In einer Einleitung werden die Ursprünge sowie die mittelalterliche bzw. neuzeitliche Geschichte des Zisterzienserklosters Wettingen (seit 1227) ausführlich nachgezeichnet, wobei besonderes Augenmerk z. B. auf die Stifter sowie die Stifterin, auf die Handschriftenproduktion und die Schreiber sowie deren Texte und auf die Gründungslegenden gelegt wird. Eigene Abschnitte werden der Konventsbibliothek, deren Errichtung und Bestand sowie Erschließung gewidmet. Daran anschließend stellen die Bearb. einige mittelalterliche Kodizes in Aarau, Laufenburg, Lenzburg, Rheinfelden und Zofingen bildlich und inhaltlich vor. Nach einem Überblick der abgekürzt zitierten Literatur werden die einzelnen Handschriften beschrieben. An dieser Stelle sind insb. folgende Textzeugen anzuzeigen, Kodizes aus dem Kloster Wettingen: Aarau, Staatsarchiv des Kantons Aargau, AA/3115 (a. 1248-1253; 13.-15. Jh.):
Registrum privilegiorum,
Urbaria; AA/3116 (um 1490):
Diplomatarium Wettingense; AA/3130 (um 1420):
Necrologium Wettingense; Kantonsbibliothek, Inc 2° 242 (Mitte 15. Jh.; um 1500):
Lectura super arboribus consanguinitatis (= Hs.),
Theologia naturalis sive liber creaturarum des Raimundus de Sebunda (= Druck: Straßburg 1496),
Statuta provincialia Moguntina (= Druck: Reutlingen um 1482),
Abbreviatio Decreti alphabetica (= Hs.),
De casibus reservatis (= Hs.); Inc 4° 18 (E. 15. Jh.):
Proverbia des Ps.-Seneca (= Druck: Speyer um 1495),
Confessionale des Bartholomaeus de Chaimis (= Druck: Heidelberg um 1490),
Confessionale des Antoninus Florentinus (= Druck: Speyer um 1487),
Imitatio Christi des Thomas a Kempis (= Druck: Straßburg 1487),
Pharetra fidei contra Iudaeos des Ps.-Theobaldus de Sexannia (= Druck: Straßburg um 1490); Ms Wett 1 (2. H. 13. Jh.; 1. H. 16. Jh.): psalterium, hymnar, antiphonae; Wett 2 (2. H. 13. Jh.):
Psalterium feriatum,
Collectae et antiphonae OCist; Wett 4 (2. H. 13. Jh.):
Beniamin minor des Richardus de S. Victore,
De modo orandi und
De amore sponsi ad sponsam des Hugo de S. Victore, Sermones,
De cognitione humanae conditionis des Ps.-Bernardus Claraevallensis; Wett 7 (letztes Dr. 13. Jh.; 14. + 15. Jh.):
breviarium OCist; Wett 8 (letztes V. 15. Jh.): psalterium, hymnar,
officia; WettF 1 (um 1260-1280):
Vetus Testamentum; WettF 2 (um 1260-1280):
Scholastica historia des Petrus Comestor,
Novum Testamentum,
Interpretatio nominum Hebraicorum des Stephanus Langton (?); WettF 3 (2. V. 14. Jh.):
Concordantiae Bibliae; WettF 4 (nach M. 13. Jh.):
lectionarium officii OCist; WettF 5 (1. V. 13. Jh.):
Novum Testamentum; WettF 7 (2. H. 13. Jh.):
Summa de virtutibus des Guilelmus Peraldus; WettF 9 (2. V. 14. Jh.):
Scholastica historia des Petrus Comestor,
Summarium biblicum metricum cum commentario des Alexander de Villa Dei,
Compendium historiae in genealogia Christi des Petrus Pictaviensis; WettF 10 (2. H. 12. Jh.): Evangeliare OCist; WettF 11 (3. Dr. 13. Jh.):
Vetus et Novum Testamentum,
De fructibus carnis et spiritus des Conradus Hirsaugiensis; WettF 12 (1. H. 14. Jh.):
Legenda aurea des Iacobus de Voragine; WettF 13 (2. H. 12. Jh.; 17. Jh.):
epistolare OCist; WettF 14 (A. 14. Jh.) und WettF 15 (um 1270-1280):
Compendium theologicae veritatis des Hugo Argentinensis,
Quaestiones super quattuor libros Sententiarum des Guilelmus Rothwell; WettF 26 (1) (a. 1454-1458; letztes V. 15. Jh.; 1. V. 15. Jh.):
Speculum humanae salvationis,
Moralitates des Robertus Holcot,
Declamationes Senecae moralizatae,
Epistola rabbi Samuel de Fez de adventu Messiae (Übersetzung: Alphonsus Bonihominis),
Opus Hieronymianum des Johannes Andreae,
Promptuarium exemplorum und
Promptuarium de miraculis BMV des Johannes Herolt,
Libellus de moribus hominum et de officiis nobilium super ludo scaccorum des Iacobus de Cessolis; WettF 26 (2) (3. Dr. 15. Jh.):
Liber de diligendo Deo und
Liber de gradibus humilitatis et superbiae sowie
In laudibus Virginis matris des Bernardus Claraevallensis,
Liber de medicina animae des Hugo de Folieto,
Tractatus super psalmum XXVIII des Richardus de S. Victore,
Bernardinum des Guilelmus Tornacensis,
Meditatio 9 des Anselmus Cantuariensis,
De modo confitendi et de puritate conscientiae des Matthaeus de Cracovia,
Formula novitiorum des David de Augusta; WettF 26 (3) (3. Dr. 15. Jh.):
Dialogorum libri quattuor des Gregorius I papa,
Vita Onufrii,
Epistola 10 ad Eadburgam abbatissam des Bonifatius; WettF 26 (4) (a. 1445; 3. Dr. 15. Jh.):
Tractatus super status begardorum des Wasmodus de Homberg,
Tractatus contra validos mendicantes sowie
Conclusio quinta,
Quaestio super statum beghardorum und
Exhortatio des Johannes Mulberg,
Quaestio de paupertate Christi et apostolorum des Benedictus de Asinago, sodann Werke des Felix Hemmerlin (= Druck: Straßburg nach 1497) wie
Contra anachoritas id est beghardos silvestres,
Lollhardorum descriptio,
Contra validos mendicantes und
Recapitulatio contra eosdem; WettF 26 (5) (3. V. 15. Jh.):
De resurrectione mortuorum,
Tractatus conceptionis BMV des Franciscus de Mayronis,
Quaestiones quodlibetales; WettF 26 (6) (1. V. 15. Jh.):
Exempla, legendae et historiae,
Varia ad passionem Domini,
Sermo des Johannes Mulberg,
Sermones tres in passione Domini des Antonius de Parma,
Summa sententiarum des Otto Lucensis,
De coniugio des Gualterius de Mauritania; WettF 26 (7) (a. 1398, 1. V. 15. Jh.):
Summarium biblicum metricum cum commentario des Alexander de Villa Dei,
Compendium historiae in genealogia Christi des Petrus Pictaviensis,
De arte loquendi et tacendi des Albertanus Brixiensis,
De septem itineribus aeternitatis des Rudolphus de Biberaco; WettF 27 (2. H. 15. Jh.):
Sophilogium des Jacobus Magni,
Liber de exemplis Sacrae Scripturae des Nicolaus de Hanapis,
Excerpta divinarum quaestionum; WettF 34 (a. 1457):
Regulae caelestis iuris des Alanus ab Insulis,
Tractatus de communicatione idiomatum in Christo des Nicolaus Oresmius; WettF 38 (letztes V. 15. Jh.):
Sermones de tempore des Iohannes de Gamundia,
Sermo des Antonius de Parma,
Distinctiones exemplorum Veteris et Novi Testamenti des Bindus de Senis,
Summarium biblicum metricum cum commentario des Alexander de Villa Dei; WettF 40 (2. H. 15. Jh.):
Commentaria in libros De caelo et mundo Aristotelis des Eberhardus Stiger de Amersfordia (= Druck: Köln 1499),
Historia destructionis Troiae des Guido de Columnis (= Hs.); WettF 41 (a. 1498, 1499): Werke des Petrus Tartaretus wie
In logicam Aristotelis,
De intensione formarum,
In Physicam,
In Meteora und
In De anima; WettF 42 (letztes V. 15. Jh.):
Quaestiones super libros Physicorum Aristotelis des Iohannes Versor (= Hs.),
Quaestiones super libros De caelo et mundo et Meteororum Aristotelis,
Quaestiones super libros De generatione et corruptione Aristotelis sowie
Quaestiones super libros Parvorum naturalium Aristotelis des Iohannes Versor (= Druck: Köln 1485),
Copulata super tres libros De anima Aristotelis iuxta doctrinam Thomae Aquinatis des Lambertus de Monte Domini (= Druck: Köln um 1487); WettF 43 (a. 1467):
Vocabularius utriusque iuris; WettF 45 (3. Dr. 15. Jh.):
Paradisus animae des Ps.-Albertus Magnus; WettF 46 (1. H. 13. Jh.; 2. H. 13. Jh.):
Dialogus miraculorum des Caesarius Heisterbacensis (Fragment),
antiphonarium OCist; WettFm 1 (a. 1330-1335):
graduale OESA:
proprium de tempore (pars hiem.); WettFm 2 (a. 1330-1335):
graduale OESA:
proprium de tempore (pars aest.); WettFm 3 (a. 1330-1335):
graduale OESA:
proprium de sanctis; WettQ 2 (2. H. 13. Jh.):
Novum et Vetus Testamentum; WettQ 3 (3. V. 13. Jh.):
collectarius OCist; WettQ 4 (1. V. 14. Jh.):
breviarium OCist; WettQ 5 (2. Dr. 13. Jh.):
consuetudines OCist; WettQ 6 (letztes Dr. 15. Jh.; 16. Jh.):
pontificale OCist; WettQ 7 (2. Dr. 14. Jh.):
exempla,
miracula BMV,
Summa sententiarum (tract. secundus) des Otto Lucensis; WettQ 11 (letztes V. 14. Jh.):
De claustro animae des Hugo de Folieto,
Scriptum de beatitudine perennis vitae sumptum de verbis beati Anselmi des Eadmerus Cantuariensis,
Sermo des Hervaeus Burgidolensis,
sermones,
Sermones quadragesimales des Iacobus de Voragine,
Sermones des Rudolphus de Biberaco,
Sermo des Conradus de Brundelsheim; WettQ 17 (letztes V. 15. Jh.; M. 16. Jh.):
liber ordinarius OCist; WettQ 22 (2. H. 15. Jh.):
Grammatica des Pescennius Franciscus Niger (= Druck: Basel 1500),
Commentarius in artem minorem Aelii Donati des Magister Gamphredus (Galfredus) (= Hs.); WettQ 23 (Dr. V. 15. Jh.):
Regula pastoralis des Gregorius I papa (= Druck: Basel nicht nach 1472),
De memoria augenda des Matheolus Perusinus (= Druck: Burgdorf um 1475),
Donatus moralisatus des Ps.-Johannes Gerson (= Druck: Basel um 1474),
De vita et moribus philosophorum des Gualterius Burlaeus (= Hs.),
De pollutione nocturna des Iohannes Gerson (= Druck: Köln nicht nach 1472). Der zweite Teil des Bandes befasst sich mit mittelalterlichen Kodizes in Aarau, Laufenburg, Lenzburg, Rheinfelden und Zofingen. Anzuzeigen sind hier folgende Textzeugen: Aarau, Staatsarchiv des Kantons Aargau, AA/1639 (a. 1436):
Statuta ecclesiae S. Mauritii Zofingensis; Kantonsbibliothek, BNF 88 (2. H. 15. Jh.):
psalterium feriatum; BNF 121 (10./11. Jh.):
sacramentarium (Fragment); BNQ 50 (a. 1440):
antiphonarium OCist (
Diurnale); BNQ 52 (2. Dr. 15. Jh.):
liber ordinarius officii; BNQ 54 (2. H. 15. Jh.):
Vita Caroli Magni,
Historia Caroli Magni et Rotholandi des Ps.-Turpinus Remensis; Z 45 (15. Jh.):
liber horarum; Lenzburg, Museum Burghalde, 2007-32 (a. 1483):
missale; Rheinfelden, Christkatholische Kirchgemeinde (z. Z.: Dep. Rheinf. in der UB Basel), ohne Signatur (vor 1470):
missale;
Zofingen, Stadtbibliothek, Pa 32 (2. Dr. 9. Jh.):
Etymologiarum sive originum libri des Isidorus Hispalensis; Pa 36 (2. H. 15. Jh.):
rituale; Pa 65 (13. Jh.):
Vetus et Novum Testamentum,
Interpretationes nominum Hebraicorum des Stephanus Langton (?); Pa 98 (a. 1471):
De modo perveniendi ad veram et perfectam Dei et proximi dilectionem des Henricus Arnoldi (= Druck: Basel nicht nach 1472),
Gesta Romanorum (= Hs.). Dem Anhang werden ein Bücherverzeichnis des Johannes von Straßburg (Zürich, Zentralbibl., Cod. Car. C 175, f. 67v-70r), ein Bibliothekskatalog des Klosters Wettingen um 1800 sowie die lateinische Gründungslegende (AA/3116, Diplomatarium Wettingense, f. 5v-6r) desselben Klosters beigegeben. Register der Verfasser, Namen, Orte, Sachen, Initien und der dt. Gebetsinitien sowie ein Liste der Verse und Sprüche nach Walther und eine Signaturkonkordanz erschließen den Band. François Dolbeau, in «Analecta Bollandiana» 131 (2013) 165-6, elenca i manoscritti di contenuto agiografico presenti nel catalogo: Aarau, Aargauische Kantonsbibl., Bibl. nova 2° 88; Bibl. nova 4° 54; Wett. 2; Wett. 7 (XIII sec.); Wett. 8; Wett. 2° 9; Wett. 2° 12; Wett. 2° 26 (1); Wett. 2° 26 (3); 2° 26 (6); Wett. 2° 40; 2° 46; Wett. 4° 3; Wett. 4° 4; Wett. 4° 5; Wett. 4° 7; Wett. 4° 11; Wett. 4° 17; Zofingen, Stadtbibl., Pa 36. (Michael Bachmann)
Riduci