Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 58
Vitae Patrum
sec. XI-XII Il codice appartenne a Pierre Pithou (come ricordato nell'indice sul recto del foglio di guardia antico: In hoc codice manuscripto qui fuit Petri Pitoei I. C. extant vitae sanctorum ), quindi al presidente della Repubblica francese Le Peletier (il cui stemma è impresso sulla coperta anteriore interna); fu acquistato da Guglielmo Libri all'asta parigina del 1837. È numerato come f. 140 quello che doveva essere semplicemente un foglio di guardia finale, tratto da un omeliario (contenente un'omelia su Matteo anepigrafa e mutila).
I. ff. 1-13 - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] , acefala (= BHL 609)
epilogo
inc. influere. Post huius splendoris adventum - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. deceptores scilicet hominum et totius corruptionis artifices tit. finale Explicit vita sancti AntoniiAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote La perdita della parte iniziale del codice priva il testo dei primi capitoli: l'inizio corrisponde al cap. 9 (= PL 73,132). La stessa mano che stila l'indice sul foglio di guarda titola nel margine superiore Vita beati Antonii principio mutila .
II. ff. 13-15 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita Malchi monachi captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non autem posse superari tit. finale Explicit de monacho captivoMalchus captivus mon. : Vita
III. ff. 15-17v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli (= BHL 6596)
Vita sancti Pauli primi heremite prol.prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habemus inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis tit. finale Explicit vita sancti Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo.
IV. ff. 18-23v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco , prol. e cap. 1 (Giovanni) (= BHL 6524 [prol.] - 4329)
Narratio. Liber sancti Hieronimi quem ipse de Hierosolimis pergens ad Egyptum vidit. Prologus in vita sancti Iohannis prol.prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire - expl. et perfecte pacientie palmam requirant inc. Primum igitur tamquam verum fundamentum nostri operis - expl. atque ita perrexit ad Dominum, cui est gloria in saecula saeculorum Iohannes in Aegypto erem. : Vita
V. f. 24r-v - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3190)
Vita sancti Frontonis abbatisinc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. accepturi sunt vitam eternam quam promisit Deus diligentibus se; ipsi Domino nostro Iesu Christo gloria et imperium in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti FrontoniiFrontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VI. ff. 25-27v - Vita sancti Pachomii iunioris in Aegypto abb. (= BHL 6412)
Vita sancti Pachomii prol.prol. inc. Quia desiderio desiderastis semper audire que sancta sunt - expl. in se manifestavit regni sui mysterium inc. Erat ergo Pachomius Mempheus genere gentilis natus - expl. ut possitis eius insidias evadere, prestante Domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in saecula saeculorum Pachomius (Pasthumius, Posthumius) iunior in Aegypto abb. : Vitanote Il prologo è indistinto dal testo.
VII. ff. 27v-28v - Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. , Decem libri historiarum , VI 6 (vita di Ospizio) (= BHL 3987)
inc. Fuit autem quidam Hospicius apud urbem Nicensem - expl. quia audivi a multis vitam ipsius fuisse conscriptam; in omnibus gratia et gloria Domino nostro Iesu Christo per infinita saecula saeculorum Hospitius Nicensis reclusus : Vitanote Il testo si presenta anepigrafo, ma lo spazio per la titolatura era stato previsto.
VIII. ff. 28v-45 - Dionysius Exiguus fl. 497-540 ca., m. 550 ca. , Vita sancti Pachomii abbatis Tabennensis translatio ex graeco (= BHL 6410)
Vita sancti Pachomii prol., ep.ded.
ep. ded. inc. Domine venerande et in Christo quoque magnificentissime Dionisius Exiguus - expl. lectionis officio posteris intimetur prol. inc. Dominus noster Iesus Christus sapientie fons - expl. que preparavit Deus diligentibus se inc. Erat per idem tempus beati Antonii vita cunctis ad imitandum preclare posita - expl. et Spiritus Sanctus glorificetur iugiter et conlaudetur, quia ipsi debetur omnis laus et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Pachomii abbatisPachomius Tabennensis abb. : Vitanote Il prologo è indistinto dalla vita, mentre è indicata come prologo la dedica iniziale del traduttore.
IX. ff. 45-51v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Vita sancti Hylarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hylarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hilarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Deo Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per inmortalia saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti ac beatissimi patris nostri HilarionisHilarion in Palaestina abb. : Vita
X. ff. 52-64v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
Vita sancti Iohannis prol.,
epilogo
, tabula praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. de his que dicunt proficere inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria, honor, imperium nunc et semper et in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleimonis; que quidem pretermissa fuerant a Iohanne et Sophronio - expl. ad multorum edificationem Anastasio peccatori interpretari precipit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. : Vitanote Tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli in rosso, indicizzati anche in una tabula che segue la prefazione. L'epilogo è tracciato come rubrica, come accade abitualmente nelle copie del testo qui censite.
XI. ff. 65-69 - Passio sanctorum Eustachii, Theopistes uxoris et filiorum mart. (= BHL 2760)
Vita sancti Eustachii martyrisinc. In diebus Traiani imperatoris prevalente fallacia erat quidam magister militum - expl. in presidio impetrant que promissa sunt sanctis per gratiam Domini nostri et salvatoris Iesu Christi cui est gloria in saecula saeculorum Eustachius seu Eustasius (al. Placidus), Theopiste uxor et filii martyres : Passio
XII. ff. 69-79 - Passio sancti Iuliani, Basilissae et soc. (= BHL 4530)
Passio sancti Iuliani martyrisinc. Beati igitur martyris Iuliani passionem scripturus - expl. fabricate sunt ecclesie. Gloria Christo qui est fidelis in verbis suis et tantam gloriam prestat servis suis et cum Patre et Spiritu Sancto regnat in Trinitate sempiterne virtutis per omnia saecula saeculorum Iulianus, Basilissa et soc. Antinoi in Aegypto monaci : Passionote Tra i ff. 77 e 78 è inserita una cartula della stessa mano con un'integrazione testuale (che in effetti non avrebbe potuto trovare posto nei ridottissimi margini dello specchio di scrittura).
XIII. ff. 79-83 - Passio sanctorum Chrysanthi et Dariae Romae mart. (= BHL 1787)
Vita sanctorum martyrum Chrisanti et Darie prol.prol. inc. Historiam priorum sanctorum ad edificationem nostram Deus voluit pervenire - expl. habentem ac momentaneam non vereri inc. Igitur Polemius Agripinus vir illustris Alexandrie urbis honoratus et primus - expl. cum multis filiis in triumpho martyrii et in gloria perpetue corone suscepit, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Chrysanthus et Daria Romae mart. : Passio
XIV. ff. 83-90v - Euphemius translator fl. ante 870 , Vita Basilii Caesareae episcopi opus Amphilochii Iconiensis pseudo; translatio ex graeco (= BHL 1023)
Relatio Amphilochii Ichonii episcopi de vita et miraculis sancti patris nostri Basiliiinc. Basilius itaque solus ut sic dicam in terra equalem vitam et decentem ostendit - expl. requievit autem angelicam vitam in terra agens magnus Basilius tit. finale Explicit vita sancti BasiliiBasilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
XV. ff. 90v-92 - Vita sancti Symeonis stylitae iunioris Vita sancti Simeonisinc. Beatus Symeon filius fuit cuiusdam Insicii, mater autem eius Martana dicta est - expl. ut non sint minora quam illa quae prius per illum in columna positum Dominus prestare dignatus est Symeon stylita iunior : Vita
XVI. ff. 92-95 - Eberwinus Sancti Martini Treverensis abbas v. 1035, m. post 1047 , Vita sancti Symeonis heremitae sive monachi de Monte Sinai reclusi Treverensis et miracula (= BHL 7963)
Vita sancti Symeonisinc. Beatus Symeon patre greco Antonio dicto, matre calabrica - expl. igitur post horam nonam sepulchrum diligenter clauditur Symeon in monte Sinai mon., deinde Treverensis reclusus note Il testo si conclude con la prima frase del cap. 4 (= AASS Iun. I, col. 93F)
XVII. ff. 95-97 - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. (= BHL 286)
Vita sancti Alexis confessorisinc. Fuit Rome vir magnus et nobilis Eufemianus nomine - expl. petitionis effectum sine dubio consequi valeat, per Dominum nostrum Iesum Christum qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Alexis confessorisAlexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vita
XVIII. ff. 97-101 - Vita sancti Fursei Latiniacensis abb. (= BHL 3209)
Vita sancti Fursei confessorisinc. Fuit vir vite venerabilis Furseus nomine nobilis quidem genere - expl. merita illius clarescunt divinis virtutibus, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Fursei confessorisFurseus Latiniacensis abbas : Vita
XIX. ff. 101-109 - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5415)
prol.prol. inc. Secretum regis celare bonum est - expl. tempus namque est sacre prodere narrationis initium inc. In monasterio Palestinorum fuit vir vite moribus et verbo ornatus - expl. et tunc migravit ad Dominum in pace et gratia Domini nostri Iesu Christi, qui cum Deo Patre et vivificatore et adorando Spiritu vivit et dominatur et nunc et semper et in saecula saeculorum Maria Aegyptiaca paenitens : Vitanote Titolatura iniziale: Huius venerabilis conversionis actuum et morum vitam et penitentiam magnum virilemque certamen venerabilis Marie Egyptiace qualiter in heremo expleverit tempore vite de greco transtulit in latinum Paulus venerabilis diconus sancte Neapolis ecclesie
XX. ff. 109-112v - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita sancte Eufrosineinc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Deum celebrantur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saecolorum Euphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XXI. ff. 112v-113v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita sancte Marineinc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. Deus per orationes eius multa mirabilia facit, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
XXII. ff. 113v-116v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL S 6607 b)
Vita sancte Pelagiae prol.prol. inc. Magnas semper Deo gratias referre debemus - expl. quia revelatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiochene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua et nos faciat invenire misericordiam suam Dominus noster Iesus Christus, qui vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte PelagiePelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione BA/A' dell'opera secondo la classificazione dell'edizione citata in bibliografia.
XXIII. ff. 117-138 - Vita sancti Columbani Luxoviensis et Bobiensis abb. Vita sancte Columbe abbatis prol.prol. inc. Sanctorum patrum qui in oriente vita et moribus claruerunt conscripte virtutes - expl. vel si possumus aptiori stilo melioramus inc. Vir itaque venerabilis Columba nobilibus parentibus in insula Hibernia natus fuit - expl. locus ergo ille per succidua temporum curricula anni illi provintie fluenta spiritalis ministravit doctrine note Il testo non appare identificabile con alcuna voce BHL. Tra i ff. 131 e 132 si è verificata una perdita, che interessa una sezione compresa tra le parole ad celos reversuri et quod michi e splendore illuminaret. Referens hoc illa viris doctissimis .
XXIV. ff. 138-139v - Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 , Historia ecclesiastica gentis Anglorum , lib. V cap. 12note Estratto intitolato His temporibus miraculum memorabile et antiquorum simile in Britania Anglorum factum est namque ad exercitationem viventium de morte anime , che si trova anche in altre raccolte di Vitae Patrum qui censite.
XXV. f. 139v - Miraculum beatae virginis Mariae , frammento Miraculum de abbatissa cuius ventrem scidit sancta Mariainc. Erat in quodam monasterio sanctimonialium quedam abbatissa nimis dissoluta et lasciva; que cum omni luxuria note Sopravvive solo l'inizio della narrazione, non identificata.
bibliografia
Codici laurenziani del fondo Ashburnham , n° 12; Firenze. BML - Ashburnhamiani , 24-8; Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Stangl, Die Bibliothek Ashburnham , 212
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 132
Silloge di scritti di Gerolamo e di testi agiografici a lui relativi
sec. XV Il codice porta sul dorso note autografe di Scipione Maffei; appartiene al gruppo che passò alla collezione di Guglielmo Libri e quindi a Lord Ashburnham dalla biblioteca di Giulio Saibante attraverso la collezione del marchese Paolino Gianfilippi di Verona, venduta a Parigi nel 1842 e 1843.
I. ff. 1-28; 28v-44v; 58v-154v - Hieronymus Stridonius , Epistolae note La successione delle lettere è due volte interrotta dalle opere registrate a parte ai punti II e III; in ciascuno dei due casi, al testo estraneo segue un indice rispettivamente del contenuto del codice e della parte seguente dell'epistolario.
II. f. 28r-v - Iohannes Andreae n. 1271 ca., m. 7-7-1348 , Hieronymianus , estratto (= BHL 3876)
Dominus Iohannes Andree invenit XXX talis versus compositos ultra plura centenaria annorum secundum eius existimationem prout ipse narrat in tercia parte Jeronimianiinc. Ieronimus doctor Latii clarissimus auctor - expl. nemo hominum vivit hunc qui per singula novit (Textus metricus )
Hieronymus Stridonius : Versusnote Carme di 30 esametri leonini datato al XV secolo, registrato da Chevalier al n° 7852 e da Walther al n° 8165. Sotto, tracciata come rubrica, vi è una breve notizia sui quattro Padri: Ieronimus diu supervixit Ambrosio, certum tamen est quod plus ter quinque annis sibi supervixit Augustinus. Gregorius vero temporaneus illorum non fuit sed longe post natus in anno Domini sexcentesimo sexto decessit .
III. ff. 44v-58v - Hieronymus Stridonius , Epitaphium sanctae Paulae (= BHL 6548)
Titulus sepulcri beate Paule - Epithaphium sancte Paule a sancto Ieronimo editumsegni d'uso Lungo il testo sono vergate annotazioni marginali, segno di un interesse particolare (non accade infatti per tutte le opere contenute nel codice). epit. inc. Scipio quam genuit Pauli - expl. omne vite sue tempus implevit annos LVI mensibus VIII diebus XXI inc. Si cuncta mei corporis membra verterentur in linguas - expl. te laudatam, te in Bethleem conditam lector agnoscat tit. finale Explicit vita beate PaulePaula Romana vidua : Vitanote È anticipata, sotto il primo dei due titoli riportati, la parte conclusiva dell'opera (epitafio e notizia sulla morte); segue da f. 45, sotto il secondo titolo, tutto il resto del testo, interrotto esattamente dove ha inizio il segmento trasposto al principio (cfr. PL 22,906).
IV. ff. 154v-164 - Vita sancti Hieronymi Stridonii (= BHL 3873)
Vita sancti Ieronimi electa ex eius tractatibus Augustini, Damasi, Conclasii, Gregorii et aliorum patrum prol.prol. inc. Beati Ieronimi vitam diversis auctoribus editam cum legissem - expl. a mortis periculo liberavit inc. Prefatus igitur doctor patre Eusebio genitus est - expl. in universis viis suis, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Hieronymus Stridonius : Vitanote Un segmento dell'opera, da Interea pergit a ad regna caelorum (= PL 22,188-196) è posticipato e inserito dopo evidenter insinuat (ibid., col. 197); il testo riprende quindi eattamente dal punto in cui era stato interrotto, con Scripsit praeterea ...
V. ff. 164v-165v - Translatio sancti Hieronymi Stridonii Romam (= BHL 3878)
Qualiter corpus beati Ieronimi delatum est Romam et in basilica beate virginis Marie ante presepe Domini devotissime fuit collocatum prol.prol. inc. Inter laudabiles prerogativas - expl. cum delectatione legentibus referamus inc. Igitur postquam civitas illa sancta Ierusalem - expl. sic tuis precibus Salvatori nostro nos peccatores efficaciter recommenda in celis, ipso concedente qui est super omnia Deus benedictus in saecula saeculorum Hieronymus Stridonius : Translationote In realtà, anche se rispettiamo qui la scansione tra testo e prologo della voce BHL, nella copia il passaggio avviene una frase prima, come nell'impaginazione di PL 22,237.
VI. ff. 165v-169 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli (= BHL 6596)
Vita sancti Pauli primi heremite a beato Ieronimo feliciter prolatasegni d'uso Presenti alcuni segni di NOTA marginali. prol.prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum eremus habitari cepta sit - expl. quomodo in media etate vixit aut quas Sathane pertulerit insidias nulli hominum compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis Paulus Thebaeus primus erem. : Vita
VII. ff. 169-172v - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita Malchi monachi captivi a beato Ieronimo feliciter prolata prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portu et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Marionias XXX ferme milibus ab Antiochia urbe Syrie - expl. et hominem Christo dedito posse mori non posse superari Malchus captivus mon. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo.
VIII. ff. 172v-179v Trattato de vita et moribus clericorum attribuito ad Agostino
IX. ff. 179v-180 - Iohannes Noviforensis n. ante 1320, m. 24-12-1380 , Epistola pseudo-Augustini ad Cyrillum Hierosolymitanum ep. de magnificentiis beati Hieronymi , estratto (= BHL 3867)
De apparitione sancti Ieronimi ad Augustinuminc. Eodem namque die et hora qua exutus putredinis et immundicie carnis toga Ieronimus sanctissimum vestimentum - expl. aliqualem sumens audatiam tremebunda voce dixi: fas utinam mihi foret Hieronymus Stridonius : Epistolanote Segmento corrispondente a PL 22,284-285.
X. f. 180r-vMeditatio attribuita a Bernardo
bibliografia
Firenze. BML - Ashburnhamiani , 93-7
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 133
Miscellanea di traduzioni umanistiche di scritti greci, con le vite geronimiane di Malco e Paolo eremita
ca. 1460 (?); orig. Veneto; Bartolomeo Sanvito; Gerolamo Malipiero; Nicola de Villa presbitero Il codice appare originario dell'area veneta sia per copista che per decorazione. Al f. 68v è vergata la nota di possesso Presbiter Nicholaus de Villa hoc mihi dono dedit s. Hieronymo Maripetro anno Domini 1490 (ma letto anche 1420, con ovvie conseguenze sulla datazione che varia nella bibliografia relativa al manoscritto); resta ignoto se il donatore abbia fatto produrre appositamente il manoscritto o ne fosse già in possesso. Esso appartiene al gruppo dei codici della collezione del marchese Paolino Gianfilippi, in parte acquistata da Guglielmo Libri a Parigi.
I. ff. 1-2v Estratto dal lessico della Suda note Il f. 3 resta interamente vuoto.
II. ff. 4-20 - Leonardus Brunus n. 1370 ca., m. 9-3-1444 , Oratio ad adolescentes opus Basilii Caesariensis; translatio ex graeco; cum prooemio ad Colucium Salutatum
III. ff. 20-39 - Leonardus Brunus n. 1370 ca., m. 9-3-1444 , De tyrannide opus Xenophontis; translatio ex graeco
IV. ff. 39v-45v - Cyriacus Anconitanus n. 1391, m. 1453/1455 , De virtutibus et vitiis opus pseudo Aristotelis; translatio ex graeco
VI. ff. 51-58 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita beati Malchi monachi per sanctum Hieronymum edita prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portu et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Marionias triginta fere milibus ab Antiochia urbe Syrie - expl. et hominem Christo dedito posse mori non posse superari. Laus summo Deo nostro qui vivit per infinita saeculorum saecula Malchus captivus mon. : Vitanote Il copista traccia in rosso la prima parola del testo (Maronias ) e richiama regolarmente in rosso a margine i nomi geografici e dei personaggi citati.
VII. ff. 58v-67v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli (= BHL 6596)
Beati Pauli primi heremite vita a beato Hieronymo compilata prol.prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum eremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis. Laus soli Deo altissimo Domino nostro Paulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dalla narrazione. Come nel testo precedente, sono richiamati a margine in rosso i nomi geografici e di persona.
VIII. ff. 67v-68 Annotazioni di mano del Malipiero sulla confessione e sui vizi
bibliografia
Bibliotheca Basiliana , II , 377 (h3684); Firenze. BML - Ashburnhamiani , 97-8; Umanesimo e Padri , 156-60; Cortesi - Maltese, Ciriaco d'Ancona , 143
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 272
Miscellanea umanistica veronese incentrata su Guarino, aperta dalla Vita Malchi di Gerolamo
ca. 1430-1438; orig. Verona Codice proveniente dalla collezione Gianfilippi. La datazione è proposta in base al colophon del primo testo, compiuto nel 1430, e alla datatio di una delle lettere di Guarino (testo V) al 1438.
I. ff. 1-8 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia urbe Syrie - expl. et hominem Christo dedito posse mori non posse superari tit. finale Vita monachi captivi a [marg. sancto] Ieronimo doctore ecclesie conscripta feliciter explicit die sabati XXVI augusti de 1430Malchus captivus mon. : Vitanote Prologo indistinto dal testo.
II. ff. 8v-12 - Guarinus Veronensis n. 1374, m. 4-12-1460 , Oratio in principio rhetoricae Veronae mense Ianuarii 1420
III. f. 12v Carme attribuito a Virgilio de rosa e Carmina de qualitate musarum note Il secondo testo corrisponde ad Antologia Latina 624.
IV. ff. 13-19v - Georgius Valagussa n. 1428, m. 1464 , De vita et felicitate dominae Luciae ad Franciscum Sfortiam , tre carmi in onore di Francesco Sforza
V. ff. 19v-21v - Guarinus Veronensis n. 1374, m. 4-12-1460 , Epistolae , ep. a Iacopo Foscari, figlio del doge venezianonote La lettera è datata 1438.
VI. f. 21v Carminote Sono copiati, anepigrafi, un carme anonimo di quattro versi e il carme di Ottaviano corrispondente ad Antologia Latina 664.
VII. ff. 22-32 - Guarinus Veronensis n. 1374, m. 4-12-1460 , Oratio in funere Iohannis Nicolai de Salernis
VIII. ff. 32v-34v - Guarinus Veronensis n. 1374, m. 4-12-1460 , Oratio ad Thomam Michael functum praetura militum Veronensi
IX. ff. 34v-37 Guarinus Veronensis, Orazione per il pretore di Verona Paolo Trumo
X. ff. 37-39v - Guarinus Veronensis n. 1374, m. 4-12-1460 , Laudatio Francisci Pisani, Veronensis praetori a . 1423
XI. ff. 40-41 Guarinus Veronensis, Orazione per Paolo Filippo Guanterio al marchese di Ferrara
XII. ff. 42-57v Pseudo Alessandro Magno, Epistola ad Aristotele sull'India
XIII. ff. 57v-59v Carme di un filosofo ad Alessandro Magno
XIV. ff. 59v-61 - Albericus de Marcellisio n. post 1340, m. 6-9-1398 , Urbis Veronae congratulatio , dedicata a Can Francesco Ludovico della Scala
XV. f. 61r-v Epistola a Traiano attribuita a Plutarconote Seguita da due epitafi di Scipione Africano e Augusto (quest'ultimo corrispondente ad Antologia Latina 655), di altra mano.
XVI. ff. 62-67 - Guarinus Veronensis n. 1374, m. 4-12-1460 , Epistolae , ep. a Paolo cancelliere di Firenze, a Vitale Miliano prefetto del presidio di Verona e al padre
XVII. ff. 67v-71 - Colucius Salutatus n. 16-2-1332, m. 4-5-1406 , Declamatio Lucretiae , suasoria con risposta di Lucrezia
XVIII. ff. 71-76v - Guarinus Veronensis n. 1374, m. 4-12-1460 , Epistolae , ep. a Poggio e a Cristofalo
XIX. f. 77 - Modius Parmensis magister n. 1325/1330, m. post 1388 , Carmina , carme Lingua sussurrantis funesti note Attribuito a Lovato Lovati, ma identificato dall'editore Garbini (cfr. bibliografia).
XX. ff. 77-79 Guarinus Veronensis, Orazione per il pretore di Verona
XXI. f. 79v Estratti da due pseudo-epistole ad Aristotele di Filippo e Alessandro
XXII. ff. 79v-82v Guarinus Veronensis, Orazione a Giovanni conte di Fermo
XXIII. ff. 82v-85v Guarinus Veronensis, epistola ad Antonio Corbinello de re uxoria note Testo mutilo per la perdita del bifolio centrale del fascicolo.
XXIV. f. 86 Testo indirizzato a Gesù Cristo con sua rispostanote Frammento non identificato.
XXV. ff. 86-87v Dodici epigrammi intitolati Epitaphia et monumenta edita in honorem Ciceronis eloquentissimi
XXVI. f. 88r-v - Poggius Bracciolinus n. 11-2-1380, m. 30-10-1459 , Epistolae , ep. a Guarino Veronese
XXVII. f. 89r-v - Petrus Paulus Vergerius senior n. 23-7-1370, m. 8-7-1444 , Epistolae , ep. a Nicola Leoniceno
XXVIII. ff. 89v-92vLiber de Phoenice attribuito a Lattanzionote Testo pubblicato nei Poetae Latini Minores con il n° 37.
bibliografia
Bandini, Catalogus , I , 507; Garbini (ed.), Carmi ed epistole , 132-4
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 1906
Vitae Patrum e scritti agiografici cisterciensi, di origine claravallense
orig. Clairvaux (Aube), Notre-Dame, abbazia OCist Il codice assembla otto sezioni, tutte originarie di Clairvaux. Nel margine inferiore del f. 1 era tracciata una nota di possesso ora in parte erasa: Liber sancte [...]; nella sezione VI, ai f. 62 (margine inferiore) e 62v, si legge rispettivamente Liber beate Dei genitricis Marie et beati Bernardi Clarevallensis e Liber Clarevallis ad usum fratris [...] (di nuovo eraso). Tutti i testi sono annotati e punteggiati di manucole, di mano coeva.
U.C. I, ff. 1-19 ; sec. XIII-XIV I. f. 1r-v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , adbreviatio (= BHL 6596)
Vita sancti Pauli primi heremite descrita a beato patre Iheronimo presbitero prol.prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum gemmis suis tit. finale Explicit vita sancti Pauli (
Epitome
)
Paulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Questo e i testi che seguono sono abbreviati: il copista segnala i passi dove avviene il salto da un estratto all'altro con un segno a forma di T e glossa personalmente la narrazione con note storiche e lessicali.
II. ff. 2-6v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] , adbreviatio (= BHL S 609 c)
Prologus Evagri presbiteri in vita sancti Antonii prius a beato Athanasio episcopo Alexandrie greco descripta stilo, dehinc ab eodem Evagrio in latinum translata
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio salutem in Domino. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sapientiam inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus ab Egypto oriundus - expl. et nemo alter usque ad hanc diem preter eos ubi sit conditus novit epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. ad imitandum ipsum vel ex parte ut in omnibus clarificetur nomen eius per magistrum et hortatorem et redemptorem et salvatorem nostrum Iesum Christum, cum Spiritu Sancto cui est claritas et perpetua potestas in saecula saeculorum tit. finale Explicit ex vita sancti Antonii monachi (
Epitome
)
Antonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote Il testo è suddiviso in brevi capitoli, tra i quali è contato anche l'epilogo che unisce parti di quello originario e di quello aggiunto dal traduttore.
III. ff. 6v-8v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis , adbreviatio (= BHL 3879)
Prologus sancti Iheronimi in vita sancti Hylarionis monachi prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hylarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. cibi potusque placuerunt inc. Hylarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit ex vita sancti Hylarionis a beato Ieronimo descripta (
Epitome
)
Hilarion in Palaestina abb. : Vita
U.C. I, ff. 1-19 ; sec. XIII-XIV IV. ff. 8v-11v - Dionysius Exiguus fl. 497-540 ca., m. 550 ca. , Vita sancti Pachomii abbatis Tabennensis translatio ex graeco , adbreviatio (= BHL 6410)
Vita sancti Pachomii ep.ded.
ep. ded. inc. Domine ac venerande in Christo quoque magnificentissime Dionisius Evagrius - expl. eo fiunt inimici deteriores inc. Dominus noster Iesus Christus sapientie fons - expl. quia ipsi debetur omnis laus et gloria in saecula saeculorum (
Epitome
)
Pachomius Tabennensis abb. : Vita
U.C. I, ff. 1-19 ; sec. XIII-XIV V. ff. 11v-13v - Euphemius translator fl. ante 870 , Vita Basilii Caesareae episcopi opus Amphilochii Iconiensis pseudo; translatio ex graeco , adbreviatio (= BHL 1023)
Prologus Amphilochii Yconii episcopi in ex vita et ex miraculis sancti Basilii prol.prol. inc. Dilectissimi, non erat indecorum filios fideles patris contristari defunctione - expl. virtutes ipsius enarrantes inc. Basilius itaque solus ut sic dicam equalem et decentem ostendit in terra vitam - expl. secundum operationem Spiritus Sancti conscripta cum eo in celesti libro in gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui cum Patre est gloria similis et Sancto ac vivifico Spiritu nunc et semper et in saecula saeculorum tit. finale Explicit ex vita sancti Basilii (
Epitome
)
Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
VI. ff. 13v-17v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii , adbreviatio (= BHL 4388)
Prologus Anastasii ad Nicholaum papam in vita sancti Iohannis eleemosinarii Alexandrini archiepiscopi prol.praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. sed quid translatum sit prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. ad memoriam studuimus revocare inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. reliquie suavitate profluant unguentorum ad laudem et gloriam Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria cum Patre in unitate Spiritus Sancti per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit ex vita sancti Iohannis eleemosinariiIohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep.
U.C. I, ff. 1-19 ; sec. XIII-XIV VII. ff. 17v-18v - Antonius hagiographus fl. saec. V , Vita Symeonis Stylitae senioris , adbreviatio (cfr. BHL 7959)
Ex vita sancti Symeonis qui stetit in columpnisinc. Sancte recordationis beatus Symeon cuius depositionem hodie celebramus - expl. celebratur autem dies depositionis beatissimi Symeonis nonas ianuarii, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria cum Deo Patre et Spiritu Sancto in saecula saeculorum tit. finale Explicit ex vita sancti Symeonis qui stetit in columpnis annis XLVISymeon stylita senior : Vita
VIII. ff. 18v-19 - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. , adbreviatio (= BHL 3189)
Prologus in actibus sancti Frontonii quos scripsit sanctus Iheronimus prol.prol. inc. Quoniam sepe desideratis audire - expl. quoniam satis edificat monachos presens opusculum inc. Igitur Frontonius verax Dei servus - expl. hec Antonio imperante gesta sunt decimo et tertio anno imperii eius tit. finale Explicit ex vita sancti FrontoniiFrontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
IX. f. 19r-v - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi , adbreviatio (= BHL 5190)
Ex narratione sancti Iheronimi de captivo monacho Malchoinc. Qui legis imitare quod legis. Dum apud Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit de captivo monacho MalchoMalchus captivus mon. : Vita
U.C. II, ff. 20-27 ; sec. XIII-XIV X. ff. 20-23 - Passio sancti Iacobi Intercisi mart. in Perside (= BHL 4100)
Passio sancti Iacobi martyris qui dicitur Intercisusinc. Temporibus Hisdigerni principis Persarum erat in regione Eluzza in civitate Bilape vir quidam Iacobus nomine - expl. cantantes et psallentes Domino qui coronam victorie dat suis martyribus, cui est honor et gloria, virtus et imperium per omnia saecula saeculorum Iacobus Intercisus in Perside mart. : Passio
U.C. II, ff. 20-27 ; sec. XIII-XIV XI. ff. 23v-27 - Passio sancti Albani Hungariae regis ficticii mart. [perperam Trasamundo Claraevallensi adscripta] (= BHL 201)
Passio sancti Albini martyris cuius miri actus legunturinc. Erat olim in partibus Aquilonis homo quidam potens et nobilis qui et gloria preminebat - expl. a nostris facinoris ablui et super nivem dealbari, prestante Domino nostro Iesu Christo qui tecum et cum Spiritu Sancto vivit et regnat per omnia saecula saeculorum Albanus Hungariae rex ficticius mart. note Parte del foglio finale e il verso rimangono vuoti.
U.C. III, ff. 28-35 ; sec. XIV XII. ff. 28-34v - Vita sancti Petri Iuliacensis prioris (= BHL 6715)
inc. Beatus Petrus Anglice regionis indigena - expl. qui mox ut ibi dormivit manus lese sanitatem recepit Petrus Iuliacensis prope Molismum prior m. 1136 : Vitanote Nel margine superiore una mano più recente titola così il testo anepigrafo: Vita sanctissimi Petri qui cum sanctissimo Stephano tertio Cisterciensi abbati de Anglia in Galliam venit et cum eo factus est monachus Molismensis . Parte del f. 34v e tutto il f. 35 restano vuoti.
U.C. IV, ff. 36-44 ; sec. XIII-XIV XIII. ff. 36-44v - Iohannes Eremita fl. ante 1150, m. 12-11-1179 , Vita sancti Bernardi Claraevallensis (= BHL 1234)
Epistola Iohannis Heremite ad Petrum Tusculanensem episcopum de vita beati patris nostri Bernardi primi Clarevallensis abbatis prol., ep.ded.
ep. ded. I inc. Iuxta petitionem et desiderium vestrum - expl. ut inchoator et consummator huius operis ep. ded. II inc. Petis a me, miles Christi - expl. divina illi sese proderent sacramenta prol. inc. Qui vitas sanctorum, fratres carissimi, vult scribere - expl. sicut decet de beato viro dicere que vera sunt inc. Beatissimus igitur Bernardus in pago Lingonensi Fontanis oppido - expl. et ceteri qui presentes aderant plurimum edificati fuerunt note Come nei casi precedenti, parte del foglio finale resta vuota.
U.C. V, ff. 45-52 ; sec. XIII-XIV XIV. ff. 45-52v - Chronicon Claraevallense , estrattiAscelina Cisterciensis virgo OCist saec. XII , Hemelina Cisterciensis conversa m. ca. 1178 note Sono raccolti estratti dal 1147 al 1192, mescolati ad altri dal Liber miraculorum di Gossuino relativi a santa Emelina (f. 46, cfr. BHL S 721 b) e sancta Ascelina (ff. 47v-49, cfr. BHL 3802).
U.C. VI, ff. 53-62 ; sec. XIII-XIV XV. ff. 53-62 Estratti morali e disciplinari (i sette vizi, la confessione)note La sezione ha inizio acefala e doveva costituire l'ultima parte di un codice originario: al f. 62 e 62v si leggono infatti gli ex libris riportati nella nota iniziale.
U.C. VII, ff. 63-78 ; sec. XIII-XIV XVI. ff. 63-77v - Caesarius Heisterbacensis prior n. 1180 ca., m. post 1240 , Dialogus miraculorum aa. 1219-1223 , estrattinote Rimane vuoto il f. 78r-v.
U.C. VIII, ff. 79-84 ; sec. XIII-XIV XVII. ff. 79-84v Raccolta di miracoli di monaci cisterciensi prol.prol. inc. Ab initio fundationis domus nostre constat hoc in loco viros fuisse magnificos - expl. digni non erant eos turbis apponere inc. Homo magnus dominus castri de Malberg vir dives - expl. quin ser Brundanus maledictionis sermonem proferebat
bibliografia
Catalogue of the manuscripts at Ashburnham Place , s.p.; Mula, Gossuinus , 91-4; Narducci, Indici alfabetici per autori e per soggetti , 83
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Conv. soppr. 238
Vitae Patrum
sec. XII; prov. Vallombrosa (Firenze), S. Maria, abbazia CVUOSB Acefalo e mutilo, il manoscritto appare comunque per la perfetta coincidenza della parte conservata gemello del ms. Pl. 19. 16.
I. ff. 1-20v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] , acefala (= BHL 609)
epilogo
inc. est pandere. Sed nec tunc cessavit infatigabilis adversarius - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. atque eiciant deceptores scilicet hominum et totius corruptionis artifices tit. finale Explicit vita sancti Antonii heremitestruttura La narrazione era suddivisa in lectiones , della quali sopravvivono parte della settima, l'ottava e la nona.Antonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epilogo è indistinto dalla narrazione, la cui prima parte è perduta: il testo sopravvive dalla seconda frase del cap. X (= PL 73,133A).
II. ff. 20v-30v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Vita sancti Hilarionis monachi prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hilarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scelleos canes opturata aure transibo inc. Hilarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita sancti Hilarionisstruttura Il testo è suddiviso in dodici lectiones .Hilarion in Palaestina abb. : Vita
III. ff. 30v-33 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monachi captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portu et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit de monacho captivoMalchus captivus mon. : Vita
IV. ff. 33-69 - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Vita sanctorum prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire - expl. et perfecte patientie palmam requirant epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura Come in altre copie (Pl. 19. 16, 10 sin. 9 e 34 sin. 1), la raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 34-41 , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Vita sancti Iohannisinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum nostri operis - expl. atque ita perrexit ad Dominum, cui est gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita Iohannis heremiteIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 41-47 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Apollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 47-48 , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 4. ff. 48-51 , cap. 9 (Copres)tit. De Copreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de CopreteVita 5. ff. 51-52 , cap. 10 (Siro)tit. De abbate Syroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 6. ff. 52-53v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Elenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo tit. finale Explicit de HelenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 53v , cap. 12 (Elia)tit. De Heliainc. Vidimus et alium senem venerabilem Heliam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13 come fossero tutt'uno, con una titolatura finale riferita al solo Elia. 8. ff. 53v-54v , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente tit. finale Explicit de Helia 9. f. 54 , cap. 14 (Eulogio)tit. De Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communionis Christi tit. finale Explicit de Eulogio 10. ff. 54-55 , cap. 15 (Apelle)tit. De Apelleinc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientium vix credibile tit. finale Explicit de ApelleVita 11. ff. 55-57 , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Deum tit. finale Explicit de PaphnutioPaphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. f. 57r-v , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De Ysidori monasterioinc. Isydori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbens spiritum letus emittit tit. finale Explicit de Ysidori monasterioVita 13. ff. 57v-58 , cap. 18 (Serapione)tit. De Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant tit. finale Explicit de Serapione 14. f. 58r-v , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonio martireinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. etiam vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de Apollonio martirePhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. ff. 58v-59 , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoro presbyteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est tit. finale Explicit de Dioscoro presbytero 16. f. 59r-v , cap. 21 (la Nitria)tit. Vita monachorum ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum in omnibus Aegypti monasteriis locum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. f. 59v , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam suam offert 18. ff. 59v-60v , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesset perciperent 19. f. 60v , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino pateretur 20. f. 60v , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia renitebat 21. f. 60v , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulus Antonii Origenis nomine - expl. que ab eo narrabantur videretur posteris 22. ff. 60v-61 , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum et verborum positi capiebant 23. ff. 61-62 , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis et cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 62-63v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macarius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum ex Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 25. ff. 63v-64 , cap. 30 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur tit. finale Explicit de Ammone 26. ff. 64-65v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Paulo simpliceinc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus tit. finale Explicit de Paulo simplicePaulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. ff. 65v-66 , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur tit. finale Explicit de PiamonePiamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 66r + epil. f. 66r-v , cap. 33 (Giovanni)tit. De Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata fuisse tit. finale Explicit de Iohannenote Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra), dopo il quale si trova la titolatura finale qui trascritta. La copia procede quindi con gli altri capitoli (dal 2 al 6) omessi in precedenza. 29. ff. 66v-67v , cap. 2 (Or)tit. De Or abbateinc. Vidimus et alium apud Thebaidam mirabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Or 30. ff. 67v-68 , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus autem in Thebaida etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 31. f. 68 , cap. 4 (Beno)tit. De Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. crocodillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de Beno 32. f. 68r-v , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theonenote Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. ff. 68v-69 , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxorinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirinchum - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes
V. ff. 69-75v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532)
note Come nei mss. Pl. 10 sin. 9, 19. 16, 20 dext. 5 e 34 sin. 1 sono proposti tre estratti dalla versione I dell'opera (secondo la classificazione dell'editore Wellhausen, che omette però questo manoscritto nella sua recensio ), ossia i capp. 18, 19 e 25. 1. ff. 69-73 , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter fuit vidi - expl. pauca de multis ex factis Macarii vel dictis significavi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 73-74v , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. Vita de Moysesinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquit tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 74v-75v , cap. 25 (Valente)tit. De Valenteinc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est tit. finale Explicit de Valente
VI. ff. 75v-81 - Hieronymus Stridonius , Epistolae , tre epp. (a Eustochio, Pammachio e Oceano, Oceano)
VII. ff. 81-86 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL S 2723)
Vita beate Euphrosine virginisinc. Fuit vir quidam habitans in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebrant in eodem cenobio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium eius Iesum Christum una cum Sancto Spiritu cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit de EuphrosinaEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
VIII. ff. 86-87 - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita beate virginis Marineinc. Erat quidam homo secularis habens unicam filiam parvulam - expl. oratione sancte virginis multa facit mirabilia, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
IX. ff. 87-95v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL S 5417 a)
Vita Marie Egiptiaceinc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. nihil eis abscondens de ea que audierat et viderat tit. finale Explicit de MariaMaria Aegyptiaca paenitens : Vita
X. ff. 96-97 - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL S 8012 a)
Vita Taises meretricisinc. Quedam fuit meretrix nomine Tayses tante pulchritudinis ut multi propter eam venditis substantiis suis ad ultimam pervenirent paupertatem - expl. ut cum ea simul Dominum Iesum Christum glorificemus qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XI. ff. 97-127v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388)
Enarratio Leontii episcopi Neapoleos Cypriorum insule de vita et actione sancti patris nostri Iohannis archiepiscopi Alexandrini prol.,
epilogo
praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. quod iste sanctus Iohannes omnino non iuraverat inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor imperium nunc et semper in saecula saeculorum Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. note Come nelle altre copie qui censite, il prologo è impaginato come cap. 1 e tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli. L'explicit del prologo stesso non corrisponde a quello abituale, ma si riscontra anche nella coppia di mss. Pl. 10 sin. 9 e Pl. 34 sin. 1.
XII. f. 127v - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. , mutila (cfr. BHL 288 / 290)
De Alexio filius Eufiminiani [corr. Eufimiani]inc. Erat vir nomine ipsius Heuphimianus bene consulens et timens Deum in civitate Roma - expl. antecedebat autem in conspectu eius preceptum Alexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vitanote Le voci indicate si avvicinano all'incipit della versione del testo qui presente, quasi identica a quella del ms. Conv. Soppr. 474, oltre che del gemello Pl. 19. 16. La perdita dell'ultimo foglio del quaternione fa sì che sopravviva solo un breve frammento iniziale. Un correttore agisce sulla rubrica eliminando la sillaba interna ni e aggiunge nell'interlinea le parole: Rome magnus et nobilissimus dopo vir dell'inizio, basandosi evidentemente su un modello differente dall'antigrafo di base della copia.
XIII. ff. 128-135v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco , mutila (= BHL 1024)
Vita sancti Basilii episcopi [et monachi a. m. ] prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, magestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. cumque imperator pre furore exestuaret et cogitaret quali struttura Il testo, mutilo per la perdita della parte finale del codice, è suddiviso in otto lezioni.Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
bibliografia
Del Furia, Supplementum BML , III , 567-70r; Frioli, Vallombrosa , 534 e 539-41
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Conv. soppr. 314
Vitae Patrum , cui è aggiunto un testo su S. Stefano
prov. Vallombrosa (Firenze), S. Maria, abbazia CVUOSB La prima parte del manoscritto è costituita da fogli di restauro: un quaternione (ff. 1-8) e un bifolio (ff. 9 e 16) che funge da esterno del quaternione successivo, i cui tre bifoli interni (ff. 10-15) sono conservati dal manoscritto base più antico. È possibile che il primo testo relativo a Stefano, privo di nesso con il resto della raccolta, sia stato aggiunto al momento dell'operazione di ripristino dell'inizio danneggiato: questo potrebbe fornire un'indizio sulla sede del restauro, da ricercarsi in un ente particolarmente devoto al santo.
U.C. I, ff. 1-9 e 16 ; sec. XIVU.C. I, ff. 1-9 e 16 ; sec. XIV I. ff. 1-2v - Lucianus Hierosolymitanus , Epistola de inventione corporis sancti Stephani martyris (= BHL 7851)
Inventio corporis sancti Stephani prothomartyris et sociorum eiussuddivisione lectiones Il testo è suddiviso a margine in otto lezioni. inc. Lucianus misericordia indigens et omnium hominum minimus - expl. quem periclitandi mundo aperire dignatus in Domino Iesu Christo cum Spiritu Sancto cui est honor et gloria in saecula saeculorum Stephanus diac. protomart. : Inventio
II. ff. 2v-6v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio Ieronimi de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita sanctorum patrum et primo vita sancti Pauli primi heremitesuddivisione lectiones Il testo è suddiviso a margine in otto lezioni. prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis tit. finale Explicit vita sancti Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il passaggio tra prologo e testo è erroneamente anticipato. Come in molti dei codici qui censiti, in apertura della raccolta di vite di Padri si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , che circolava spesso attribuita a Gerolamo.
U.C. II, ff. 10-15 e 17-182 ; sec. XI ex.; orig. Vallombrosa (Firenze), S. Maria, abbazia CVUOSB III. ff. 7-36v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
Epistola Evagrii presbyteri qui transtulit vitam sancti Antonii ad Carinum directasuddivisione lectiones Una mano diversa da quelle dei primi due testi divide anche questo in lectiones , ma in numero di nove. prol.,
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Carino filio salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. deceptores scilicet hominum et totius corruptionis artifices tit. finale Explicit vita beati Antonii HeremiteAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote Il testo è interessato dal passaggio tra l'unità di restauro e quella originaria: nel cap. 9 cade il passaggio tra il f. 9v, primo del secondo fascicolo misto, e i ff. 10-15, recuperati dal codice più antico; nel cap. 29 l'ulteriore passaggio da questi al f. 16 (solidale con il f. 9), che chiude il quaternione; nel cap. 33 il passaggio al f. 17 dell'unità più antica.
IV. ff. 36v-50 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Vita sancti Hylarionissuddivisione lectiones Suddivisa in dodici lezioni a margine da una mano ancora differente dalle precedenti. prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hylarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hylarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita sancti HylarionisHilarion in Palaestina abb. : Vita
V. ff. 50-53v - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monaci captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit vita monaci captiviMalchus captivus mon. : Vita
VI. ff. 53v-55v - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
Vita Frontonii abbatis prol.prol. inc. Ad edificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi suis inc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consumat Frontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VII. ff. 56-99v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Prologus Rufini presbyteri in vita sanctorum patrum prol.,
epilogo
, tabula prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam requirat epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura La raccolta è trascritta anticipando i capp. 18-29 dopo il cap. 6; assenti il monastero di Isidoro, Piamone e Giovanni (capp. 17, 32 e 33).note Ai ff. 56-57v è stilato l'indice dell'opera. 1. ff. 57v-66v , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Vita sancti Iohannisinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum - expl. atque ita perrexit ad Dominum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit de sancto IohanneIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 66v-68 , cap. 2 (Or)inc. Vidimus et alium apud Thebaidam venerabilem virum Hor nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Or abbate 3. f. 68r-v , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus autem in Thebaidam etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 4. f. 68v , cap. 4 (Beno)tit. De abbate Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. corcodillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de abbate Beno 5. ff. 68-69v , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxirinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirincho - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes tit. finale Explicit de Oxirincho 6. f. 69r-v , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theone 7. ff. 69v-76v , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Apollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 8. ff. 76v-78 , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 9. ff. 78-82 , cap. 9 (Copres)tit. De Copreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de CopreteVita 10. ff. 82-83 , cap. 10 (Siro)tit. De abbate Siroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abba, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 11. ff. 83-85 , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Helenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo tit. finale Explicit de HelenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 12. f. 85 , cap. 18 (Serapione)tit. De Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant tit. finale Explicit de Serapione 13. ff. 85v-86v , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonio martyreinc. Tradebant ergo seniores fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. et vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de Apollonio martyrePhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 14. f. 86v , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expetenda est tit. finale Explicit de Dioscoro 15. f. 87r-v , cap. 21 (la Nitria)tit. De Nitrie locoinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 16. f. 87v , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam suam offert 17. ff. 87v-89v , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse perciperent 18. f. 89v , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino pateretur 19. f. 89v , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratiam 20. f. 89v , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulus Antonii Iurgenus nomine - expl. que ab eo narrabantur poteris 21. ff. 89v-90 , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum et verborum positi capiebant 22. ff. 90-91v , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam et cetera eius opera noscantur Macarius Aegyptius in Scete abb. 23. ff. 91v-93v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in decimo libro Ecclesiastice Hystorie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 24. f. 93v , cap. 12 (Elia)tit. De Heliainc. Vidimus et alium senem venerabilem Heliam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibebatur note A questo capitolo sono aggregati di seguito i capp. 13 e 14 come se costituissero un'unità, con titolatura finale riferita ancora al solo Elia. 25. ff. 93v-94 , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente 26. f. 94 , cap. 14 (Eulogio)inc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi tit. finale Explicit de Elia 27. ff. 94-95v , cap. 15 (Apelle)tit. De Apelleninc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile tit. finale Explicit de ApellenVita 28. ff. 95v-97v , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et laudantibus Deum Paphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 29. ff. 97v-98 , cap. 30 (Ammone)tit. De Ammone I monacho [a. m. ]inc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. sanitas redditur tit. finale Explicit de Ammonenote Il testo si arresta con il periodo 2,3 nella ripartizione dell'edizione Schultz-Flügel (p. 377 l. 29; cfr. anche PL 21,456C). 30. ff. 98-99v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Paulo simplice [a. m. ]inc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus Paulus Novus Constantinopoli mart. : Vita
VIII. ff. 99v-182v - Apophthegmata Patrum , estratti varii 1. ff. 99v-102 (= BHL 6526)
tit. Verba seniorum inc. Quidam sanctorum seniorum patrum interrogantibus se monachis - expl. misericordiam Domini nostri Iesu Christi note Estratto dall'inizio al cap. 13 (explicit = PL 73,746B) nella versione di Rufino. 2. ff. 102-107v , episodi relativi a Macario Egiziotit. Adortationes sanctorum patruminc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. egressus sum et factus sum monachus note Estratto parzialmente coincidente con quello dei mss. Pl. 10 sin. 9 e 34 sin. 1, dove segue i capp. IX e X dell'Historia Lausiaca (versione II) sui due Macarii. 3. ff. 107v-182v (= BHL 6527 / 6525)
tit. Adortationes sanctorum patrum ad perfectiones monachoruminc. Interrogavit quidam abbatem Antonium dicens - expl. locus ille grato odore repletus est note Mentre l'inizio corrisponde alla prima voce BHL (i Verba seniorum nella versione di Pelagio), l'explicit ha riscontro nella versione rufiniana (= PL 73,794A), nel capitolo De humilitate secondo la ripartizione data dal manoscritto. Si tratta forse di una redazione mista.
bibliografia
Del Furia, Supplementum BML , III , 573-4; Frioli, Vallombrosa , 524
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Fies. 27
Silloge di scritti di Gerolamo (tra cui le vite di Malco e Paolo Eremita e la pseudepigrafa epistola sull'Assunzione) e di testi agiografici a lui relativi
ca. 1463-1464; orig. Firenze; prov. Badia Fiesolana (Fiesole, Firenze), San Bartolomeo, abbazia (postea OSB, deinde CRLat)
; Cosimo de' Medici (1389-1464); Hubertus W. Il codice appartiene al gruppo di duecento commissionati da Cosimo il Vecchio a Vespasiano da Bisticci per dotare la Badia di Fiesole, e realizzati nei ventidue mesi tra il marzo 1463 e il 1464. La memoria di tale dono è vergata al f. IVv (di mano di Ormanno di Erford) insieme alla nota di possesso dell'abbazia e all'indice: Quanta sit observantia divini cultus et in hos religiosos viros canonicos regulares beneficentia clarissimi viri Cosme de Medicis tum he sacre edes ab eo magnificentissime condite tum hoc Ieronimi volumen et alia permulta que ad vitam necessariam pertinent suis sumptibus comparata documento esse possint (...) .
I. ff. 1-173v - Hieronymus Stridonius , Epistolae , sermoni e scritti variinote Presenti anche lettere o opuscoli scambiati con Gerolamo da Damaso, Rufino, Agostino (tra i quali l'apologia Contra Rufinum : ai ff. 23-32 il libro III, ai ff. 42v-47v i libri I-II).
II. ff. 174-180v - Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 , Epistola beati Hieronymi ad Paulam et Eustochium de assumptione Mariae virginis (= BHL S 5355 d)
Sermo beati Ieronimi ad paulam et Eustochium de assumptione beate Marie virginisinc. Cogitis me, o Paula et Eustochium, immo caritas Christi me compellit - expl. cum ipso et vos appareatis in gloriam Maria virgo et mater Iesu (obitus et assumptio) : Epistola
III. ff. 180v-181v Rimprovero ai monaci attribuito a Gerolamonote Lo stesso testo pseudoepigrafo si trova nel ms. San Marco 502.
IV. ff. 181v-183 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
De monacho captivo Ieronimi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portu in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia urbe Sirie - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari Malchus captivus mon. : Vitanote Prologo e testo sono indistinti.
V. ff. 183-187 Opuscoli diversi attribuiti a Gerolamo e elenco delle sue opere
VI. ff. 187-211v - Hieronymus Stridonius , Dialogus adversus Pelagianos sub persona Attici catholici et Critobuli haeretici
VII. ff. 212-214 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli (= BHL 6596)
Vita Pauli primi Heremite prol.prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli hominum compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis tit. finale Explicit vita beati Pauli primi heremite scripta a beato HieronymoPaulus Thebaeus primus erem. : Vita
VIII. ff. 214-216 - Vita sancti Hieronymi Stridonii [perperam Eusebio Cremonensi adscripta] (= BHL 3875)
Vita et obitus beati Hieronymi - Sequitur quomodo translatum fuit Romam corpus eius - Epytaphium beati Hieronymiadditamentum , epitafio
inc. Hieronymus Eusebii viri nobilis filius ab oppido Stridonis quod Dalmatie et Pannonie confinia tenet exstitit oriundus - expl. que divinam laudem imitatur Hieronyme vacans nomine vero. Gloria Patrem genitumque Flamen tres coequales veneremur eque unus et verus Deus atque trinus omnes per evum translatio inc. Post mortem gloriosi Hieronymi multo post tempore Hierusalem occupatur - expl. magnis preconiis extulit et devotissime laudavit epit. inc. Hic dux doctorum iacet et flos presbiterorum - expl. hic tu discrete catholice sive facete dic veniens ave desuper ire cave Hieronymus Stridonius : Vitanote Versione interpolata con materiale aggiuntivo; la chiusa differisce da quella della voce BHL. Il testo è seguito da una breve sintesi della traslazione e da un epitafio metrico non registrati in BHL, dotati entrambi di una propria titolatura. Il ciclo agiografico su Gerolamo prosegue con altri testi che, come evidenzia la titolatura finale dell'ultimo, sono concepiti come un unico dossier .
IX. ff. 216-230v - Iohannes Noviforensis n. ante 1320, m. 24-12-1380 , Epistola pseudo-Eusebii de morte Hieronymi (= BHL 3866)
Epistola beati Eusebii discipuli Hieronymi quam scripsit Damaso episcopo et Theodosio senatori Romanorum de morte eiusdem beati Hieronymiinc. Patri reverendissimo Damaso episcopo et probissimo Theodonio Romanorum senatori - expl. et in futuro gaudia que iam tu possides adipisci Hieronymus Stridonius : Epistolanote Il cap. 55 e parte del 56 sono abbreviati (in corrispondenza di PL 22,277) con una frase di cerniera; il testo riprende da Adsint hodie sancte matri ecclesie pro tanti filii recessu pie lacrime , con la titolatura Planctus Eusebii discipuli beati Hieronymi .
X. ff. 230v-233 - Iohannes Noviforensis n. ante 1320, m. 24-12-1380 , Epistola pseudo-Augustini ad Cyrillum Hierosolymitanum ep. de magnificentiis beati Hieronymi (= BHL 3867)
Epistola beati Augustini ad beatum Cyrillum Ierosolimitanum episcopum de beato Hieronymoinc. Gloriosissimi Christiane fidei athlete sancte matris ecclesie lapidis angularis - expl. Non enim suo aliqualiter defraudatur desiderio Hieronymus Stridonius : Epistola
XI. ff. 233-238v - Iohannes Noviforensis n. ante 1320, m. 24-12-1380 , Epistola pseudo-Cyrilli ad Augustinum de miraculis Hieronymi (= BHL 3868)
Prologus episcopi Cyrilli ad beatum Augustinum de miraculis beati Hieronymiinc. Venerabili viro episcoporum eximio Augustino Hipponensi presuli Cyrillus Ierosolimitanus pontifex - expl. quatenus a populo reliquie sanctissime viderentur tit. finale Explicit vita et obitus gloriosi Hieronymi cum multis eiusdem miraculisHieronymus Stridonius : Epistolanote Il testo si interrompe in corrispondenza di PL 22,325 nel cap. 26 (penultimo).
XII. ff. 238v-249v - Hieronymus Stridonius , Liber ad Pammachium contra Iohannem Hierosolymitanum et Rufinum
XIII. ff. 249v-256 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Vita sancti Hylarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hilarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et scylleos canes obturata aure transibo inc. Hilarion ortus est vico Thabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita sancti HylarionisHilarion in Palaestina abb. : Vita
XIV. ff. 256-268 Didimo Alessandrino, Liber de Spiritu Sancto nella traduzione di Gerolamo
bibliografia
Firenze. BML - Umanisti e Agostino , 188-91; Firenze. Miniatura del Rinascimento , I 556; Hieronyumus, Contra Rufinum , 14*; Bandini, Leopoldina , II , 669-680; D'Ancona, La miniatura fiorentina , I p. 294
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Fies. 34
Vitae Patrum
a. 1464; orig. Firenze; Girolamo da Matelica; Vespasiano da Bisticci cartolaio
I. ff. 1-4 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio sancti Hieronimi presbiteri de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita Pauli primi Heremite a sancto Hieronimo conscripta prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis tit. finale Explicit de sancto Paulo primo heremitaPaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo. In apertura della raccolta di vite di Padri, prima della titolatura e del prologo propri della vita di Paolo, si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , attribuita a Gerolamo, come accade in molte delle raccolte di Vitae Patrum . L'intero codice è concepito come raccolta in quattro libri, come chiarisce la tabula analitica dei contenuti stilata nei fogli di guardia originari (numerati A-D). Il copista correda ogni testo di riprese marginali dei nomi e argomenti in rosso; presenti anche note, sia in rosso che in inchiostro normale, sui contenuti.
II. ff. 4-24 - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
Prologus sancti Athanasii episcopi in vita beati Antonii abbatis ab ipso in greco edita, translata vero in latinum a predicto Evagrio prol.,
epilogo
, notitia
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Episcopus Athanasius ad peregrinos monachos. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. Igitur beatus Antonius XVI kalendas februarias recessit a seculo et vivet semper cum Deo in saecula saeculorum not. inc. Antonius moritur anno Domini CCCLVIII etatis sue anno CV post quem Sarmata, Amathas et Macharius insignes habentur tit. finale Explicit vita sancti Antonii heremite edita a beato Athanasio episcopo AlexandrinoAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote La titolatura riportata fa riferimento all'epistola di Evagrio che precede. Dopo la titolatura finale è aggiunta la notitia sulla morte di Antonio.
III. ff. 24-32v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Prologus sancti Hieronimi presbiteri in vita sancti Hilarionis heremite prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hilarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scylleos canes obturata aure transibo inc. Hilarion igitur ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita sancti Hilarionis eremite edita a beato Hieronimo quam Sophronius auditor Hieronimi vir apprime eruditus de latino in grecum eleganti sermone transtulit ut ipse Hieronimus in libro de viris illustribus asseritHilarion in Palaestina abb. : Vita
IV. ff. 33-62 - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Prologus in vitis sanctorum patrum in Egypto degentium prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes homines salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam non requirant epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et tanta nobis ostendit mirabilia. Ipsi gloria et honor in saecula saeculorum tit. finale Explicit liber primus vitae sanctorum patrumnote Il prologo occupa il f. 33r-v, l'epilogo i ff. 61v-62. Come in altre copie qui censite, il gruppo di capitoli dal 2 al 6 è omesso e inserito oltre: qui la trasposizione li colloca però prima del capitolo finale, mentre abitualmente si trovano in ultima sede, dopo l'epilogo stesso. 1. ff. 33v-40 , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. De beato Iohanne abbate interclusoinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum nostri operis - expl. atque ita perrexit ad Dominum tit. finale Explicit de beato Iohanne anachoritaIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 40-44 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De sancto Appollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaydam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de sancto ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 44-45 , cap. 8 (Ammone)tit. De beato Ammone viro sanctissimoinc. Que audivimus de Ammone quondam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de beato AmmoneVita 4. ff. 45-47v , cap. 9 (Copres)tit. De beato Compreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis Vitanote Il capitolo subisce un particolare trattamento da parte del copista. Dopo aver trascritto le prime righe (fino a ad comparationem sanctorum patrum , = ed. Schulz-Flügel, p. 311 l. 13, o PL 21,422B), le circonda da un riquadro di espunzione annotando a margine: Vacat hoc capitulum. Error fuit in exemplari. Exemplar est in monasterio Angelorum Florentie nec dicebatur in margine de errore sed correxi et signavi manu mea ne alius silenter erret ; poco sotto aggiunge: Nota quod hec legenda beati Compretis non est completa hic. Sed quere post duo folia et invenies . Sotto è copiato, con titolatura propria, il segmento dello stesso capitolo relativo a Muzio, che segue direttamente la prima parte qui espunta, fino a per eum Dominus (ibid., rispettivamente p. 318 l. 153 o col. 425C); a f. 46v, cui lo scriba aveva rimandato, riprende da capo la trascrizione del capitolo, cui è sottratta la sezione su Muzio così anticipata. Non vi sono altre occorrenze di questa estrapolazione nei codici qui censiti. 5. ff. 47v-48v , cap. 10 (Siro)tit. De beato Syro abbateinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat Vitanote La sezione su Anuph, da Dum ergo iter alla fine (= ed. Schulz-Flügel, p. 324 l. 21, o PL 21,428B), è separata con titolo proprio. 6. ff. 48v-49v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De beato Heleno abbateinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo Helenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 49v , cap. 12 (Elia)tit. De beato Helya abbateinc. Vidimus et alium senem venerabilem Helyam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibebatur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13 come fossero tutt'uno. 8. ff. 49v-50 , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaide vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente 9. f. 50 , cap. 14 (Eulogio)tit. De beato Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum patrem Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi Domini nostri Vita 10. ff. 50-51 , cap. 15 (Apelle)tit. De beato Apelleninc. Vidimus et alium presbiterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile Vita 11. ff. 51-52v , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De beato Paphnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Paphnutii hominis Dei - expl. ymnum canentibus et collaudantibus Dominum Paphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. ff. 52v-53 , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De beato Ysidoroinc. Vidimus apud Thebaydam et Ysidori nominatissimum monasterium - expl. ad hoc ipsum recumbans spiritum letus emittit Vita 13. f. 53 , cap. 18 (Serapione)tit. De beato Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapyon quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant 14. f. 53r-v , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonio monacho et martyreinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Appollonium - expl. et vota nostra orationesque complere Philemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. ff. 53v-54 , cap. 20 (Dioscoro)tit. De beato Dioscoro presbiteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaydam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expetenda est 16. f. 54r-v , cap. 21 (la Nitria)tit. De monachis et monasteriis ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia 17. f. 54v , cap. 22 (località di Cellia)tit. De Celliainc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam suam offert 18. ff. 54v-55 , cap. 23 (Ammonio)tit. De Ammonioinc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse prospicerent 19. f. 55 , cap. 24 (Didimo)tit. De Didimoinc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil mali ab eis omnino pateretur 20. f. 55 , cap. 25 (Cronio)tit. De beato Cronioinc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratiam vidimus immensam 21. f. 55 , cap. 26 (Origene)tit. De beato Origene discipulo sancti Antoniiinc. Erat autem et alius adhuc ex discipulis Antonii Origenes nomine - expl. que ab eo narrabantur putares 22. f. 55r-v , cap. 27 (Evagrio)tit. De beato Evagrioinc. Vidimus ibi et sapientissimum virum - expl. in divinorum meditatione verborum positi capiebant 23. ff. 55v-56v , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
tit. De duobus Machariis - De beato Machario discipulo sancti Antoniiinc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. note Le prime tre frasi del capitolo, fino a hereditatem gratiarum et virtutum beati Antonii possidebat , sono separate sotto il titolo comune; il resto segue la titolatura specifica per il primo Macario. 24. ff. 56v-57v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
tit. De Machario Alexandrinoinc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Hystorie qui requirat inveniet inserta Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 25. ff. 57v-58 , cap. 30 (Ammone)tit. De beato Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur 26. ff. 58-59 , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De beato Paulo simpliceinc. Fuit autem quidam inter discipulos beati Antonii nomine Paulus - expl. et statim curatus est rabidus Paulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. f. 59r-v , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De beato Piamoneinc. Non autem mihi videtur dignum eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur Piamon mon. in Aegypto : Vita 28. ff. 59v-60 , cap. 2 (Or)tit. De beato Horinc. Vidimus et alium apud Thebaydam venerabilem virum Hor nomine - expl. in ymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur note I capitoli dal 2 al 6, omessi in precedenza, sono qui recuperati. 29. f. 60r-v , cap. 3 (Ammone)tit. De beato Ammoneinc. Vidimus autem in Thebaida etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et manibus 30. f. 60v , cap. 4 (Beno)tit. De beato Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. corcodrillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant 31. ff. 60v-61 , cap. 5 (Ossirinco)tit. De civitate que appellatur Oxirincus monasteriis adornatainc. Venimus autem ad civitatem quamdam Thebaydis nomine Oxirincum - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes tit. finale Explicit de civitate Oxirinco 32. f. 61r-v , cap. 6 (Teone)tit. De beato Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur 33. f. 61v , cap. 33 (Giovanni)tit. De beato Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata est
V. ff. 62-104v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca (= BHL 6533)
Epistola sancti Paschasii dyaconi in secundo libro vite sanctorum patrum qui appellatur Paradisus - Prefatio Heraclii directa ad Lausum prepositum palatii ep.ded.
ep. ded. inc. Domino sancto semper carissimo Eusebio presbytero Pascasius dyaconus frater in Christo. Carissime, dum nos peritie tue facundia - expl. sed optatis excessibus eatenus ampliatur prol. inc. In hoc libro quem de vita sanctorum patrum scripturi sumus - expl. ad recuperationem vite nobilioris reversos inc. Cum primo Alexandriam attigi civitatem - expl. in nullum minorem te erga amorem Dei timoremque fecerunt tit. finale Explicit liber secundus vite sanctorum patrum qui appellatur Paradisusnote Il testo, presente nella recensio I, si interrompe due righe prima della fine dell'opera (cfr. l'edizione citata in bibliografia, p. 694).
VI. ff. 104v-107 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Tractatus sancti Hieronimi de Malcho monacho captivo prol.prol. inc. Qui in navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit de Malcho monacho captivo legenda per gloriosum Hieronimum editaMalchus captivus mon. : Vita
VII. f. 107r-v - Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 , De corpore et sanguine Domini , XIV 5note Segue un foglio vuoto non numerato, che conclude il fascicolo.
VIII. ff. 108-115v - Ephraem Syrus pseudo , Vita Abraham (= BHL 12)
Liber tertius sanctorum patrum - Vita sancti Abrahe monachi edita a sancto Ephrem diacono - de nepte Abrahe prol.prol. inc. Fratres mei, cupio vobis enarrare conversationem bonam - expl. ut eum habitatorem in mentis sue haberet hospitio inc. Hic itaque beatus Abraham habuit parentes valde locupletes - expl. cum omnibus qui placuerunt ante te, quoniam te decet gloria et adoratio Patrem et Filium et Spiritum Sanctum in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Abrahe solitariiAbraham et Maria in Hellesponto : Vitanote Si apre con questo testo il terzo dei quattro libri nei quali si intendono distribuite le Vitae Patrum nel codice, come dichiara il titolo complessivo che precede. Le due parti dell'opera sono distinte con una titolatura specifica per la seconda relativa a Maria, al f. 112.
IX. ff. 115v-117 - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
Vita sancti Frontonii abbatis prol.prol. inc. Ad edificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi sitis inc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consumat tit. finale Explicit vita sancti Frontonii abbatisFrontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
X. ff. 117-187 - Apophthegmata Patrum , estrattinote Si raccolgono sotto questa voce episodi e dialoghi estratti dai Verba seniorum , nelle versioni di Rufino, Pelagio e Giovanni subdiacono, e dagli excerpta da Severo e Cassiano. Sono richiamati a margine i nomi dei narratori che si avvicendano lungo i varii estratti. 1. f. 117r-v - Commonitiones sanctorum Patrum , V 4 (Marziano)additamentum tit. De beato Martino monacho et quibusdam aliis sanctis virisinc. Sed et de famulo Dei Martino referimus - expl. ut ulterius nunquam veniret ad eum addit. inc. Longum est si omnia cupiam referre que vidi - expl. vel quilibet alius cibus ministratur tit. finale Explicit de beato Martinonote Estratto ricorrente nei manoscritti di Vitae Patrum qui censiti, che abitualmente si colloca in mezzo agli estratti dall'Historia Lausiaca (cfr. il ms. Calci 1, item VIII 8). In questo caso esso apre invece la serie degli apoftegmi, a sua volta ricorrente. Il testo è seguito da un breve estratto senza titolo dagli excerpta di Severo e Cassiano (= BHL 6526), comprendente l'ultima frase del cap. III e il primo paragrafo del IV (= PL 73,818B-C). 2. ff. 117v-120 (= BHL 6526 / 6527)
tit. Plura de diversis sanctis patribusinc. Casu vero per illos dies - expl. proxima mors omni die note Il primo della serie di estratti coincide con il cap. V degli excerpta da Severo e Cassiano (= PL 73,818D), l'ultimo con il cap. 8 del lib. I della versione pelagiana dei Verba seniorum (= ibid., col. 856A). 3. ff. 120-123v , episodi relativi a Macario Egizio (= BHL 6525 / 6529)
tit. De duobus Machariis sanctisinc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. post hec sumens senex caput illus sepelivit ipsum tit. finale Explicit de Machariisnote Si susseguono estratti dai Verba seniorum di provenienza mista: il primo corrisponde al cap. III 4 della versione di Giovanni Subdiacono (BHL 6529: cfr. PL 73,1006C-1007B), cui segue il cap. 195 della versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,802A) o XCIII 11 in quella di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I pp. 321-4); l'ultimo è il cap. III 16 della versione precedente (cfr. ibid., col. 1013D). 4. ff. 123v-125 (= BHL 6526 / 6527)
tit. Gesta et dicta Antonii abbatisinc. Quodam tempore quidam duo philosophi audientes famam beati Antonii - expl. nisi pro te ipso sollicitus fueris et poposceris a Deo tit. finale Explicit de beato Antonio abbatenote L'estratto ha inizio con il cap. 55 degli excerpta da Severo e Cassiano (BHL 6526: cfr. PL 73,848A) e si conclude con il cap. X 3 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,912D). 5. ff. 125v-127 (= BHL 6525)
tit. De sancto Arsenio abbateinc. Abbas Arsenius cum adhuc secularis in palatio moraretur - expl. quia erat vir bonus et plenus fide et Spiritu Sancto tit. finale Explicit de sancto Arsenionote L'inizio corrisponde al cap. 190 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (cfr. PL 73,801A), o XCIII 3 nella versione di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I p. 318); non identificabile l'explicit . 6. ff. 127-128v (= BHL 6527 / 6529)
tit. De abbate Pastoreinc. Cum abbas Pastor esset in congregatione audiens de abbate Nestore - expl. curavit eum ac reddidit patri suo tit. finale Explicit de beato Pastorenote L'estratto ha inizio con il cap. XV 30 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,960A) e termina con il cap. II 10 della versione di Giovanni (BHL 6529: cfr. PL 73,1002D). 7. ff. 128v-129 (= BHL 6525)
tit. De abbate Besarione viro sanctissimoinc. Abbas Besarion dum ambularet cum discipulo suo per eremum - expl. et sanus effectus est ex illa hora tit. finale Explicit de beato Besarione abbatenote Estratti dalla versione di Rufino: il primo corrisponde al cap. 194 (cfr. PL 73,801D), l'ultimo al cap. 121 (ibid., col. 783C). 8. ff. 129-130v (= BHL 6525)
tit. De abbate Pemeninc. Interrogavit quidam frater abbatem Pemenem dicens - expl. de quibusdam herbis terre note L'estratto ha inizio con il cap. 201 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,805B); non identificato l'explicit . 9. ff. 130v-133 (= BHL 6525)
tit. De septem sanctissimis patribus heremitisinc. Fuerunt et alii similiter septem probatissimi viri - expl. abiit ad cellam suam note Il primo della serie di estratti corrisponde al cap. 200 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (= PL 73,804C), l'ultimo al cap. 93 del lib. X della versione di Pelagio (= ibid., col. 929D). 10. ff. 133-138 (= BHL 6530)
tit. De quodam abbate misericordeinc. Senex quidam cum alio fratre - expl. adhesit ei spiritus malignus et suffocavit eum note L'estratto si conclude con il cap. IV 37 dei Verba seniorum nella versione di Giovanni (cfr. PL 73,1022B). 11. ff. 138-139 (cfr. BHL 6527)
tit. Dicta et admonitiones sancte Syncleticeinc. Dixit sancta Syncletica sicut magno et forti medicamine egritudo - expl. per voluntariam paupertatem amplius confirmati sunt note L'estratto presenta somiglianze con i Verba seniorum nella versione di Pelagio, lib. VI cap. 13 (cfr. PL 73,891A). 12. ff. 139-167v (= BHL 6538)
tit. Dicta nobilia multorum sanctorum patruminc. Interrogatus abbas Iohannes in transitu suo a discipulis suis - expl. at ille cognovit quia iusta sunt iudicia Dei tit. finale Explicit liber tertius vite sanctorum patrumnote Sono riportati l'ultimo capitolo e i parr. XXII 1-12 di quelle che la voce BHL definisce Breviores sententiae de conversatione Patrum Aegyptiorum , che costituiscono il libro V della prima e della terza forma di edizione delle Vitae Patrum , non pubblicato da Rosweyde. 13. ff. 167v-177 (= BHL 6526)
tit. Liber quartus vite sanctorum patruminc. Sunt preterea quedam in ipso Egyptiorum habitu - expl. suspirans et flens reversus est in locum suum note Sono riportati i capp. XV-LIV degli excerpta da Cassiano e Severo (= PL 73,825B-848A). Nel progetto complessivo del manoscritto ha inizio con essi il quarto libro delle Vitae Patrum . 14. ff. 177-186vinc. Erat quidam grecus adolescens in Egypti cenobio - expl. curam vel sollicitudinem gerere note Estratto non identificato. 15. ff. 186v-187tit. Collatio duodecim sanctorum patruminc. Patres duodecim numero in unum congregati - expl. fuerunt mihi lacrime mee panes die ac nocte note Estratto corrispondente, anche se in diversa versione latina, al cap. XLIV dei Verba seniorum nella traduzione attribuita a Pascasio (BHL 6531: cfr. PL 73,1060A-1062C)
XI. ff. 187-192v - Vita sancti Macarii dicti Romani [auctoribus pseudo Theophilo, Sergio et Hygino] (= BHL 5104)
Vita et conversatio sancti Macharii Romani prol.prol. inc. Gloria et magnaficentia Deo soli benignissimo - expl. quam de falsitatis crimine reos puniri inc. Igitur pretitulati nos fratres Theophilus, Sergius et Chinus - expl. qui trinus in personis ac una dominatur deitate et ubique regnat Deus benedictus et laudabilis et nunc et semper et in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Macharii RomaniMacarius dictus Romanus, qui inventus est iuxta Paradisum note A partire da questo testo, sono richiamati a margine i nomi propri e gli argomenti menzionati nelle narrazioni.
XII. ff. 192v-194v - Vita sancti Hilari Galeatensis abb. (= BHL 3913)
Vita sancti Ylari monachiinc. Tempore quo Roma gubernabatur a consulibus Dinomio et Syfesseo - expl. Deo teste conscripsi ad laudem Domini nostri Iesu Christi qui vivit et regnat Deus in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Ylari confessorisHilarus Galeatensis abb. : Vita
XIII. ff. 194v-198 - Vita sancti Paterniani Fanensis ep. (= BHL 6474)
Vita sancti Paterniani abbatis et episcopi prol.prol. inc. Divini iuris officium viris prudentibus ab omnipotente Deo credimus esse concessum - expl. dulcis eloquii careat venustate inc. Beatissimus Paternianus sicut aiunt Fanensi exstitit oriundus - expl. celebremus diem depositionis eius sexto idus iuliarum, regnante vero Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Paterniani episcopiPaternianus Fanensis ep. : Vita
XIV. ff. 198-201 - Wrdistenus Landevenecensis abbas sedit 868-884 ca. , Vita longior sancti Winwaloei (= BHL 8960)
Vita sancti Vuinualoei abbatis ep.ded.
ep. ded. inc. Beatissimo Iohanni Aretinensi episcoporum consorti Vurdistenus abbas monasterii sancti Vuinualoei - expl. nam et ille sanctus ab omnibus vestris valde honorabilis est inc. Sanctus igitur Vuinualoeus a vigesimo et primo etatis sue anno usque ad obitum - expl. nisi ille cuius numquam ab ore recedebat laus Iesus Christus, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Vuinualoei abbatisWinwaloeus Landevenecensis abbas n. 460 ca., m. 532 : Vitanote La voce BHL è basata proprio su questo manoscritto.
XV. ff. 201-202 Consigli per i neoconversi attribuiti all'abate Orsiesio
XVI. ff. 201-204 - Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 , Historia ecclesiastica gentis Anglorum , lib. V cap. 12note L'estratto narra una visione dell'Aldilà; segue ai ff. 204-205 un'altra visione, non più attribuita a Beda come la precedente e non identificata.
XVII. ff. 205-209 - Paulus Neapolitanus diaconus fl. saec. IX ex. , Publica Theophili poenitentia et satisfactio, qui Christum negavit et veniam beatae Mariae interventu adipisci meruit translatio ex graeco (= BHL 8121)
Conversio atque penitentia ad Dominum Iesum Christum facta a quodam vicedomino nomine Theophylo regionis orientalisinc. Factum est in tempore illo priusquam incursio fieret in Romanam rempublicam - expl. talique confessione glorificans Deum migravit ad Dominum, cui est honor et gloria, potestas et imperium nunc, semper et per infinita saecula saeculorum tit. finale Explicit de Theophylo vicedominoTheophilus Adanensis ecclesiae vicedominus saec. VI
XVIII. ff. 209-210 - Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. , Decem libri historiarum , II 1 (vita di Brizio) (= BHL 1452)
Vita sancti Britii episcopi discipuli ac diaconi sancti Martiniinc. Igitur post excessum sancti Martini Turonice civitatis episcopi - expl. sanctus Eustochius successit magnifice sanctitatis, prestante Domino nostro Iesu Christo cui cum Patre et Spiritu Sancto est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit de sancto Britio episcopoBriccius Turonensis ep. : Vita
XIX. ff. 210-213v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL 6607)
Conversio et vita sancte Pelagie edita a Iacobo diacono prol.prol. inc. Magnas semper Domino gratias referre debemus - expl. quia relatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiocene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua nos omnipotens Deus faciat invenire misericordiam in illa die, quoniam ipsi est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit de beata Pelagia solitariaPelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione B dell'opera secondo la classificazione dell'edizione citata in bibliografia. Il prologo non è distinto dal testo.
XX. ff. 213v-214v - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL 8014-8015)
Penitentia sancte Thaysis prol.prol. inc. Domino carissimo mihi fratri Pastori abbati Dionisius - expl. sed ut convertatur et vivat. Ora pro me venerabilis frater inc. Salutis humane eterni regis aditus penitentibus patet - expl. et pausavit in pace Domini protegente pietate tit. finale Explicit de sancta ThaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XXI. ff. 214v-221v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
Vita sancte Marie Egyptiace prol.prol. inc. Secretum regis occultare bonum est - expl. tempus ergo sacram iliius initiare narrationem inc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum et repletus desideriis voluntate de hoc migravit seculo tit. finale Explicit de sancta Maria EgyptiacaMaria Aegyptiaca paenitens : Vita
XXII. ff. 221v-222 - Vita beatae Mariae Magdalenae paenitentis (= BHL 5454)
Tractatus vel obitus sancte Marie Magdaleneinc. Narrat Iosephus quia Maria Magdalene post ascensionem Domini salvatoris - expl. et ibi fiunt mirabilia magna iuxta sepulcrum eius pro sanctis meritis eius tit. finale Explicit de obitu beate Marie MagdaleneMaria Magdalena paenitens : Vita
XXIII. ff. 222-223v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita beate Marine virginisinc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. orationibus sancte virginis Marine multa mirabilia operatur Deus, qui vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Marine virginisMarina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
XXIV. ff. 223v-224v , XVIII 35 (= BHL 6529)
Verba seniorum inc. Narravit quidam senex quod erat quedam provecta etate - expl. ut possimus beati fieri, ipso adiuvante qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit de puella boni patris et pessime matrisnote Estratto dalla versione attribuita a Giovanni subdiacono. AGGIUnGI TIT: De puella boni patris et pessime matris
XXV. ff. 224v-228 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita sancte Eufrosine virginisinc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebratur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit vita sancte Eufrosine virginisEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XXVI. ff. 228v-232v - Vita sanctae Odiliae Hohenburgensis abb. (= BHL 6271)
Vita sancte Odilie virginisinc. Temporibus igitur Childerici imperatoris cum quidam dux illustris nomine Adalricus - expl. vitam melius mutavit idus decembris, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor cum Patre et Sancto Spiritu, laus et potestas per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Odilie virginisOdilia Hohenburgensis in Alsatia abbatissa : Vita
XXVII. ff. 232v-240v - Vita sanctae Euphrasiae in Thebaide v. (= BHL 2718)
Vita sancte Eufraxie virginisinc. In diebus Theodosii imperatoris piissimi fuit vir quidam in regia civitate senator - expl. ut et gaudio per magnum regem fruamur salvatorem Dominum nostrum Iesum Christum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Eufraxie virginisEuphrasia seu Eupraxia in Thebaide virgo v. post 410 : Vita
XXVIII. ff. 240v-244v - Vita sanctae Theodorae Alexandrinae (= BHL S 8070 a)
Vita beate Theodore matroneinc. In diebus Zenonis imperatoris et Gregorii prefecti cum Alexandrie esset - expl. qui beate Theodore filius spiritalis fuit, et Deus glorificatus est et glorificatur qui facit mirabilia magna nunc et semper et in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Theodore matroneTheodora Alexandrina, Theodorus dicta : Vita
XXIX. ff. 244v-258v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco (= BHL 1024)
Vita sancti Basilii episcopi edita ab Amphylochio presule Niconiensi quam transtulit in latinum venerabilis Ursus presbiter prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, maiestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. quos per cooperationem Sancti Spiritus scripserat libros, ad gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Basilii episcopi et confessorisBasilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
XXX. ff. 258v-289 - Vincentius Bellovacensis n. 1190 ca., m. 1264 ca. , Speculum historiale , cap. XVI 1-64 (Barlaam e Iosaphat) (= BHL 980)
Vita sanctorum heremitarum Barlaam et Iosaphat a Iohanne Damasceno editainc. Fuit in India rex quidam nomine Avenir dives et potens - expl. a pueritia inestimabilem eius ad Deum amorem mirabantur, glorificantes in omnibus Deum tit. finale Explicit de sanctissimis heremitis Iosaphat et BarlaamBarlaam et Iosaphat apud Indos : Vita
bibliografia
Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Bandini, Leopoldina , II , 692-8; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 122; D'Ancona, La miniatura fiorentina , I p. 295; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Pl. 10 sin. 9
Vitae Patrum
sec. XIV in.; prov. Firenze, S. Croce, convento OFM Il secondo foglio di guardia è occupato sul recto dalla lista di santi presenti, sul verso dalla nota di possesso: Liber conventus sancte Crucis de Florentia ordinis Minorum . Per composizione della miscellanea di Vitae Patrum il codice appare gemello del Pl. 34 sin. 1, pressoché coevo.
I. ff. 1-4 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio Ieronimi de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita sancti Pauli Heremite edita a sancto Ieronimosegni d'uso L'intero codice è corredato nei margini da note sul contenuto e da titolini che indicano i santi via via trattati. prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum gemmis suis tit. finale Explicit vita beati Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo. In apertura della raccolta di vite di Padri si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , seguita (prima della titolatura e del prologo per Paolo) da un indice delle vite stesse da Paolo ad Apollonio come fossero tutte opera di Gerolamo; salvo Giovanni e appunto Apollonio, che appartengono all'Historia monachorum di Rufino, sono così agglomerate le cosiddette vitae maiores .
II. ff. 4-24v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
Prologus de vita beati Antonii prol.,
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. Igitur beatus Antonius XVI kal. februarias recessit a seculo et vivet semper cum Domino in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita beati Antonii HeremiteAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epistola e il prologo si susseguono come un unico segmento.
III. ff. 24v-33v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Prefatio in vita sancti Hylarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hylarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hylarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita HylarionisHilarion in Palaestina abb. : Vita
IV. ff. 33v-36 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monaci captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit vita monaci captiviMalchus captivus mon. : Vita
V. ff. 36-38 - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
Vita Frontonis abbatis prol.prol. inc. Ad edificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi sitis inc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consummat Frontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VI. ff. 38-68v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Vita sanctorum prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam requirat epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura La raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 38v-46v , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Vita sancti Iohannisinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum - expl. atque ita perrexit ad Dominum tit. finale Explicit de sancto IohanneIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 46v-50 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Apollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 50-51 , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 4. ff. 51-53v , cap. 9 (Copres)tit. De Compreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de CompreteVita 5. ff. 53v-54v , cap. 10 (Siro)tit. De Syroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 6. ff. 54v-55v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Helenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo tit. finale Explicit de HelenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 55v , cap. 12 (Elia)tit. De Helyainc. Vidimus et alium senem venerabilem Helyam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13, con un'unica titolatura finale. 8. ff. 55v-56 , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente tit. finale Explicit de Helia 9. f. 56 , cap. 14 (Eulogio)tit. De Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi tit. finale Explicit de EulogioVita 10. ff. 56-57 , cap. 15 (Apelle)tit. De Appelleninc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile tit. finale Explicit de AppellenVita 11. ff. 57-58v , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Dominum tit. finale Explicit de PafnutioPaphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. ff. 58v-59 , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De Ysidori monasterioinc. Isidori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbens spiritum letus emittit tit. finale Explicit de Ysidori monasterioVita 13. f. 59 , cap. 18 (Serapione)tit. De Sarapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt ut putant tit. finale Explicit de Sarapione 14. ff. 59v-60 , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonioinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. et vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de ApollonioPhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. f. 60r-v , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoro presbiteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est tit. finale Explicit de Dioscoro 16. f. 60v , cap. 21 (la Nitria)tit. Vita monachorum ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. ff. 60v-61 , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam offert suam 18. f. 61r-v , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse perciperet 19. f. 61v , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino pateretur 20. f. 61v , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia renitebat 21. f. 61v , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulorum Antonii Origenes nomine - expl. que ab eo narrabantur videntur posteris 22. f. 61v , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum rerum et verborum positi capiebant 23. ff. 61v-62v , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 62v-64 , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 25. f. 64r-v , cap. 30 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur tit. finale Explicit de Ammone 26. ff. 64v-65v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Paulo simpliceinc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus tit. finale Explicit de Paulo simplicePaulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. ff. 65v-66 , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur tit. finale Explicit de PiamonePiamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 66 + epil. f. 66r-v , cap. 33 (Giovanni)tit. De Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata est tit. finale Explicit de Iohannenote Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra), dopo il quale si trova la titolatura finale qui trascritta. Tuttavia la copia procede con gli altri capitoli della versione di Rufino (dal 2 al 6) che erano stati omessi in precedenza, prima che si passi alla sezione palladiana della silloge. 29. ff. 66v-67v , cap. 2 (Or)tit. De Horinc. Vidimus et alium apud Thebaidam venerabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Hor 30. f. 67v , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus et in Thebaide etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 31. f. 67v , cap. 4 (Beno)tit. De Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. crocodylum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de Beno 32. ff. 67v-68 , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theonenote Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. f. 68r-v , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxirinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirincho - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes tit. finale Explicit de Morincho [corr. Oxirincho]
VII. ff. 68v-76v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532 e 6534)
note Come nei Pl. 19. 16, 20 dext. 5 e 34 sin. 1 sono proposti tre estratti dalla versione I dell'opera (secondo la classificazione dell'editore Wellhausen), ossia i capp. 18, 19 e 25; qui, come nel terzo dei mss. citati, si aggiungono di seguito due estratti anche dalla versione II (capp. IX e X, mentre il solo IX si trova nel secondo di essi). È inoltre interpolato il paragrafo su Martino/Marziano dalle Commonitiones . 1. ff. 68v-72 , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter sufluit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi tit. finale Explicit vita beati Macharii AlexandriniMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 72-73v , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. Vita de Moysesinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquid tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 73v-74 , cap. 25 (Valente)tit. De Valenteinc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est tit. finale Explicit de Valente 4. f. 74 - Commonitiones sanctorum Patrum , V 4 (Marziano)tit. De Martino monachoinc. Sed et de famulo Dei Martino referimus - expl. ut ulterius nunquam veniret ad eum tit. finale Explicit de Martino monacho 5. ff. 74-75 , cap. IX (Macario Egizio) (= BHL S 5095 c)
tit. Vita de sancto Machario Egyptioprol. inc. De magnis et precipuis sanctis ac beatis viris Macariis multa incredibilia piget me dicere - expl. et ita curatum reddidit matri sue Macarius Aegyptius in Scete abb. : Vitanote Il prologo e l'inizio della narrazione sono qui rielaborati in modo da confondersi. 6. ff. 75-76v , cap. X (Macario Alessandrino) (= BHL 5099)
inc. Alium Macarium contemplatus sum Alexandrinum presbyterum - expl. et multa eius grata et mirifica significavit ibi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Il testo segue il precedente andando semplicemente a capo come un capoverso tra gli altri. Sono omesse al suo interno alcune sezioni: da Quodam tempore... a sanus redditus est (= PL 74,361C-364A) e l'intero paragrafo su Pafnuzio (ibid., coll. 364D-365A).
VIII. ff. 76v-166v - Apophthegmata Patrum , estrattinote Si raccolgono sotto questa voce episodi e dialoghi estratti dai Verba seniorum , nelle versioni di Rufino, Pelagio e Giovanni subdiacono, e dagli excerpta da Severo e Cassiano; il primo di essi è presentato come nuovo capoverso senza uno specifico stacco dopo l'estratto precedente dall'Historia Lausiaca . 1. ff. 76v-80 , episodi relativi a Macario Egizio (= BHL 6525 / 6529)
inc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. post hec sumens senex caput illus sepelivit ipsum tit. finale Explicit de sancto Macharionote Si susseguono estratti dai Verba seniorum di provenienza mista: il primo corrisponde al cap. III 4 della versione di Giovanni Subdiacono (BHL 6529: cfr. PL 73,1006C-1007B), cui segue il cap. 195 della versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,802A) o XCIII 11 in quella di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I pp. 321-4); l'ultimo è il cap. III 16 della versione precedente (cfr. ibid., col. 1013D). 2. ff. 80-82 (= BHL 6526 / 6527)
tit. De abbate Antonioinc. Quodam tempore quidam duo philosophi audientes famam beati Antonii - expl. nisi pro te ipso sollicitus fueris et poposceris a Deo tit. finale Explicit de Antonionote L'estratto ha inizio con il cap. 55 degli excerpta da Severo e Cassiano (BHL 6526: cfr. PL 73,848A) e si conclude con il cap. X 3 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,912D). 3. ff. 82-84 (= BHL 6525)
tit. De Arsenioinc. Abbas Arsenius cum adhuc secularis in palatio moraretur - expl. quia erat vir bonus et plenus fide et Spiritu Sancto tit. finale Explicit de sancto Serapione [corr. Arsenio]note L'inizio corrisponde al cap. 190 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (cfr. PL 73,801A), o XCIII 3 nella versione di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I p. 318); non identificabile l'explicit . 4. ff. 84-85v (= BHL 6527 / 6529)
tit. De abbate Pastoreinc. Cum abbas Pastor esset in congregatione audiens de abbate Nestore - expl. curavit eum ac reddidit patri sanum tit. finale Explicit de abbate Pastorenote L'estratto ha inizio con il cap. XV 30 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,960A) e termina con il cap. II 10 della versione di Giovanni (BHL 6529: cfr. PL 73,1002D). 5. ff. 85v-86 (= BHL 6525)
tit. De abbate Besarioneinc. Abbas Bessarion cum ambularet cum discipulo suo per eremum - expl. et sanus effectus est ex illa hora tit. finale Explicit de abbate Besarionenote Estratti dalla versione di Rufino: il primo corrisponde al cap. 194 (cfr. PL 73,801D), l'ultimo al cap. 121 (ibid., col. 783C). 6. ff. 86-95v (= BHL 6525 / 6529)
tit. De abbate Pemeninc. Interrogavit quidam frater abbatem Pemenem dicens - expl. adhesit ei spiritus malignus et suffocavit eum note Sono accorpati sotto un'unico titolo gli episodi che nel ms. Fies. 34 si ripartiscono tra Pemen, i sette eremiti e l'abate della Misericordia. La sequenza di estratti ha inizio con il cap. 201 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,805B) e si conclude con il cap. IV 37 della versione di Giovanni (BHL 6529: cfr. PL 73,1022B). 7. ff. 95v-166v (= BHL 6538)
tit. Dicta sancte Syncleticeinc. Dixit sancta Syncletica sicut magno et forti medicamine egritudo - expl. at ille cognovit quia iusta sunt iudicia Dei note Al f. 129 è segnato, attraverso titolature finale e iniziale, il passaggio da un Liber primus sanctorum patrum a un Liber secundus , secondo una ripartizione caratteristica di questo codice (tale secondo libro ha inizio con un estratto tra quelli da Severo e Cassiano: cfr. PL 73,825B). Una analoga sequenza di estratti si riscontra anche nel ms. Fies. 34: in questo caso il primo appare però tratto dai Verba seniorum nella versione di Pelagio, lib. VI 13 (= BHL 6527; cfr. PL 73,891A).
IX. ff. 166v-172 - Vita sancti Macarii dicti Romani [auctoribus pseudo Theophilo, Sergio et Hygino] (= BHL 5104)
Vita et conversatio sancti Macarii Romani - Hic dicitur de via Paradisi prol.prol. inc. Gloria et magnificentia Deo soli benignissimo - expl. quam de falsitatis crimine reos puniri inc. Igitur nos pretitulati fratres Theophilus, Sergius et Chinus - expl. qui trinus in personis ac sua deitate dominatur et ubique regnat Deus benedictus et laudabilis nunc et semper per inmensa saecula saeculorum Macarius dictus Romanus, qui inventus est iuxta Paradisum note Tra il prologo e la narrazione è vergata la seconda titolatura riportata.
X. ff. 172-181v - Ephraem Syrus pseudo , Vita Abraham (= BHL 12)
Vita sancti Habrae a sancto Effrem suppleta prol.prol. inc. Fratres mei, cupio vobis enarrare conversationem bonam - expl. ut eum habitatorem in mentis sue hospitio haberet inc. Hic itaque beatus Abraham habuit parentes valde locupletes - expl. cum omnibus qui placuerunt ante te, quoniam te decet gloria et adoratio Patrem et Filium et Spiritum Sanctum in saecula saeculorum Abraham et Maria in Hellesponto : Vita
XI. ff. 181v-195v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco (= BHL 1024)
Vita sancti Basilii prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, maiestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. quos per cooperationem Sancti Spiritus scripserat libros, ad gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vitadata liturgica 1 gennaionote La data è indicata nella titolatura che precede il prologo: segno forse che il testo fu copiato - qui o in un antigrafo - da un modello di diverso genere quale un leggendario.
XII. ff. 195v-220 - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
Prefatio ad dominum Nicolaum sanctissimum papam - Enarratio Leontii episcopi Neapoleos Cipriorum insule de vita et actione sancti patris nostri Iohannis archiepiscopi Alexandrini
epilogo
praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciterque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. et quod iste sanctus Iohannes omnino non iuraverit inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor et imperium nunc et semper in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleymonis; que quidem pretermissa sunt a Iohanne atque Sophronio - expl. ad multorum edificationem nunc parvulum librum scribere precepit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. note Il prologo è presentato come cap. 1 (e presenta un explicit alternativo a quello abituale, ma condiviso dal ms. Conv. Soppr. 238, oltre che dal Pl. 34 sin. 1); tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli. L'epilogo è tracciato come rubrica. Il verso dell'ultimo foglio rimane vuoto.
XIII. ff. 221-222 , XVIII 35 (= BHL 6529)
Verba seniorum inc. Narravit quidam senex quod erat quedam provecta etate - expl. ut possimus beati fieri, ipso adiuvante qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum note Estratto dalla versione attribuita a Giovanni subdiacono. AGGIUnGI TIT: Legenda pulcherrima de quadam sanctissima muliere
XIV. ff. 222-226 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita Eufrosine virginisinc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebratur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit vita sancte Eufrosine virginisEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XV. ff. 226-231v - Vita sanctae Odiliae Hohenburgensis abb. (= BHL 6271)
Vita beate Odilie virginis cuius transitus colitur die passionis sancte Lucieinc. Temporibus igitur Childerici imperatoris cum quidam dux illustris nomine Adalricus - expl. vitam melius mutavit idibus decembris, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est cum Patre et Sancto Spiritu laus, honor et potestas per omnia saecula saeculorum Odilia Hohenburgensis in Alsatia abbatissa : Vitadata liturgica 13 dicembre
XVI. ff. 231v-240v - Vita sanctae Euphrasiae in Thebaide v. (= BHL 2718)
Vita sancte Eufraxie virginisinc. In diebus Theodosii imperatoris piissimi fuit vir quidam in regia civitate senator - expl. ut et gaudium per magnum regem fruamur salvatorem Dominum Iesum Christum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte EufraxieEuphrasia seu Eupraxia in Thebaide virgo v. post 410 : Vita
XVII. ff. 240v-244v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL 6607)
Vita sancte Pelagie prol.prol. inc. Magnas semper Domino gratias referre debemus - expl. quia relatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiocene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua nos omnipotens Deus faciat invenire misericordiam in illa die, quoniam ipsi est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit conversatio sancte PelagiePelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione B dell'opera seconda la classificazione dell'edizione citata in bibliografia. Il prologo non è distinto dal testo.
XVIII. ff. 244v-245v - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL 8014-8015)
Acta sive penitentia beate Taysis prol.prol. inc. Domino karissimo mihi fratri Pastori abbati Dionisius - expl. sed ut convertatur et vivat. Ora pro me venerabilis frater inc. Salutis humane eterni regis aditus penitentibus patet - expl. et pausavit in pace Domini protegente pietate tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XIX. ff. 245v-253v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
Vita vel acta sancte Marie Egiptiace prol.prol. inc. Secretum regis occultare bonum est - expl. tempus ergo sacram iliius initiare narrationem inc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum et repletus desideriis voluntate de hoc migravit seculo Maria Aegyptiaca paenitens : Vita
XX. ff. 253v-255v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita sancte Marine virginisinc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. orationibus sancte virginis Marine multa mirabilia Dominus operatur, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
bibliografia
Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Bandini, Catalogus , IV , 85-90; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 109; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31