-133 (= BHL 6525)
tit. De septem sanctissimis patribus heremitisinc. Fuerunt et alii similiter septem probatissimi viri - expl. abiit ad cellam suam note Il primo della serie di estratti corrisponde al cap. 200 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (= PL 73,804C), l'ultimo al cap. 93 del lib. X della versione di Pelagio (= ibid., col. 929D). 10. ff. 133-138 (= BHL 6530)
tit. De quodam abbate misericordeinc. Senex quidam cum alio fratre - expl. adhesit ei spiritus malignus et suffocavit eum note L'estratto si conclude con il cap. IV 37 dei Verba seniorum nella versione di Giovanni (cfr. PL 73,1022B). 11. ff. 138-139 (cfr. BHL 6527)
tit. Dicta et admonitiones sancte Syncleticeinc. Dixit sancta Syncletica sicut magno et forti medicamine egritudo - expl. per voluntariam paupertatem amplius confirmati sunt note L'estratto presenta somiglianze con i Verba seniorum nella versione di Pelagio, lib. VI cap. 13 (cfr. PL 73,891A). 12. ff. 139-167v (= BHL 6538)
tit. Dicta nobilia multorum sanctorum patruminc. Interrogatus abbas Iohannes in transitu suo a discipulis suis - expl. at ille cognovit quia iusta sunt iudicia Dei tit. finale Explicit liber tertius vite sanctorum patrumnote Sono riportati l'ultimo capitolo e i parr. XXII 1-12 di quelle che la voce BHL definisce Breviores sententiae de conversatione Patrum Aegyptiorum , che costituiscono il libro V della prima e della terza forma di edizione delle Vitae Patrum , non pubblicato da Rosweyde. 13. ff. 167v-177 (= BHL 6526)
tit. Liber quartus vite sanctorum patruminc. Sunt preterea quedam in ipso Egyptiorum habitu - expl. suspirans et flens reversus est in locum suum note Sono riportati i capp. XV-LIV degli excerpta da Cassiano e Severo (= PL 73,825B-848A). Nel progetto complessivo del manoscritto ha inizio con essi il quarto libro delle Vitae Patrum . 14. ff. 177-186vinc. Erat quidam grecus adolescens in Egypti cenobio - expl. curam vel sollicitudinem gerere note Estratto non identificato. 15. ff. 186v-187tit. Collatio duodecim sanctorum patruminc. Patres duodecim numero in unum congregati - expl. fuerunt mihi lacrime mee panes die ac nocte note Estratto corrispondente, anche se in diversa versione latina, al cap. XLIV dei Verba seniorum nella traduzione attribuita a Pascasio (BHL 6531: cfr. PL 73,1060A-1062C)
XI. ff. 187-192v - Vita sancti Macarii dicti Romani [auctoribus pseudo Theophilo, Sergio et Hygino] (= BHL 5104)
Vita et conversatio sancti Macharii Romani prol.prol. inc. Gloria et magnaficentia Deo soli benignissimo - expl. quam de falsitatis crimine reos puniri inc. Igitur pretitulati nos fratres Theophilus, Sergius et Chinus - expl. qui trinus in personis ac una dominatur deitate et ubique regnat Deus benedictus et laudabilis et nunc et semper et in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Macharii RomaniMacarius dictus Romanus, qui inventus est iuxta Paradisum note A partire da questo testo, sono richiamati a margine i nomi propri e gli argomenti menzionati nelle narrazioni.
XII. ff. 192v-194v - Vita sancti Hilari Galeatensis abb. (= BHL 3913)
Vita sancti Ylari monachiinc. Tempore quo Roma gubernabatur a consulibus Dinomio et Syfesseo - expl. Deo teste conscripsi ad laudem Domini nostri Iesu Christi qui vivit et regnat Deus in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Ylari confessorisHilarus Galeatensis abb. : Vita
XIII. ff. 194v-198 - Vita sancti Paterniani Fanensis ep. (= BHL 6474)
Vita sancti Paterniani abbatis et episcopi prol.prol. inc. Divini iuris officium viris prudentibus ab omnipotente Deo credimus esse concessum - expl. dulcis eloquii careat venustate inc. Beatissimus Paternianus sicut aiunt Fanensi exstitit oriundus - expl. celebremus diem depositionis eius sexto idus iuliarum, regnante vero Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Paterniani episcopiPaternianus Fanensis ep. : Vita
XIV. ff. 198-201 - Wrdistenus Landevenecensis abbas sedit 868-884 ca. , Vita longior sancti Winwaloei (= BHL 8960)
Vita sancti Vuinualoei abbatis ep.ded.
ep. ded. inc. Beatissimo Iohanni Aretinensi episcoporum consorti Vurdistenus abbas monasterii sancti Vuinualoei - expl. nam et ille sanctus ab omnibus vestris valde honorabilis est inc. Sanctus igitur Vuinualoeus a vigesimo et primo etatis sue anno usque ad obitum - expl. nisi ille cuius numquam ab ore recedebat laus Iesus Christus, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Vuinualoei abbatisWinwaloeus Landevenecensis abbas n. 460 ca., m. 532 : Vitanote La voce BHL è basata proprio su questo manoscritto.
XV. ff. 201-202 Consigli per i neoconversi attribuiti all'abate Orsiesio
XVI. ff. 201-204 - Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 , Historia ecclesiastica gentis Anglorum , lib. V cap. 12note L'estratto narra una visione dell'Aldilà; segue ai ff. 204-205 un'altra visione, non più attribuita a Beda come la precedente e non identificata.
XVII. ff. 205-209 - Paulus Neapolitanus diaconus fl. saec. IX ex. , Publica Theophili poenitentia et satisfactio, qui Christum negavit et veniam beatae Mariae interventu adipisci meruit translatio ex graeco (= BHL 8121)
Conversio atque penitentia ad Dominum Iesum Christum facta a quodam vicedomino nomine Theophylo regionis orientalisinc. Factum est in tempore illo priusquam incursio fieret in Romanam rempublicam - expl. talique confessione glorificans Deum migravit ad Dominum, cui est honor et gloria, potestas et imperium nunc, semper et per infinita saecula saeculorum tit. finale Explicit de Theophylo vicedominoTheophilus Adanensis ecclesiae vicedominus saec. VI
XVIII. ff. 209-210 - Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. , Decem libri historiarum , II 1 (vita di Brizio) (= BHL 1452)
Vita sancti Britii episcopi discipuli ac diaconi sancti Martiniinc. Igitur post excessum sancti Martini Turonice civitatis episcopi - expl. sanctus Eustochius successit magnifice sanctitatis, prestante Domino nostro Iesu Christo cui cum Patre et Spiritu Sancto est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit de sancto Britio episcopoBriccius Turonensis ep. : Vita
XIX. ff. 210-213v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL 6607)
Conversio et vita sancte Pelagie edita a Iacobo diacono prol.prol. inc. Magnas semper Domino gratias referre debemus - expl. quia relatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiocene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua nos omnipotens Deus faciat invenire misericordiam in illa die, quoniam ipsi est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit de beata Pelagia solitariaPelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione B dell'opera secondo la classificazione dell'edizione citata in bibliografia. Il prologo non è distinto dal testo.
XX. ff. 213v-214v - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL 8014-8015)
Penitentia sancte Thaysis prol.prol. inc. Domino carissimo mihi fratri Pastori abbati Dionisius - expl. sed ut convertatur et vivat. Ora pro me venerabilis frater inc. Salutis humane eterni regis aditus penitentibus patet - expl. et pausavit in pace Domini protegente pietate tit. finale Explicit de sancta ThaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XXI. ff. 214v-221v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
Vita sancte Marie Egyptiace prol.prol. inc. Secretum regis occultare bonum est - expl. tempus ergo sacram iliius initiare narrationem inc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum et repletus desideriis voluntate de hoc migravit seculo tit. finale Explicit de sancta Maria EgyptiacaMaria Aegyptiaca paenitens : Vita
XXII. ff. 221v-222 - Vita beatae Mariae Magdalenae paenitentis (= BHL 5454)
Tractatus vel obitus sancte Marie Magdaleneinc. Narrat Iosephus quia Maria Magdalene post ascensionem Domini salvatoris - expl. et ibi fiunt mirabilia magna iuxta sepulcrum eius pro sanctis meritis eius tit. finale Explicit de obitu beate Marie MagdaleneMaria Magdalena paenitens : Vita
XXIII. ff. 222-223v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita beate Marine virginisinc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. orationibus sancte virginis Marine multa mirabilia operatur Deus, qui vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Marine virginisMarina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
XXIV. ff. 223v-224v , XVIII 35 (= BHL 6529)
Verba seniorum inc. Narravit quidam senex quod erat quedam provecta etate - expl. ut possimus beati fieri, ipso adiuvante qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit de puella boni patris et pessime matrisnote Estratto dalla versione attribuita a Giovanni subdiacono. AGGIUnGI TIT: De puella boni patris et pessime matris
XXV. ff. 224v-228 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita sancte Eufrosine virginisinc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebratur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit vita sancte Eufrosine virginisEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XXVI. ff. 228v-232v - Vita sanctae Odiliae Hohenburgensis abb. (= BHL 6271)
Vita sancte Odilie virginisinc. Temporibus igitur Childerici imperatoris cum quidam dux illustris nomine Adalricus - expl. vitam melius mutavit idus decembris, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor cum Patre et Sancto Spiritu, laus et potestas per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Odilie virginisOdilia Hohenburgensis in Alsatia abbatissa : Vita
XXVII. ff. 232v-240v - Vita sanctae Euphrasiae in Thebaide v. (= BHL 2718)
Vita sancte Eufraxie virginisinc. In diebus Theodosii imperatoris piissimi fuit vir quidam in regia civitate senator - expl. ut et gaudio per magnum regem fruamur salvatorem Dominum nostrum Iesum Christum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Eufraxie virginisEuphrasia seu Eupraxia in Thebaide virgo v. post 410 : Vita
XXVIII. ff. 240v-244v - Vita sanctae Theodorae Alexandrinae (= BHL S 8070 a)
Vita beate Theodore matroneinc. In diebus Zenonis imperatoris et Gregorii prefecti cum Alexandrie esset - expl. qui beate Theodore filius spiritalis fuit, et Deus glorificatus est et glorificatur qui facit mirabilia magna nunc et semper et in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Theodore matroneTheodora Alexandrina, Theodorus dicta : Vita
XXIX. ff. 244v-258v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco (= BHL 1024)
Vita sancti Basilii episcopi edita ab Amphylochio presule Niconiensi quam transtulit in latinum venerabilis Ursus presbiter prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, maiestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. quos per cooperationem Sancti Spiritus scripserat libros, ad gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Basilii episcopi et confessorisBasilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
XXX. ff. 258v-289 - Vincentius Bellovacensis n. 1190 ca., m. 1264 ca. , Speculum historiale , cap. XVI 1-64 (Barlaam e Iosaphat) (= BHL 980)
Vita sanctorum heremitarum Barlaam et Iosaphat a Iohanne Damasceno editainc. Fuit in India rex quidam nomine Avenir dives et potens - expl. a pueritia inestimabilem eius ad Deum amorem mirabantur, glorificantes in omnibus Deum tit. finale Explicit de sanctissimis heremitis Iosaphat et BarlaamBarlaam et Iosaphat apud Indos : Vita
bibliografia
Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Bandini, Leopoldina , II , 692-8; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 122; D'Ancona, La miniatura fiorentina , I p. 295; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Pl. 10 sin. 9
Vitae Patrum
sec. XIV in.; prov. Firenze, S. Croce, convento OFM Il secondo foglio di guardia è occupato sul recto dalla lista di santi presenti, sul verso dalla nota di possesso: Liber conventus sancte Crucis de Florentia ordinis Minorum . Per composizione della miscellanea di Vitae Patrum il codice appare gemello del Pl. 34 sin. 1, pressoché coevo.
I. ff. 1-4 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio Ieronimi de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita sancti Pauli Heremite edita a sancto Ieronimosegni d'uso L'intero codice è corredato nei margini da note sul contenuto e da titolini che indicano i santi via via trattati. prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum gemmis suis tit. finale Explicit vita beati Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo. In apertura della raccolta di vite di Padri si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , seguita (prima della titolatura e del prologo per Paolo) da un indice delle vite stesse da Paolo ad Apollonio come fossero tutte opera di Gerolamo; salvo Giovanni e appunto Apollonio, che appartengono all'Historia monachorum di Rufino, sono così agglomerate le cosiddette vitae maiores .
II. ff. 4-24v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
Prologus de vita beati Antonii prol.,
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. Igitur beatus Antonius XVI kal. februarias recessit a seculo et vivet semper cum Domino in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita beati Antonii HeremiteAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epistola e il prologo si susseguono come un unico segmento.
III. ff. 24v-33v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Prefatio in vita sancti Hylarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hylarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hylarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita HylarionisHilarion in Palaestina abb. : Vita
IV. ff. 33v-36 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monaci captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit vita monaci captiviMalchus captivus mon. : Vita
V. ff. 36-38 - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
Vita Frontonis abbatis prol.prol. inc. Ad edificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi sitis inc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consummat Frontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VI. ff. 38-68v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Vita sanctorum prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam requirat epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura La raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 38v-46v , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Vita sancti Iohannisinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum - expl. atque ita perrexit ad Dominum tit. finale Explicit de sancto IohanneIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 46v-50 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Apollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 50-51 , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 4. ff. 51-53v , cap. 9 (Copres)tit. De Compreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de CompreteVita 5. ff. 53v-54v , cap. 10 (Siro)tit. De Syroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 6. ff. 54v-55v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Helenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo tit. finale Explicit de HelenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 55v , cap. 12 (Elia)tit. De Helyainc. Vidimus et alium senem venerabilem Helyam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13, con un'unica titolatura finale. 8. ff. 55v-56 , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente tit. finale Explicit de Helia 9. f. 56 , cap. 14 (Eulogio)tit. De Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi tit. finale Explicit de EulogioVita 10. ff. 56-57 , cap. 15 (Apelle)tit. De Appelleninc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile tit. finale Explicit de AppellenVita 11. ff. 57-58v , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Dominum tit. finale Explicit de PafnutioPaphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. ff. 58v-59 , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De Ysidori monasterioinc. Isidori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbens spiritum letus emittit tit. finale Explicit de Ysidori monasterioVita 13. f. 59 , cap. 18 (Serapione)tit. De Sarapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt ut putant tit. finale Explicit de Sarapione 14. ff. 59v-60 , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonioinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. et vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de ApollonioPhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. f. 60r-v , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoro presbiteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est tit. finale Explicit de Dioscoro 16. f. 60v , cap. 21 (la Nitria)tit. Vita monachorum ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. ff. 60v-61 , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam offert suam 18. f. 61r-v , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse perciperet 19. f. 61v , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino pateretur 20. f. 61v , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia renitebat 21. f. 61v , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulorum Antonii Origenes nomine - expl. que ab eo narrabantur videntur posteris 22. f. 61v , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum rerum et verborum positi capiebant 23. ff. 61v-62v , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 62v-64 , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 25. f. 64r-v , cap. 30 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur tit. finale Explicit de Ammone 26. ff. 64v-65v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Paulo simpliceinc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus tit. finale Explicit de Paulo simplicePaulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. ff. 65v-66 , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur tit. finale Explicit de PiamonePiamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 66 + epil. f. 66r-v , cap. 33 (Giovanni)tit. De Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata est tit. finale Explicit de Iohannenote Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra), dopo il quale si trova la titolatura finale qui trascritta. Tuttavia la copia procede con gli altri capitoli della versione di Rufino (dal 2 al 6) che erano stati omessi in precedenza, prima che si passi alla sezione palladiana della silloge. 29. ff. 66v-67v , cap. 2 (Or)tit. De Horinc. Vidimus et alium apud Thebaidam venerabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Hor 30. f. 67v , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus et in Thebaide etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 31. f. 67v , cap. 4 (Beno)tit. De Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. crocodylum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de Beno 32. ff. 67v-68 , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theonenote Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. f. 68r-v , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxirinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirincho - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes tit. finale Explicit de Morincho [corr. Oxirincho]
VII. ff. 68v-76v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532 e 6534)
note Come nei Pl. 19. 16, 20 dext. 5 e 34 sin. 1 sono proposti tre estratti dalla versione I dell'opera (secondo la classificazione dell'editore Wellhausen), ossia i capp. 18, 19 e 25; qui, come nel terzo dei mss. citati, si aggiungono di seguito due estratti anche dalla versione II (capp. IX e X, mentre il solo IX si trova nel secondo di essi). È inoltre interpolato il paragrafo su Martino/Marziano dalle Commonitiones . 1. ff. 68v-72 , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter sufluit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi tit. finale Explicit vita beati Macharii AlexandriniMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 72-73v , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. Vita de Moysesinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquid tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 73v-74 , cap. 25 (Valente)tit. De Valenteinc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est tit. finale Explicit de Valente 4. f. 74 - Commonitiones sanctorum Patrum , V 4 (Marziano)tit. De Martino monachoinc. Sed et de famulo Dei Martino referimus - expl. ut ulterius nunquam veniret ad eum tit. finale Explicit de Martino monacho 5. ff. 74-75 , cap. IX (Macario Egizio) (= BHL S 5095 c)
tit. Vita de sancto Machario Egyptioprol. inc. De magnis et precipuis sanctis ac beatis viris Macariis multa incredibilia piget me dicere - expl. et ita curatum reddidit matri sue Macarius Aegyptius in Scete abb. : Vitanote Il prologo e l'inizio della narrazione sono qui rielaborati in modo da confondersi. 6. ff. 75-76v , cap. X (Macario Alessandrino) (= BHL 5099)
inc. Alium Macarium contemplatus sum Alexandrinum presbyterum - expl. et multa eius grata et mirifica significavit ibi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Il testo segue il precedente andando semplicemente a capo come un capoverso tra gli altri. Sono omesse al suo interno alcune sezioni: da Quodam tempore... a sanus redditus est (= PL 74,361C-364A) e l'intero paragrafo su Pafnuzio (ibid., coll. 364D-365A).
VIII. ff. 76v-166v - Apophthegmata Patrum , estrattinote Si raccolgono sotto questa voce episodi e dialoghi estratti dai Verba seniorum , nelle versioni di Rufino, Pelagio e Giovanni subdiacono, e dagli excerpta da Severo e Cassiano; il primo di essi è presentato come nuovo capoverso senza uno specifico stacco dopo l'estratto precedente dall'Historia Lausiaca . 1. ff. 76v-80 , episodi relativi a Macario Egizio (= BHL 6525 / 6529)
inc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. post hec sumens senex caput illus sepelivit ipsum tit. finale Explicit de sancto Macharionote Si susseguono estratti dai Verba seniorum di provenienza mista: il primo corrisponde al cap. III 4 della versione di Giovanni Subdiacono (BHL 6529: cfr. PL 73,1006C-1007B), cui segue il cap. 195 della versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,802A) o XCIII 11 in quella di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I pp. 321-4); l'ultimo è il cap. III 16 della versione precedente (cfr. ibid., col. 1013D). 2. ff. 80-82 (= BHL 6526 / 6527)
tit. De abbate Antonioinc. Quodam tempore quidam duo philosophi audientes famam beati Antonii - expl. nisi pro te ipso sollicitus fueris et poposceris a Deo tit. finale Explicit de Antonionote L'estratto ha inizio con il cap. 55 degli excerpta da Severo e Cassiano (BHL 6526: cfr. PL 73,848A) e si conclude con il cap. X 3 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,912D). 3. ff. 82-84 (= BHL 6525)
tit. De Arsenioinc. Abbas Arsenius cum adhuc secularis in palatio moraretur - expl. quia erat vir bonus et plenus fide et Spiritu Sancto tit. finale Explicit de sancto Serapione [corr. Arsenio]note L'inizio corrisponde al cap. 190 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (cfr. PL 73,801A), o XCIII 3 nella versione di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I p. 318); non identificabile l'explicit . 4. ff. 84-85v (= BHL 6527 / 6529)
tit. De abbate Pastoreinc. Cum abbas Pastor esset in congregatione audiens de abbate Nestore - expl. curavit eum ac reddidit patri sanum tit. finale Explicit de abbate Pastorenote L'estratto ha inizio con il cap. XV 30 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,960A) e termina con il cap. II 10 della versione di Giovanni (BHL 6529: cfr. PL 73,1002D). 5. ff. 85v-86 (= BHL 6525)
tit. De abbate Besarioneinc. Abbas Bessarion cum ambularet cum discipulo suo per eremum - expl. et sanus effectus est ex illa hora tit. finale Explicit de abbate Besarionenote Estratti dalla versione di Rufino: il primo corrisponde al cap. 194 (cfr. PL 73,801D), l'ultimo al cap. 121 (ibid., col. 783C). 6. ff. 86-95v (= BHL 6525 / 6529)
tit. De abbate Pemeninc. Interrogavit quidam frater abbatem Pemenem dicens - expl. adhesit ei spiritus malignus et suffocavit eum note Sono accorpati sotto un'unico titolo gli episodi che nel ms. Fies. 34 si ripartiscono tra Pemen, i sette eremiti e l'abate della Misericordia. La sequenza di estratti ha inizio con il cap. 201 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,805B) e si conclude con il cap. IV 37 della versione di Giovanni (BHL 6529: cfr. PL 73,1022B). 7. ff. 95v-166v (= BHL 6538)
tit. Dicta sancte Syncleticeinc. Dixit sancta Syncletica sicut magno et forti medicamine egritudo - expl. at ille cognovit quia iusta sunt iudicia Dei note Al f. 129 è segnato, attraverso titolature finale e iniziale, il passaggio da un Liber primus sanctorum patrum a un Liber secundus , secondo una ripartizione caratteristica di questo codice (tale secondo libro ha inizio con un estratto tra quelli da Severo e Cassiano: cfr. PL 73,825B). Una analoga sequenza di estratti si riscontra anche nel ms. Fies. 34: in questo caso il primo appare però tratto dai Verba seniorum nella versione di Pelagio, lib. VI 13 (= BHL 6527; cfr. PL 73,891A).
IX. ff. 166v-172 - Vita sancti Macarii dicti Romani [auctoribus pseudo Theophilo, Sergio et Hygino] (= BHL 5104)
Vita et conversatio sancti Macarii Romani - Hic dicitur de via Paradisi prol.prol. inc. Gloria et magnificentia Deo soli benignissimo - expl. quam de falsitatis crimine reos puniri inc. Igitur nos pretitulati fratres Theophilus, Sergius et Chinus - expl. qui trinus in personis ac sua deitate dominatur et ubique regnat Deus benedictus et laudabilis nunc et semper per inmensa saecula saeculorum Macarius dictus Romanus, qui inventus est iuxta Paradisum note Tra il prologo e la narrazione è vergata la seconda titolatura riportata.
X. ff. 172-181v - Ephraem Syrus pseudo , Vita Abraham (= BHL 12)
Vita sancti Habrae a sancto Effrem suppleta prol.prol. inc. Fratres mei, cupio vobis enarrare conversationem bonam - expl. ut eum habitatorem in mentis sue hospitio haberet inc. Hic itaque beatus Abraham habuit parentes valde locupletes - expl. cum omnibus qui placuerunt ante te, quoniam te decet gloria et adoratio Patrem et Filium et Spiritum Sanctum in saecula saeculorum Abraham et Maria in Hellesponto : Vita
XI. ff. 181v-195v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco (= BHL 1024)
Vita sancti Basilii prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, maiestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. quos per cooperationem Sancti Spiritus scripserat libros, ad gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vitadata liturgica 1 gennaionote La data è indicata nella titolatura che precede il prologo: segno forse che il testo fu copiato - qui o in un antigrafo - da un modello di diverso genere quale un leggendario.
XII. ff. 195v-220 - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
Prefatio ad dominum Nicolaum sanctissimum papam - Enarratio Leontii episcopi Neapoleos Cipriorum insule de vita et actione sancti patris nostri Iohannis archiepiscopi Alexandrini
epilogo
praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciterque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. et quod iste sanctus Iohannes omnino non iuraverit inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor et imperium nunc et semper in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleymonis; que quidem pretermissa sunt a Iohanne atque Sophronio - expl. ad multorum edificationem nunc parvulum librum scribere precepit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. note Il prologo è presentato come cap. 1 (e presenta un explicit alternativo a quello abituale, ma condiviso dal ms. Conv. Soppr. 238, oltre che dal Pl. 34 sin. 1); tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli. L'epilogo è tracciato come rubrica. Il verso dell'ultimo foglio rimane vuoto.
XIII. ff. 221-222 , XVIII 35 (= BHL 6529)
Verba seniorum inc. Narravit quidam senex quod erat quedam provecta etate - expl. ut possimus beati fieri, ipso adiuvante qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum note Estratto dalla versione attribuita a Giovanni subdiacono. AGGIUnGI TIT: Legenda pulcherrima de quadam sanctissima muliere
XIV. ff. 222-226 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita Eufrosine virginisinc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebratur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit vita sancte Eufrosine virginisEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XV. ff. 226-231v - Vita sanctae Odiliae Hohenburgensis abb. (= BHL 6271)
Vita beate Odilie virginis cuius transitus colitur die passionis sancte Lucieinc. Temporibus igitur Childerici imperatoris cum quidam dux illustris nomine Adalricus - expl. vitam melius mutavit idibus decembris, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est cum Patre et Sancto Spiritu laus, honor et potestas per omnia saecula saeculorum Odilia Hohenburgensis in Alsatia abbatissa : Vitadata liturgica 13 dicembre
XVI. ff. 231v-240v - Vita sanctae Euphrasiae in Thebaide v. (= BHL 2718)
Vita sancte Eufraxie virginisinc. In diebus Theodosii imperatoris piissimi fuit vir quidam in regia civitate senator - expl. ut et gaudium per magnum regem fruamur salvatorem Dominum Iesum Christum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte EufraxieEuphrasia seu Eupraxia in Thebaide virgo v. post 410 : Vita
XVII. ff. 240v-244v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL 6607)
Vita sancte Pelagie prol.prol. inc. Magnas semper Domino gratias referre debemus - expl. quia relatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiocene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua nos omnipotens Deus faciat invenire misericordiam in illa die, quoniam ipsi est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit conversatio sancte PelagiePelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione B dell'opera seconda la classificazione dell'edizione citata in bibliografia. Il prologo non è distinto dal testo.
XVIII. ff. 244v-245v - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL 8014-8015)
Acta sive penitentia beate Taysis prol.prol. inc. Domino karissimo mihi fratri Pastori abbati Dionisius - expl. sed ut convertatur et vivat. Ora pro me venerabilis frater inc. Salutis humane eterni regis aditus penitentibus patet - expl. et pausavit in pace Domini protegente pietate tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XIX. ff. 245v-253v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
Vita vel acta sancte Marie Egiptiace prol.prol. inc. Secretum regis occultare bonum est - expl. tempus ergo sacram iliius initiare narrationem inc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum et repletus desideriis voluntate de hoc migravit seculo Maria Aegyptiaca paenitens : Vita
XX. ff. 253v-255v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita sancte Marine virginisinc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. orationibus sancte virginis Marine multa mirabilia Dominus operatur, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
bibliografia
Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Bandini, Catalogus , IV , 85-90; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 109; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Pl. 19.16
Vitae Patrum
sec. XI; prov. Vallombrosa (Firenze), S. Maria, abbazia CVUOSB; Piero I di Cosimo de' Medici La nota di possesso di Piero si trova al termine del manoscritto al f. 216v (Liber Petri de Medicis Cosmae filii ). Al f. 1, parzialmente coperta dalla prima delle tre iniziali miniate in seguito, se ne legge una più recente che pare potersi interpretare come del monastero di Vallombrosa; ipotesi avvalorata dalla perfetta coincidenza del contenuto con quello del ms. Conv. Soppr. 238, proveniente da quella sede.
I. ff. 1-7v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio Hieronimi de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita sancti Pauli Heremite edita a sancto Ieronimosuddivisione lectiones La vita riceve una successiva suddivisione marginale in otto lectiones . prol., tabula praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrine et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis tit. finale Explicit vita beati Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo; l'explicit presenta la parola regnis vergata su rasura, segno che il modello doveva recare la variante gemmis spesso attestata. In apertura della raccolta si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , seguita (prima della titolatura e del prologo per Paolo) da un indice delle vite stesse da Paolo ad Ossirinco, cui in seguito fu aggiunta menzione di Taide.
II. ff. 7v-44v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL 609)
Vita beati Antonii monachi prol.,
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. atque eiciant deceptores scilicet hominum et totius corruptionis artifices tit. finale Explicit vita sancti Antoniistruttura La prima parte della narrazione viene suddivisa in lectiones (almeno dieci le indicazioni visibili a margine).Antonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epistola e il prologo si susseguono come un unico testo, ma una diversa mano annota a margine la circostanza e segnala l'inizio del secondo. A sua volta l'epilogo è indistinto.
III. ff. 44v-61v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Vita sancti Hilarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hilarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hilarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita Hilarionis monachistruttura Il testo è suddiviso da due diverse mani in dodici lectiones .Hilarion in Palaestina abb. : Vita
IV. ff. 61v-66v - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monachi captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit vita captivi monachiMalchus captivus mon. : Vita
V. ff. 66v-125v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Vita monachorum Egypriorum prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam requirant epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura Come in altre copie (Pl. 10 sin. 9 e 34 sin. 1, oltre al gemello Conv. Soppr. 238), la raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 68-80v , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Vita beati Iohannis heremiteinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum - expl. atque ita perrexit ad Dominum, cui est gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita Iohannis heremiteIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 80v-90 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Apollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 90-91v , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 4. ff. 91v-97 , cap. 9 (Copres)tit. De Copretaeinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de CopreteVita 5. ff. 97-98 , cap. 10 (Siro)tit. De abbate Siroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 6. ff. 98-100v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Helenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est tit. finale Explicit de ElenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 7. ff. 100v-101 , cap. 12 (Elia)tit. De Heliainc. Vidimus et alium senem venerabilem Heliam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo è accorpato il 13, con un'unica titolatura anche finale. 8. f. 101r-v , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente tit. finale Explicit de Helia 9. f. 101v , cap. 14 (Eulogio)tit. De Ulogioinc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communionis Christi tit. finale Explicit de EulogioVita 10. ff. 101v-103v , cap. 15 (Apelle)tit. De Apelleminc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientium vix credibile tit. finale Explicit de ApellenVita 11. ff. 103v-107 , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Deum tit. finale Explicit de PafnutioPaphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. f. 107r-v , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De Ysidori monasterioinc. Isydori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbens spiritum letus emittit tit. finale Explicit de Isydori monasterioVita 13. ff. 107v-108 , cap. 18 (Serapione)tit. De Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant tit. finale Explicit de Serapione 14. ff. 108-109 , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonio martireinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. etiam vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de ApollonioPhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. f. 109r-v , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoro presbyteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est tit. finale Explicit de Dioscoro 16. f. 109v , cap. 21 (la Nitria)tit. Vita monachorum ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. ff. 109v-110 , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam suam offert 18. ff. 110-111 , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesset perciperent 19. f. 111 , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nichil ab eis omnino pateretur 20. f. 111 , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia renitebat 21. f. 111 , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulus Antonii Origenis nomine - expl. que ab eo narrabantur videretur posteris 22. f. 111r-v , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum et verborum positi capiebant 23. ff. 111v-113 , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis et cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 113-117 , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macarius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 25. ff. 117-118 , cap. 30 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur tit. finale Explicit de Ammone 26. ff. 118-120 , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Pauloinc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus tit. finale Explicit de Paulo simplicePaulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. f. 120r-v , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur tit. finale Explicit de PiamonePiamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 120v + epil. ff. 120v-121v , cap. 33 (Giovanni)tit. De Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata fuisse tit. finale Explicit de Iohannenote Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra), dopo il quale si trova la titolatura finale qui trascritta. La copia procede quindi con gli altri capitoli (dal 2 al 6) omessi in precedenza. 29. ff. 121v-123v , cap. 2 (Or)tit. De Or abbateinc. Vidimus et alium apud Thebaidam venerabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Or 30. ff. 123v-124 , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus et in Thebaida etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 31. f. 124 , cap. 4 (Beno)tit. De Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. crocodillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de Beno 32. ff. 124-125 , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theonenote Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. f. 125r-v , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxyrinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxyrinchum - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes
VI. ff. 125v-136 - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532)
note Come nei Pl. 10 sin. 9, 20 dext. 5 e 34 sin. 1, oltre che nel già ricordato gemello, sono proposti tre estratti dalla versione I dell'opera (secondo la classificazione dell'editore Wellhausen), ossia i capp. 18, 19 e 25. 1. ff. 125v-132v , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter sufluit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 132v-135 , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. De Moyseinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquid tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 135-136 , cap. 25 (Valente)tit. De Valenteinc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est tit. finale Explicit de Valente
VII. ff. 136-145 - Hieronymus Stridonius , Epistolae , tre epp. (a Eustochio, Pammachio e Oceano, Oceano)
VIII. ff. 145-152v - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL S 2723)
Vita beate Eufrosine virginisinc. Fuit vir quidam habitans in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebrant in eodem cenobio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium eius Iesum Christum una cum Sancto Spiritu cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit de EufrosinaEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
IX. ff. 152v-154v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita virginis Marineinc. Erat quidam homo secularis habens unicam filiam parvulam - expl. oratione sancte virginis multa facit mirabilia, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
X. ff. 154v-168 - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL S 5417 a)
Vita Marie Egyptiaceinc. Fuit quidam senex in Palestina monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. nihil eis abscondens de ea que audierat et viderat Maria Aegyptiaca paenitens : Vita
XI. ff. 168-169v - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL S 8012 a)
Vita Tayses meretricisinc. Quedam fuit meretrix nomine Tayses tante pulchritudinis ut multi propter eam venditis substantiis suis ad ultimam pervenirent paupertatem - expl. ut cum ea simul Dominum Iesum Christum glorificemus qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XII. ff. 169v-211v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
Enarratio Leontii episcopi Neapoleos Cypriorum insule de vita et actione sancti patris nostri Iohannis archiepiscopi Alexandrini prol.,
epilogo
praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. de his que dicuntur proficere inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor imperium nunc et semper in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleymonis; que quidem pretermissa sunt a Iohanne atque Sophronio - expl. ad multorum edificationem nunc parvulum librum scribere precepit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. note Come nelle altre copie qui censite, il prologo è impaginato come cap. 1; tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli. L'epilogo è tracciato in scrittura maiuscola e decorato a penna.
XIII. ff. 211v-216 - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. (cfr. BHL 288 / 290)
Vita et ambulantia viri Dei nomine Alexisinc. Erat vir nomine Euphimianus bene consulens et timens Deum in civitate Romana - expl. odor suavissimus sicut ex aromatibus et si quis petierit aliquid dabat ei Deus retributionem omni opere bono super qui sperant in doctrina eius, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Alexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vitanote Le voci indicate si avvicinano a grandi linee agli estremi di questa versione del testo, quasi identica invece a quella del ms. Conv. Soppr. 474 (e naturalmente del gemello).
XIV. f. 216r-v - Iohannes Chrysostomus , Ad Theodorum lapsum libri 1-2 , mutilo
bibliografia
Oriente cristiano e santità , 230-1; Bandini, Catalogus , I , 553-6; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Pl. 20 dext. 5
Vitae Patrum , Dialogi di Gregorio Magno, Legenda maior di Bonaventura e vita di S. Chiara
prov. Firenze, S. Croce, convento OFM Sul verso del secondo foglio di guardia si legge la nota di possesso: Liber conventus sancte Crucis de Florentia ordinis Minorum . Come nel caso del codice gemello Pl. 19 dext. 6, la datazione all'ultimo quarto del secolo è basata sulla presenza delle biografie francescane. La numerazione dei fogli è ripetuta in tempi diversi, con molteplici sfasature: due foliazioni (una in numeri romani in alto e la più recente a matita in basso) comprendono le due guardie iniziali; la terza, in alto (forse di mano di Bandini) le esclude, ma è apposta solo sporadicamente; per uniformità con il catalogo si seguirà quest'ultima.
U.C. I ; sec. XIII ultimo quarto I. ff. 1-6 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio Ieronimi de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita sancti Pauli primi Heremite edita a sancto Ieronimo prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum gemmis suis tit. finale Explicit vita beati Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Come di frequente, in apertura della raccolta di vite di Padri si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , seguita (prima della titolatura e del prologo per Paolo) da un indice delle vite stesse da Paolo ad Apollonio.
II. ff. 6-36v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
Prologus in vita beati Antonii monachi prol.,
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum nitentes virtutis instantiam - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum corredam ymaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. Igitur beatus Antonius XVI kal. februarias recessit a seculo et vivet semper cum Domino in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita beati Antonii HeremiteAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epistola e il prologo si susseguono come un unico testo.
III. ff. 37-50v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Prefatio in vita sancti Hylarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Yllarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Iyllarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit de Ylarione [a. m. ]Hilarion in Palaestina abb. : Vitanote La titolatura finale e quella iniziale del testo che segue sono omesse dal rubricatore e ripristinate nel margine superiore da un'altra mano.
IV. ff. 50v-54v - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monaci captivi [a. m. ] prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt quando in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme militibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit vita monaci captiviMalchus captivus mon. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo.
V. ff. 54v-57 - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
Vita Frontonii abbatis prol.prol. inc. Ad hedificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi sitis inc. Erat quidam monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consummat Frontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VI. ff. 57-100 - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Vita monachorum Egyptiorum prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes homines salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam requirat epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura La raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 57-68 , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Beati Iohannis heremiteinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum - expl. atque ita perrexit ad Dominum tit. finale Explicit de sancto IohanneIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 68-74v , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Appollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 74v-75v , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 4. ff. 76-79v , cap. 9 (Copres)tit. De Compreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de Comprete 5. ff. 79v-80v , cap. 10 (Siro)tit. De abbate Syroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Deum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 6. ff. 80v-82 , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Elenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo tit. finale Explicit de ElenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 82 , cap. 12 (Elia)tit. De Helyainc. Vidimus et alium senem venerabilem Helyam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo è accorpato il 13, con un'unica titolatura finale. 8. f. 82r-v , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente tit. finale Explicit de Helia 9. ff. 82v-83 , cap. 14 (Eulogio)tit. De Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi tit. finale Explicit de Eulogio 10. ff. 83-84 , cap. 15 (Apelle)tit. De Appelleninc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Appellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile tit. finale Explicit de AppellenVita 11. ff. 84-86v , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. ymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Deum tit. finale Explicit de PafnutioPaphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. ff. 86v-87 , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De Isidori monasterioinc. Ysidori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbentes spiritum letus emittit tit. finale Explicit de Isidori monasterioVita 13. f. 87r-v , cap. 18 (Serapione)tit. De Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant tit. finale Explicit de Serapione 14. ff. 87v-88 , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Appollonioinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monacum nomine Apollonium - expl. et vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de AppollonioPhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. f. 88r-v , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoro presbiteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est tit. finale Explicit de Dioscoro 16. ff. 88v-89 , cap. 21 (la Nitria)tit. Vita monachorum ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. f. 89r-v , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam offert suam 18. ff. 89v-90 , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse perciperet 19. f. 90 , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino peteretur 20. f. 90 , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia retinebat 21. f. 90 , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulorum Antonii Origenes nomine - expl. que ab eo narrabantur videntur posteris 22. f. 90r-v , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum rerum et verborum positi capiebant 23. ff. 90v-92 , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam et cetera eius opera noscantur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 92-93v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 25. ff. 93v-94v , cap. 30 (Ammone)tit. De Amoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. cum eius virtutes habuisse memoratur tit. finale Explicit de Ammone 26. ff. 94v-95v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Paulo simpliceinc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus tit. finale Explicit de Paulo simplicePaulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. ff. 95v-96 , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur tit. finale Explicit de PiamonePiamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 96 + epil. ff. 96-97 , cap. 33 (Giovanni)tit. De Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata fuisse tit. finale Explicit de Iohannenote Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra), dopo il quale si trova la titolatura finale qui trascritta. Seguono i capitoli dal 2 al 6 omessi in precedenza. 29. ff. 97-98v , cap. 2 (Or)tit. De Or abbateinc. Vidimus et alium Thebaidam mirabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Or abbate 30. f. 98v , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus autem in Thebaida etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 31. ff. 98v-99 , cap. 4 (Beno)tit. De Bennoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. cocodillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de Benno 32. f. 99r-v , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theonenote Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. ff. 99v-100 , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxirinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirincho - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes tit. finale Explicit de Oxirinchonote Ultimo capitolo della parte rufiniana della silloge.
VII. ff. 100-109v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532 e 6534)
note Come nei mss. Conv. Soppr. 238, Pl. 10 sin. 9, 19. 16, 19 dext. 6 e 34 sin. 1 sono proposti tre estratti dalla versione I dell'opera (secondo la classificazione dell'editore Wellhausen), ossia i capp. 18, 19 e 25; si aggiunge un estratto anche dalla versione II (cap. IX). La piccola raccolta è inoltre interpolata con il paragrafo su Marziano dalle Commonitiones . 1. ff. 100-105 , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter fuit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi tit. finale Explicit de Machario AlexandrinoMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 105-106v , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. De Moyseinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquit tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 106v-107v , cap. 25 (Valente)tit. De Valenteinc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est tit. finale Explicit de Valente 4. ff. 107v-108 - Commonitiones sanctorum Patrum , V 4 (Marziano)tit. De Martino monachoinc. Sedente famulo Dei Martino referimus - expl. ut ulterius nunquam veniret ad eum tit. finale Explicit de Martino monacho 5. ff. 108-109v , cap. IX (Macario Egizio) (= BHL S 5095 c)
tit. Vita de sancto Machario Egyptioprol. inc. De magnis et precipuis sanctis ac beatis viris Macariis multa incredibilia piget me dicere - expl. et ita curatum reddidit matri sue Macarius Aegyptius in Scete abb. : Vitanote Il prologo e l'inizio della narrazione sono rielaborati in modo da amalgamarsi.
VIII. ff. 109v-236 - Apophthegmata Patrum , estrattinote Si raccolgono sotto questa voce episodi e dialoghi estratti dai Verba seniorum , nelle versioni di Rufino, Pelagio e Giovanni subdiacono, e dagli excerpta da Severo e Cassiano; il primo di essi è presentato come nuovo capoverso senza uno specifico stacco dopo l'estratto precedente dall'Historia Lausiaca . Cfr. il Pl. 10 sin. 9 per i rispettivi estremi. 1. ff. 109v-115 , episodi relativi a Macario Egizio (= BHL 6525 / 6529)
inc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. post hec sumens senex caput illus sepelivit ipsum note Il copista lascia sei righe vuote prima del testo successivo. 2. ff. 115-118 (= BHL 6526 / 6527)
tit. De sancto Antoni heremiteinc. Quodam tempore quidam duo philosophi audientes famam beati Antonii - expl. nisi pro te ipso sollicitus fueris et poposceris a Deo tit. finale Explicit de Antonio 3. ff. 118-120v (= BHL 6525)
tit. De Arsenioinc. Abbas Arsenius cum adhuc secularis in palatio moraretur - expl. quia erat vir bonus et plenus fide et Spiritu Sancto tit. finale Explicit de Arsenio 4. ff. 120v-123 (= BHL 6527 / 6529)
tit. De abbate Pastoreinc. Cum abbas Pastor esset in congregatione audiens de abbate Nestore - expl. curavit eum ac reddidit patri sanum tit. finale Explicit de abbate Pastore 5. f. 123r-v (= BHL 6525)
tit. De abbate Besarioneinc. Abbas Bessarion dum ambularet cum discipulo suo per heremum - expl. et sanus effectus est ex illa hora tit. finale Explicit de Besarione 6. ff. 123v-137 (= BHL 6525 / 6529)
tit. De abbate Pemeninc. Interrogavit quidam frater abbatem Pemenem dicens - expl. adhesit ei spiritus malignus et suffocavit eum note Sono accorpati sotto un'unico titolo gli episodi che nel ms. Fies. 34 si ripartiscono tra Pemen, i sette eremiti e l'abate della Misericordia. 7. ff. 137-236tit. Admonitiones sancte Sincleticeinc. Dixit sancta Sincletice sicut magno et forti medicamine egritudo - expl. at ille cognovit quia iusta sunt iudicia Dei note Non compare in questo caso una distinzione tra un primo e un secondo libro, come nel ms. Pl. 10 sin. 9.
IX. ff. 236-243v - Vita sancti Macarii dicti Romani [auctoribus pseudo Theophilo, Sergio et Hygino] (= BHL 5104)
Vita et conversatio sancti Macharii Romani prol.prol. inc. Gloria et magnificentia Deo soli benignissimo - expl. quam de falsitatis crimine reos puniri inc. Igitur nos pretitulati fratres Theophilus, Sergius et Chinus - expl. qui tribus in personis ac sua deitate dominatur et ubique regnat Deus benedictus et laudabilis nunc et semper per inmensa saecula saeculorum Macarius dictus Romanus, qui inventus est iuxta Paradisum
X. ff. 243v-253v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
Sancte Marie Aegyptiace [m. rec. ] prol.prol. inc. Secretum regis occultare bonum est - expl. tempus ergo sacram illius initiare narrationem inc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum et repletus desideriis voluntate de hoc migravit seculo Maria Aegyptiaca paenitens : Vitanote La titolatura, omessa o meglio dislocata all'inizio del testo seguente, è reintegrata a margine da una mano più recente.
XI. ff. 253v-259 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita sancte Marie Aegyptiaceinc. Fuit vir quidam in Allexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebratur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum tit. finale Explicit vita sancte Eufrosine virginisEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XII. ff. 259-260 - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL 8015)
Sancte Thaysis [m. rec. ]inc. Satis humane eterni regis aditus penitentibus patet - expl. et pausavit in pace Domini protegente pietate tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vitanote Di nuovo, è una mano più recente a dotare il testo di un titolo.
XIII. ff. 260-262 - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Sancte Marine [m. rec. ]inc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. orationibus sancte virginis Marine multa mirabilia Dominus operatur, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vitanote Interviene di nuovo la mano più recente per il titolo. Del f. 262 è occupata solo la prima riga: rimangono vuoti tutto il resto e un successivo foglio non numerato, a conclusione del fascicolo.
XIV. ff. 263-402 - Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 , Dialogorum libri IV (= BHL 6542)
Capitula primi libri dyalogorum sancti Gregorii pape urbis Romesegni d'uso Il foglio iniziale reca nel margine inferiore il rimando: De sancto Fortunato Tudertino episcopo CCLXXXIIII° , che fa riferimento alla foliazione romana (precisamente il capitolo su Fortunato ha inizio sul verso del foglio precedente); tale nota è forse proprio della stessa mano responsabile della numerazione dei fogli. prol., tabula prol. inc. Quadam die nimiis quorumdam secularium tumultibus depressus - expl. Seniorum valde venerabilium didici relatione quod narro inc. Venantii quondam patricii in Samnii partibus villa fuit - expl. salutari hostia post mortem non indigebimus, si ante mortem Deo hostia ipsi fuerimus Benedictus Casinensis abbas m. 543 , Bonifatius Ferentinus episcopus saec. VI , Constantius Anconae conf. , Constantius Aquinensis episcopus saec. VI , Datius Mediolanensis ep. , Eleutherius Spoletanus abbas m. 560 , Equitius in ltalia abbas n. 480/490, m. ante 571 , Eutychius et Florentius apud Nursiam monachi m. ca. 550 e 547 , Fortunatus Tudertinus episcopus , Frigdianus (al. Fridianus, Frigidianus, Frigianus) Lucensis episcopus m. 18-3-588 , Galla Romae vidua monialis , Herculanus (Herculianus) Perusinus episcopus et martyr , Hermenegildus rex, in Hispania martyr , Honoratus Fundanus abb. , Isaac Spoletanus abb. , Marcellinus Anconitanus ep. , Martinus in Montemarsico eremita m. ca. 580 , Mennas in Samnio erem. , Nonnosus in Monte Soractis conf. note Il verso del foglio finale rimane vuoto, e così i due fogli seguenti non numerati. Cfr. anche, per i singoli santi, BHL 1102, 1394, 1933, 1934, 2101, 2454, 2577, 2791, 3088, 3173, 3234, 3822, 3850, 3980, 4475, 5224, 5601, 5925, 6247.
U.C. II ; sec. XIII ultimo quarto XV. ff. 403-477v - Bonaventura de Balneoregio n. 1217/1221, m. 14/15-7-1274 , Legenda sancti Francisci maior (= BHL 3107-3109)
Legenda beati Francisci confessorissuddivisione lectiones Il capitolo finale della vita, sulla canonizzazione e traslazione, è suddiviso ab origine in nove lectiones . segni d'uso Sono apposte numerose maniculae lungo la narrazione. prol., tabula prol. inc. Apparuit gratia salvatoris nostri Dei diebus istis novissimis - expl. XV distincta capitulis describuntur inferius annotatis vita inc. Vir erat in civitate Assisii Franciscus nomine cuius memoria in benedictione est - expl. innotescit fidelibus mirificans sanctum suum magnificentia virtutis Altissimi, cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum miracula inc. Ad omnipotentis Dei honorem et gloriam beati patris Francisci - expl. quo nos introducat verus populi ductor et salvator Iesus Christus crucifixus per merita servi sui Francisci, ad laudem et gloriam unius Dei et trini qui vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Expliciunt miracula post transitum beati Francisci ostensaFranciscus Assisiensis OFM n. 1182, m. 4-10-1226 : Vita + miraculanote Si apre con questo testo una seconda unità, di impianto decorativo e impaginazione simile ma distinguibile per rigatura, aspetto delle rubriche, realizzazione delle filigrane sulle iniziali. La sezione sui miracoli ha inizio al f. 459v. Tutti i titoli dei capitoli sono rubricati.
XVI. ff. 477v-483 - Clarae Assisiensis Legenda minor (= BHL 1817)
suddivisione lectiones La prima parte del testo è suddivisa a margine in nove lectiones di diversa mano, che non collimano con i capoversi interni. inc. Venerabilis Christi sponse Deoque dicate virginis Clare natalitium diem - expl. post te trahas ad gaudium et gloriam sempiternam, quo nos perducat rex noster et dux Christus Iesus crucifixus cui cum Patre et Spiritu Sancto est omnis honor et gloria per infinita saecula saeculorum Clara Assisiensis virgo et abbatissa OFM n. 1193/1194, m. 11-8-1253 : Vitanote La parte rimanente del foglio finale è occupata da un indice degli argomenti della vita di Francesco; un altro, più analitico, è stilato invece sul verso. Il riferimento è alla foliazione romana, e potrebbe di nuovo trattarsi della stessa mano che la appose.
bibliografia
Bandini, Catalogus , IV , 569-70; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 99; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Pl. 34 sin. 1
Vitae Patrum
sec. XIV; prov. Firenze, S. Croce, convento OFM; Accursio Bonfanti frate; Accursio Bonfanti frate Il foglio di guardia antico reca sul verso le note di possesso del committente e del convento (probabilmente sede di questo): Iste liber est ad usum fratris Acursii Bonfanti quem scribi fecit , quindi Iste liber est conventus sancte Crucis de Florentia ordinis Minorum . Il codice appare gemello del Pl. 10 sin. 9.
I. ff. 1-3 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
segni d'uso Il codice è corredato nei margini da note sul contenuto di mano diversa da quella del copista, dall'inizio fino agli apoftegmi compresi. prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum gemmis suis Paulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo. In apertura della raccolta si trovano la prefazione dei Verba seniorum e un indice delle vite da Paolo ad Apollonio (esattamente come nel codice gemello Pl. 10 sin 9). In tutto questo manoscritto non sono realizzate le rubriche, per le quali era stato previsto lo spazio.
II. ff. 3-18 - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
prol.,
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus natus Egypto - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. Igitur beatus Antonius XVI kal. februarias recessit a seculo et vivet semper cum Domino in saecula saeculorum Antonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epistola e il prologo si susseguono come un unico testo e l'epilogo è indistinto.
III. ff. 18-24 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hylarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hylarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat Hilarion in Palaestina abb. : Vita
IV. ff. 24v-26 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari Malchus captivus mon. : Vita
V. ff. 26-27v - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
prol.prol. inc. Ad edificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi sitis inc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consumat Frontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VI. ff. 27v-48v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam requirat epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura La raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 27v-32v , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
inc. Primum igitur tamquam vere fundamentum - expl. atque ita perrexit ad Dominum Iohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 32v-36 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
inc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre Apollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. f. 36r-v , cap. 8 (Ammone)inc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant Vita 4. ff. 36v-38v , cap. 9 (Copres)inc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis Vita 5. f. 38v , cap. 10 (Siro)inc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat Vita 6. ff. 38v-39v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
inc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo Helenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 39v , cap. 12 (Elia)inc. Vidimus et alium senem venerabilem Helyam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13 come fossero tutt'uno. 8. ff. 39v-40 , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente 9. f. 40 , cap. 14 (Eulogio)inc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi Vita 10. f. 40r-v , cap. 15 (Apelle)inc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile Vita 11. ff. 40v-42 , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
inc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Dominum Paphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. f. 42 , cap. 17 (monastero di Isidoro)inc. Isidori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbens spiritum letus emittit Vita 13. f. 42 , cap. 18 (Serapione)inc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt ut putant 14. f. 42r-v , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
inc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. et vota nostra orationesque complere Philemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Vita 15. ff. 42v-43 , cap. 20 (Dioscoro)inc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est 16. f. 43 , cap. 21 (la Nitria)inc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. f. 43r-v , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam offert suam 18. f. 43v , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse perciperet 19. f. 43v , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino pateretur 20. f. 43v , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia renitebat 21. f. 43v , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulorum Antonii Origenes nomine - expl. que ab eo narrabantur videntur posteris 22. ff. 43v-44 , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum rerum et verborum positi capiebant 23. f. 44r-v , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 44v-45v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 25. ff. 45v-46 , cap. 30 (Ammone)inc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur 26. f. 46r-v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
inc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus Paulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. ff. 46v-47 , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
inc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur Piamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 47 + epil. f. 47r-v , cap. 33 (Giovanni)inc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata est note Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra). Quindi seguono i capitoli dal 2 al 6 prima omessi. 29. ff. 47v-48 , cap. 2 (Or)inc. Vidimus et alium apud Thebaidam venerabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur 30. f. 48 , cap. 3 (Ammone)inc. Vidimus et in Thebaide etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus 31. f. 48 , cap. 4 (Beno)inc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. crocodylum ab eo alio tempore fugatum perhibebant 32. f. 48r-v , cap. 6 (Teone)inc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur note Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. f. 48v , cap. 5 (Ossirinco)inc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirincho - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes
VII. ff. 49-54v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532 e 6534)
note Identica successione di estratti già riscontrata nel Pl. 10 sin. 9: capp. 18, 19 e 25 dalla versione I dell'opera; paragrafo su Martino/Marziano interpolato dalle Commonitiones ; capp. IX e X dalla versione II. Non sono evidenziati stacchi rispetto all'Historia monachorum né a quanto segue. 1. ff. 49-51v , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
inc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter sufluit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 51v-52v , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
inc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquid Moyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 52v-53 , cap. 25 (Valente)inc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est 4. f. 53 - Commonitiones sanctorum Patrum , V 4 (Marziano)inc. Sed et de famulo Dei Martino referimus - expl. ut ulterius nunquam veniret ad eum 5. f. 53r-v , cap. IX (Macario Egizio) (= BHL S 5095 c)
prol. inc. De magnis et precipuis sanctis ac beatis viris Macariis multa incredibilia piget me dicere - expl. et ita curatum reddidit matri sue Macarius Aegyptius in Scete abb. : Vitanote Il prologo e l'inizio della narrazione sono qui rielaborati in modo da confondersi. 6. ff. 53v-54v , cap. X (Macario Alessandrino) (= BHL 5099)
inc. Alium Macarium contemplatus sum Alexandrinum presbyterum - expl. et multa eius grata et mirifica significavit ibi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Il testo segue il precedente andando semplicemente a capo come un capoverso tra gli altri. Sono omessi al suo interno la sezione da Quodam tempore... a sanus redditus est (= PL 74,361C-364A) e l'intero paragrafo su Pafnuzio (ibid., coll. 364D-365A).
VIII. ff. 54v-120 - Apophthegmata Patrum , estrattinote Si raccolgono sotto questa voce estratti misti dai Verba seniorum nelle varie versioni (il primo dei quali presentato come nuovo capoverso senza uno specifico stacco dopo l'estratto precedente dall'Historia Lausiaca ); per le identificazioni dei singoli segmenti, si veda il ms. Pl. 10 sin. 9, item VIII. 1. ff. 54v-57v , episodi relativi a Macario Egizioinc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. senex caput illius sepelivit ipsum 2. ff. 57v-59 , estratti su Antonioinc. Quodam tempore quidam duo philosophi audientes famam beati Antonii - expl. nisi pro te ipso sollicitus fueris et poposceris a Deo 3. ff. 59-60v , estratti su Arsenioinc. Abbas Arsenius cum adhuc secularis in palatio moraretur - expl. quia erat vir bonus et plenus fide et Spiritu Sancto 4. ff. 60v-61v , estratti su Pastoreinc. Cum abbas Pastor esset in congregatione audiens de abbate Nestore - expl. curavit eum ac reddidit patri sanum 5. ff. 61v-62 , estratti su Bessarioneinc. Abbas Bessarion cum ambularet cum discipulo suo per eremum - expl. et sanus effectus est ex illa hora 6. ff. 62-68v , estratti su Pemen, i sette eremiti e l'abate della Misericordiainc. Interrogavit quidam frater abbatem Pemenen dicens - expl. adhesit ei spiritus malignus et suffocavit eum 7. ff. 69-120 , detti di Sincleticainc. Dixit sancta Syncletica sicut magno et forti medicamine egritudo - expl. at ille cognovit quia iusta sunt iudicia Dei
IX. ff. 120-124v - Vita sancti Macarii dicti Romani [auctoribus pseudo Theophilo, Sergio et Hygino] (= BHL 5104)
prol.prol. inc. Gloria et magnificentia Deo soli benignissimo - expl. quam de falsitatis crimine reos puniri inc. Igitur nos pretitulati fratres Theophilus, Sergius et Chinus - expl. qui trinus in personis ac sua deitate dominatur et ubique regnat Deus benedictus et laudabilis nunc et semper per inmensa saecula saeculorum Macarius dictus Romanus, qui inventus est iuxta Paradisum
X. ff. 124v-130v - Ephraem Syrus pseudo , Vita Abraham (= BHL 12)
prol.prol. inc. Fratres mei, cupio vobis enarrare conversationem bonam - expl. ut habitatorem Deum in mentis sue haberet hospitio inc. Hic itaque beatus habebat parentes valde locupletes - expl. cum omnibus qui placuerunt ante te, quoniam te decet gloria et adoratio Patrem et Filium et Spiritum Sanctum in saecula saeculorum Abraham et Maria in Hellesponto : Vita
XI. ff. 130v-141v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco (= BHL 1024)
prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, maiestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. quos per cooperationem Sancti Spiritus scripserat libros, ad gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
XII. ff. 141v-159 - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
epilogo
praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciterque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. et quod iste sanctus Iohannes omnino non iuraverit inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor et imperium nunc et semper in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleymonis; que quidem pretermissa sunt a Iohanne atque Sophronio - expl. ad multorum edificationem nunc parvulum librum scribere precepit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. note Il prologo presenta un explicit alternativo a quello abituale, ma condiviso, oltre che dal gemello Pl. 10 sin. 9, dal ms. Conv. Soppr. 238.
XIII. ff. 159v-160 , XVIII 35 (= BHL 6529)
Verba seniorum inc. Narravit quidam senex quod erat quedam provecta etate - expl. ut possimus beati fieri, ipso adiuvante qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum note Estratto dalla versione attribuita a Giovanni subdiacono.
XIV. ff. 160-163 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
inc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebratur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Eufrosine virginisEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vitanote In questo e in alcuni dei testi successivi compare una titolatura finale, sempre di mano del copista stesso.
XV. ff. 163v-167 - Vita sanctae Odiliae Hohenburgensis abb. (= BHL 6271)
inc. Temporibus igitur Childerici imperatoris cum quidam dux illustris nomine Adalricus - expl. vitam melius mutavit idibus decembris, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est cum Patre et Sancto Spiritu laus, honor et potestas per omnia saecula saeculorum Odilia Hohenburgensis in Alsatia abbatissa : Vita
XVI. ff. 167-173v - Vita sanctae Euphrasiae in Thebaide v. (= BHL 2718)
inc. In diebus Theodosii imperatoris piissimi fuit vir quidam in regia civitate senator - expl. ut et gaudium per magnum regem fruamur salvatorem Dominum Iesum Christum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte EufraxieEuphrasia seu Eupraxia in Thebaide virgo v. post 410 : Vita
XVII. ff. 173v-176v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL 6607)
prol.prol. inc. Magnas semper Domino gratias referre debemus - expl. quia relatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiocene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua nos omnipotens Deus faciat invenire misericordiam in illa die, quoniam ipsi est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit conversatio sancte PelagiePelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione B dell'opera seconda la classificazione dell'edizione citata in bibliografia. Il prologo non è distinto dal testo.
XVIII. ff. 176v-177 - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL 8014-8015)
prol.prol. inc. Domino karissimo mihi fratri Pastori abbati Dionisius - expl. sed ut convertatur et vivat. Ora pro me venerabilis frater inc. Salutis humane eterni regis aditus penitentibus patet - expl. et pausavit in pace Domini protegente pietate tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XIX. ff. 177-182v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
prol.prol. inc. Secretum regis occultare bonum est - expl. tempus ergo sacram iliius initiare narrationem inc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum et repletus desideriis voluntate de hoc migravit seculo Maria Aegyptiaca paenitens : Vita
XX. ff. 182v-185v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
inc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. orationibus sancte virginis Marine multa mirabilia Dominus operatur, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
bibliografia
Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Bandini, Catalogus , IV , 299-300; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 109; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31