Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Mugellano 14
Omeliario - leggendario (parte estiva) di probabile origine aretina
sec. XII med.; orig. Arezzo; prov. S. Piero a Sieve (Firenze), Bosco ai Frati, convento OFM La composizione del santorale è molto simile a quella del ms. Aed. 136.
I. ff. 177 , acefalo e mutilo Omeliario - leggendario (prima domenica dall'ottava di Pasqua - 23 novembre)ordinamento Per circulum anni struttura Le omelie e i sermoni sono per lo più accompagnati da un'attribuzione (frequenti le omelie di Gregorio Magno e Beda sui Vangeli). 1. ff. 1-74tit. Quarantasette tra lezioni, omelie e sermoni dalla prima domenica dopo l'ottava di Pasqua alla Trinitànote Il primo testo è mutilo per la perdita dei fogli iniziali del codice. Le omelie sui Vangeli sono attribuite a Gregorio, Beda, Gerolamo, Remigio; i due sermoni sulla Trinità ad Agostino. 2. ff. 74-75 - Iohannes Hymmonides n. 825 ca., m. 30-6-876/16-12-882 , Vita sancti Gregorii Magni , estratto (= BHL 3641)
tit. Letanie beati Gregorii papeinc. Temporibus Mauricii imperatoris et Germani prefecti urbis Rome et pontificatus Pelagii pape - expl. apud beati Petri apostolorum principis templum summus pontifex consecratur ad honorem Dei omnipotentis, cuius honor et gloria in saecula saeculorum Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 : Vitadata liturgica 25 aprilenote Estratto dal libro I, il cui explicit è identificabile come fine del cap. 44 (= PL 75,81B); l'inizio deve essere invece frutto di una rielaborazione. I margini esterno e inferiore del f. 74v sono occupati da un indice posteriore dei santi di seguito presenti (da Marco ad Abbondio; una parte è però perduta a causa di uno strappo sull'angolo del foglio), con indicazione delle pagine relative secondo una numerazione diversa dall'attuale. 3. ff. 75-76 - Passio sancti Marci evangelistae (= BHL 5276)
tit. Passio beati Marci evangelisteinc. Per idem tempus quod dispersi erant apostoli in toto orbe terrarum - expl. iuxta Hebreos autem sextodecimo, imperante Gaio et Iunio, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sancti MarciMarcus evangelista : Passiodata liturgica 25 aprile 4. f. 76r-v - Passio sancti Philippi ap. (= BHL 6814)
tit. Passio sancti Phylippi apostoliinc. Post ascensionem Domini et salvatoris nostri Iesu Christi Phylippus apostolus - expl. ubi prestantur beneficia Dei orante sancto Phylippo apostolo omnibus qui credunt regnum Patris et Filii et Spiritus Sancti regnantis in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sancti Phylippi apostoliPhilippus apostolus : Passiodata liturgica 1 maggio 5. ff. 76v-77 - Passio sancti Iacobi minoris ap. (= BHL 4096)
tit. Passio sancti Iacobi apostoliinc. Iacobus qui dicebatur Domini frater qui et Iustus cognominatus est ab antiquis - expl. in quo loco colitur ex eo sancta eius passio usque in hodiernum diem, ad laudem et gloriam Domini nostri Iesu Christi qui vivit et regnat in saecula saeculorum Iacobus Minor apostolus : Passiodata liturgica 1 maggio 6. ff. 77-79v - Passio sanctorum Alexandri, Eventii, Theoduli, Hermetis et Quirini mart. (cfr. BHL 266)
tit. Passio sanctorum martyrum Alexandri, Eventi et Theodoliinc. Quinto loco a beato Petro apostolo Romane urbis ecclesie cathedram Alexander sedit - expl. ideoque locus ipse habet proprium sacerdotem usque in odiernum diem, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Alexander papa, Eventius, Theodulus, Hermes et Quirinus Romae martyres : Passiodata liturgica 3 maggio 7. ff. 79v-81 - Inventio et translatio sanctae Crucis (= BHL 4169)
tit. Inventio sancte Crucispars I inc. Anno ducentesimo tricesimo tertio ab incarnatione Domini nostri Iesu Christi venerabile Dei cultore magno Dei viro Constantino - expl. postmodum autem et salutare sancte Crucis lignum exquisivit pars II inc. Perrexit autem Helena ad Hierosolymam et quesivit diligenter locum - expl. accipiant partem cum Domino nostro Iesu Christo et cum Dei genetrice Maria, prestante eodnem Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in sempiterna saecula saeculorum Iesus Christus (ss. crucis) : Inventiodata liturgica 3 maggionote Il testo, che presenta l'inserzione dalla Historia ecclesiastica ricordata nella nota della voce BHL, va a capo in corrispondenza di questa seconda parte. Allo stesso modo è distinto il testo che segue. 8. f. 81r-v - Gesta sancti Silvestri I papae (= BHL 7734)
inc. Post hec Constantinus augustus habuit bellum cum Scitarum gente - expl. et appellata est Constantinopolis idest Constantini civitas usque in hodiernum diem tit. finale Explicit de inventione sancte CrucisSilvester I papa data liturgica 3 maggionote Il testo, che appartiene al ciclo delle vicende di Silvestro I, chiude, come mostra la titolatura finale, quello che era considerato un corpo unico; lo stesso accostamento si trova nel ms. Edili 136. 9. ff. 81v-84v - Passio sanctae Christinae Vulsinii v. mart. (= BHL S 1748 c)
tit. Passio sancte Christine virginisinc. Erat quedam virgo sancta et sacra puella de Tyro nomine Christina - expl. et collocavit eam in optimo loco, regnante vero Domino nostro Iesu Christo cui est honor et virtus et potestas in saecula saeculorum Christina Vulsinii, alias in Tyro civitate virgo martyr saec. III : Vitadata liturgica 22 aprilenote La posizione nella raccolta si accorderebbe con la data più abituale del 10 maggio, mentre quella espressamente indicata dalla rubrica si riscontra in altri manoscritti laurenziani. 10. ff. 84v-85 - Passio sanctorum Gordiani et Epimachi mart. (= BHL 3612)
tit. Sancti Gordiani martyrisinc. Temporibus Iuliani impiissimi imperatoris devulgati sunt multi Christiani - expl. beneficia eorum ac virtutes florent usque in hodiernum diem, ad laudem et gloriam Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria simul cum Deo Patre in unitate Spiritus Sancti in saecula saeculorum Gordianus et Epimachus mart. : Passiodata liturgica 10 maggionote Propriamente la titolatura indica come data eodem die , ma è verosimile che il riferimento non fosse al 22 aprile, bensì al 10 maggio, data del culto dei due santi; si può immaginare che sia stato riprodotto un modello dove il testo precedente - la passione di Cristina o un'altra - fosse effettivamente legato a tale giorno (cfr. l'item precedente per il problema di collocazione di Cristina stessa). Dopo le ultime parole una mano di modulo piccolissimo aggiunge: Iube done pie p. pole o magister mei bone da michi vestra benedictione . 11. f. 85r-v - Passio sancti Pancratii Romae mart. (= BHL 6421)
tit. Passio sancti Panchratii martyrisinc. In illis temporibus immanis persecutio fuit Christianis - expl. sub Dioclitiano nono et Maximiano augusto octavo imperio, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Pancratius Romae mart. : Passiodata liturgica 12 maggio (non indicata) 12. ff. 85v-87v - Passio sanctorum Nerei et Achillei mart. (= BHL 6058-6060)
prol.tit. Passio sanctorum martyrum Nerei et Achilleiprol. inc. Nisi studia catholicorum securitatis sue somno quiescerent - expl. obviantes atque letantes pervenire meruerunt inc. Prima itaque ad edificationem omnium quorum est studium placendi Deo sumamus - expl. gratia Domini nostri Iesu Christi tecum rescr. inc. Marcellus Christi servus sanctis confessoribus Nereo et Achilleo - expl. quod interrogasti sollicite breviterque intimabo Nereus, Achilleus et soc. mart. : Passiodata liturgica 12 maggio (non indicata)note Il rescriptum Marcelli ha inizio al f. 87v. Al termine, è copiata la titolatura Incipit passio de obitu Petronille , ma tale sezione della comune passione ciclica, che doveva trovarsi nel modello, non viene riprodotta. 13. ff. 88-89 - Passio sanctorum Marcellini presb., Petri diac. et soc. Romae mart. (= BHL 5231)
tit. Passio sanctorum martyrum Marcellini et Petriinc. Benignitas salvatoris nostri martyrum perseverantia comprobata eo usque processit - expl. et sepelivit sub die quarto nono iunii in pace tit. finale Explicit passio sanctorum martyrum Marcellini et PetriMarcellinus presb., Petrus diac. et soc. Romae mart. : Passiodata liturgica 2 giugno (non indicata) 14. ff. 89-90v - Passio sancti Erasmi in Campania ep. mart. (= BHL 2578)
tit. Sancti Erasmiinc. Facta est persecutio Christianorum a Dioclitiano imperatore ut si quis inventus fuisset - expl. concede ut qui me petierit in nomine tuo recipiat mercedem suam sabbato et dominica, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sancti Erasmi martyrisErasmus in Campania episcopus et martyr saec. III/IV : Passiodata liturgica 2 giugno 15. ff. 90v-92v - Passio sanctorum Iustini, Viriani et soc. mart. (= BHL 4583)
tit. Passio sanctorum martyrum Viriani, Iustini, Faustini cum sociis suisinc. Temporibus Decii Cesaris sub Valeriano prefecto maxima persecutio orta est Christianis - expl. in civitate Perusia sub Decio impiissimo imperatore et Valeriano prefecto septimo idus augustus, quorum orationes florent usque in hodiernum diem regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sanctorum Iustini, Viriani cum sociis suisIustinus, Virianus et soc. mart. : Passiodata liturgica 1 giugno 16. ff. 92v-93v - Passio sanctorum Pergentini et Laurentini Aretii mart. (= BHL 6632)
tit. Passio sanctorum martyrum Laurentini et Pergentiniinc. In diebus Decii cesaris urbis Rome multe persecutiones erant - expl. passi sunt autem beatissimi martires Christi Laurentinus et Pergentinus sub Decio imperatore in civitate Aretina tertio nonas iunii, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est laus et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sanctorum Laurentini et PergentiniPergentinus et Laurentinus Aretii mart. : Passiodata liturgica 3 giugno (non indicata) 17. ff. 93v-95 - Passio sanctorum Primi et Feliciani Romae mart. (= BHL 6922)
tit. Passio sanctorum martyrum Primi et Feliciani martyrisinc. Temporibus Dioclitiani et Maximiani imperatorum seva fuerat Christianis orta tempestas - expl. quorum natalis est quinto idus iunias, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sanctorum Primi et FelicianiPrimus et Felicianus Romae mart. : Passiodata liturgica 9 giugno (non indicata) 18. ff. 95-96 - Vita sancti Barnabae ap. (= BHL 983)
tit. Passio sancti Barnabe apostoli equaliter ex hac vita narrata fuerit a Iohanne ministro eiusinc. Iohannes igitur qui et Marcus famulus Domini nostri Iesu Christi, discipulus vero sanctorum apostolorum Pauli et Barnabe - expl. atque cum himnis et laudibus mirifice collocatum est ad honorem et gloriam Domini nostri Iesu Christi, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per infinita saecula seaculorum Barnabas apostolus : Vitadata liturgica 11 giugno (non indicata) 19. ff. 96-98 - Passio sanctorum Viti, Modesti et Crescentiae mart. (= BHL S 8712 b)
prol.tit. Passio sanctorum martyrum Viti et Modesti, Crescentianiinc. In provincia Lucania sub tempore Dioclitiani et Antonini imperatorum multas virtutes operabatur sanctus Vitus - expl. et sepelivit in eodem loco ubi requieverunt in locum qui dicitur Marianus XVI kal. iulias. Ipsi autem Domino gratia qui confirmat servos suos et tantam gloriam prestat sanctis suis per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sanctorum Viti et ModestiVitus, Modestus et Crescentia Romae mart. : Passiodata liturgica 15 giugno 20. ff. 98-99 - Ambrosius Mediolanensis episcopus pseudo , Inventio et passio sanctorum Gervasii et Protasii mm. Mediolani (= BHL 3514)
prol.tit. Passio sanctorum martyrum Gervasii et Protasiiprol. inc. Ambrosius servus Christi fratribus per omnem Italiam in Domino eternam salutem - expl. de inventione sanctorum corporum ad letitiam invitemus inc. In diebus transacte nuper quadragesime - expl. credens me orationibus eorum consequi misericordiam Domini nostri Iesu Christi, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sanctorum martyrum Gervasii et ProtasiiGervasius et Protasius Mediolani mart. : Passiodata liturgica 19 giugnonote Prologo indistinto dal testo. 21. ff. 99-103vtit. Due omelie (la seconda attribuita a Beda) e cinque sermoni per la natività di Giovanni Battista 22. ff. 103v-104v - Passio sanctorum Gallicani, Iohannis et Pauli mart. (= BHL S 3237 b)
tit. Passio sanctorum martyrum Iohannis et Pauliinc. Sub Constantino augusto Gallicano duce Romano exercitus Persarum gens quae Syriam invaserat victa est - expl. in qua exuberant beneficia martyris ex eo nunc et usque in saecula saeculorum Gallicanus, Iohannes et Paulus mart. : Passiodata liturgica 26 giugno 23. ff. 104v-105 - Passio sanctorum Gallicani, Iohannis et Pauli mart. (cfr. BHL S 3238 b)
inc. Hilarius autem vir Dei qui quondam Gallicanum in Ostiensi urbe susceperat - expl. et ab ipso Terentiano descripta est passio ista sanctorum, ad laudem Domini nostri Iesu Christi qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sanctorum Iohannis et PauliGallicanus, Iohannes et Paulus mart. : Passiodata liturgica 26 giugnonote Il testo è copiato di seguito al precedente senza alcuno stacco. 24. ff. 105-108 - Passio sanctorum Petri et Pauli apostolorum (= BHL 6657)
tit. Passio sanctorum Petri et Pauliinc. Cum pervenisset Paulus Romam convenerunt ad eum omnes Iudei - expl. in via Ostiensi miliario secundo, ubi prestantur beneficia orationum eius in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sanctorum apostolorum Petri et PauliPetrus et Paulus : Passiodata liturgica 29 giugno 25. ff. 108-114vtit. Dieci sermoni (il primo attribuito a Leone) e un'omelia attribuita a Remigio per la stessa festività 26. ff. 114v-115 - Passio sanctorum Processi et Martiniani Romae mart. (= BHL 6947)
tit. Passio sanctorum martyrum Processi et Martinianiinc. Tempore quo Symon magus crepuit intus - expl. ubi praestantur beneficia eorum usque in hodiernum diem, regnante Domino Deo atque Salvatore nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti per omnia saecula saeculorum Processus et Martinianus Romae mart. : Passiodata liturgica 2 luglio (non indicata) 27. ff. 115-116 - Passio sanctarum Rufinae et Secundae vv. mart. Romae (= BHL 7359)
tit. Passio sanctarum virginum Rufine et Secundeinc. Rufina et Secunda due sorore virgines cives Romane patre clarissimo genite Asterio - expl. fructum magnum virtutum ostendunt, ad laudem et gloriam Domini nostri Iesu Christi qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Rufina et Secunda v. Romae mart. : Passiodata liturgica 10 luglio (non indicata) 28. f. 116r-v - Passio sanctae Felicitatis cum septem filiis (= BHL 2853)
tit. Passio sancte Felicitatis cum septem filiis suisinc. Temporibus Antonini imperatoris orta est seditio pontificum - expl. et verbera contempnentes Christi amici facti sunt in regno celorum, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Felicitas cum septem filiis Romae mart. : Passiodata liturgica 1 agostonote La data indicata si riferisce alla ricorrenza dei Maccabei, sotto la quale il testo si trova spesso nei leggendari, anche se di fatto la posizione in questo caso corrisponderebbe alla data del 10 luglio, propria di Felicita. 29. ff. 116v-117 - Vita sanctae Praxedis v. Romanae (= BHL 6920)
tit. Passio sancte Praxedisinc. Virgo venerabilis Praxedis habitavit in titulo supradicto - expl. sepelivit iuxta patrem suum in cimiterio Priscille via Salaria, ubi hodie florent orationes sanctorum in saecula saeculorum Praxedis Romana virgo : Vitadata liturgica 21 luglio 30. ff. 117-119v - Passio sancti Apollinaris ep. (= BHL 623)
tit. Passio sancti Apollenaris martyrisinc. In diebus Claudii Caesaris veniens beatus Petrus apostolus Iesu Christi Nazareni ab Antiochia - expl. beatissimus Apolenaris sacerdos Domini et martyr Christi sub Vespasiano augusto decimo kalendarum augustarum, regnante Domino Deo atque Salvatore nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti Deus per omnia saecula saeculorum Apollinaris Ravennas episcopus : Passiodata liturgica 23 luglio (non indicata)note Nel margine superiore è nuovamente scritta la breve preghiera già trovata al f. 85, con un seguito: Tu autem Domine natum inn Egitum deportatum Christus filius Dei natum miserere nobis . 31. ff. 119v-121 - Passio sancti Iacobi maioris ap. (= BHL 4057)
tit. Passio beati Iacobi apostoliinc. Apostolus Domini nostri Iesu Christi Iacobus, frater beati Iohannis apostoli et evangeliste - expl. cum apostolo una hora simul martyr perfectus perrexit ad Dominum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Iacobus Maior : Passiodata liturgica 25 luglio (non indicata) 32. ff. 121-122v - Passio sancti Christophori in Lycia mart. (cfr. BHL 1766 e ss.)
tit. Passio sancti Christofori martyrisinc. Tempore illo regnante Dagno rege in civitate Same homo de insula et de genere Chananeorum - expl. Merori natus atque passus est sanctus Christoforus VIII kal. augusti, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Christophorus in Lycia martyr m. 250 : Passiodata liturgica 25 luglionote Versione non riportata in BHL, benché somigliante a quelle registrate. 33. ff. 122v-123v - Passio sanctorum Nazarii et Celsi Mediolani mart. (= BHL 6040)
tit. Passio sanctorum martyrum Nazari et Celsiinc. Nazarius genitus a patre nomine Africano et genere et patria Afer - expl. mundati sunt confestim in virtute et gratia Domini nostri Iesu Christi; ipsi honor et gloria, potestas et imperium in saecula saeculorum Nazarius et Celsus Mediolani mart. : Passiodata liturgica 28 luglio (non indicata) 34. ff. 123v-124 - Passio sanctorum Simplicii, Faustini et Beatricis Romae mart. (= BHL 7790)
tit. Passio sanctorum martyrum Simplicii, Faustini et Beatricisinc. Temporibus Dioclitiani et Maximiani sceleratissimorum imperatorum multi Christianorum necati sunt - expl. pax dabitur ecclesie Christi, quod factum est Domino auxiliante cui est honor et gloria et potestas et imperium una cum Deo Patre in unitate Spiritus Sancti per omnia saecula saeculorum Simplicius, Faustinus et Beatrix Romae mart. : Passiodata liturgica 29 luglio 35. f. 124r-v - Passio sanctarum Lucillae, Florae et soc. mart. (= BHL 5017)
tit. Passio sanctarum virginum Flore et Lucilleinc. Flora virgo sanctimonialis civis urbis Rome capta est una cum beatissima virgine Lucilla - expl. passe sunt iste gloriose virgines et martyres Christi quarto kalendas augustas, regnante Domino nostro Iesu Christo cuius est honor et gloria in saecula saeculorum Lucilla, Flora et soc. Romae mart. : Passiodata liturgica 28 luglio (non indicata) 36. ff. 124v-125
epilogo
tit. Estratto dagli Atti degli Apostoli (12,1-13,13) per S. Pietro in Vincoli 37. ff. 125-126 - Passio sanctorum Machabaeorum mart. (= BHL 5108)
tit. Passio sanctorum Machabeoruminc. Temporibus Antiochi regis maxima persecutio facta est - expl. Dominus autem coronavit martyres suos per bonam confessionem; ipsi gloria in saecula saeculorum Machabaei (septem fratres) mart. : Passiodata liturgica 1 agostonote La voce BHL è ricavata proprio da questo manoscritto. 38. ff. 126-127 - Lucianus Hierosolymitanus , Epistola de inventione corporis sancti Stephani martyris (= BHL 7851)
tit. Inventio beati et gloriosissimi protomartyris Stephani et Gamalihelis qui in actibus apostolorum nominatur et Nichodemi qui in evangelio scriptus estinc. Lucianus misericordia indigens et omnium hominum minimus que apparuit mee pusillanimitati - expl. in quem periclitanti seculo aperire dignatus est in Domino nostro Iesu Christo cum Spiritu Sancto, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Stephanus diac. protomart. : Inventiodata liturgica 3 agosto 39. ff. 127-128v - Passio sanctorum Donati et Hilariani Aretii mart. (= BHL S 2289)
tit. Passio sanctorum martyrum Donati et Illarianiinc. Erat quidam puer in civitate Romana nomine Donatus - expl. quorum corpora collecta sunt a Christianis et sepelierunt eos iuxta civitatem Aretinam in pace, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Donatus episcopus et Hilarianus mon., Aretii martyres : Passiodata liturgica 7 agostonote Prima della titolatura del testo seguente, ne compare un'altra le cui prime due parole sono erase irrecuperabilmente; resta leggibile festivitas beati Donati episcopi . 40. ff. 128v-130 - Passio sancti Laurentii diac. Romae mart. (= BHL 4756)
tit. Passio sancti Laurentii martyrisinc. Temporibus Decii cesaris tunc milites tenentes beatum Laurentium duxerunt et tradiderunt eum Parthemio tribuno - expl. participati sunt omnes corpus et sanguinem Christi agentes laudes Domino Deo nostro, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sancti Laurentii martyrisLaurentius diaconus, Romae martyr : Passiodata liturgica 10 agostonote In realtà la data indicata sarebbe il 9, ma deve trattarsi di una svista nella rubrica. A margine una mano più recente annota che di norma la passione ha inizio con Postquam beatus Sixtus urbis Rome episcopus... , che è in effetti incipit frequente (= BHL S 4758 f). 41. ff. 130-131 - Passio sancti Hippolyti Romani presb. (= BHL 3961)
tit. Passio sancti Ypolitiinc. Regressus itaque Ypolitus post tertium diem venit in domum suam - expl. cum intentione ferventissime mori leti quam vivere male et perrexerunt ad Dominum nostrum Iesum Christum, cui est gloria in saecula saeculorum Hippolytus Romanus presb. : Passiodata liturgica 13 agosto (non indicata) 42. ff. 131-137 - Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 , Epistola beati Hieronymi ad Paulam et Eustochium de assumptione Mariae virginis (= BHL S 5355 d)
tit. Sermo beati Ieronymi presbyteri de assumptione sancte Marie virginis ad Paulam et Eustochiuminc. Cogitis me, o Paula et Eustochia, immo caritas Christi me compellit - expl. ut cum Christus virginis filius apparuerit in fine seculi cum ipso et vos appareatis in gloria Maria virgo et mater Iesu (obitus et assumptio) : Epistoladata liturgica 15 agostonote Lungo il testo, più fittamente all'inizio, un'altra mano appone a margine commenti grammaticali e riferimenti alle fonti bibliche citate. 43. f. 137r-vtit. Omelia attribuita a Beda per la stessa festività 44. ff. 137v-139v - Passio sancti Bartholomaei ap. (= BHL 1001-1002)
prol.,
epilogo
tit. Passio sancti Bartholemei apostoliprol. inc. Bartholemeus apostolus nomen ex Syra lingua suscepit - expl. sicque terre conditus nono kalendas septembris inc. Indie tres esse apud hystoriographos dicuntur - expl. et perfectis omnibus atque bene compositis migravit ad Dominum, cui est honor et gloria cum Deo Patre et Iesu Christo filio eius et Spiritu Sancto in saecula saeculorum Bartholomaeus apostolus : Passiodata liturgica 25 agosto (non indicata)note Il prologo è indistinto dal testo. 45. f. 140r-v - Decollatio sancti Iohannis Baptistae (cfr. BHL S 4289 r [inc.])
tit. Inventio capitis beati Iohannis Baptisteinc. Beatus Iohannes Baptista dum predicaret Iudeis precipiebat eis bonorum operum studium dare - expl. mysterium dominice Passionis esse completum, ipso propitiante qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Iohannes Baptista : Passiodata liturgica 29 agosto 46. ff. 140v-141tit. Omelia attribuita a Beda per la stessa festivitàIohannes Baptista 47. f. 141 - Passio sanctae Sabinae Romae mart. (= BHL 7407)
epilogo
tit. Sancte Savineinc. Illustrissima autem femina Savina colligentes reliquias sancte et intacte virginis Christi Serafye - expl. coronata est una cum fortissima virgine Serafia Christi famula, qui omnibus in se credentibus virtutem dat et potestatem sempiternam; ipsi honor et gloria una cum Deo Patre in unitate eiusdem Spiritus Sancti in sempiterna saecula saeculorum Sabina Romae mart. : Passiodata liturgica 29 agosto 48. ff. 141-142vtit. Sermone anonimo per la Natività di MariaMaria virgo et mater Iesu (ortus et vita) note Al termine del testo di rimanda al Natale per la lettura da Matteo della genealogia di Cristo. 49. ff. 142v-143 - Passio sancti Cornelii papae mart. (= BHL 1958)
tit. Passio sancti Cornelii martyrisinc. Temporibus Decii Caesaris maxima persecutio orta est Christianis - expl. in cripta cimiterium Calixti hodie orationes eorum florent ad laudem et gloriam Domini nostri Iesu Christi Cornelius papa mart. : Passiodata liturgica 14 settembre (non indicata) 50. f. 143r-v - Passio sancti Cypriani Carthaginensis ep. (= BHL 2038)
tit. Sancti Cypriani martyrisinc. Tusco et Basso consulibus Cartagino secretario Paternus proconsul Cypriano episcopo dixit - expl. suscepit Dominus martyrem suum in pace, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Cyprianus Carthaginiensis episcopus et martyr n. 210 ca., m. 14-9-258 : Passiodata liturgica 14 settembrenote L'explicit è in parte differente da quello della voce BHL indicata, mentre coincide con la copia nel ms. Amiatino 2. 51. ff. 143v-144v - Exaltatio sanctae Crucis (= BHL 4178)
tit. Exaltatione sancte Crucisinc. Tempore illo postquam Constantino Augusto contra Maxentium tyrannum properanti ad bellum - expl. in sancte crucis signaculo percipiens miraculorum eius plurima incrementa, donante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria cum Patre et Spiritu Sancto in saecula saeculorum Iesus Christus (ss. crucis) : Inventio + translatiodata liturgica 14 settembre 52. ff. 144v-147v - Passio sancti Matthaei ap. (= BHL 5690)
prol.,
epilogo
tit. Passio beati Mathei apostoliprol. inc. Quoniam Deo ita cura est de hominibus - expl. maiore genere medicine procurare inc. Erant itaque duo magi Zaroes et Arfaxat apud Ethiopias - expl. ad confessionem beati apostoli Mathei qui primus Hebreo sermone scripsit evangelium Domini nostri Iesu Christi qui cum Patre et Filio et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum epil. inc. Zaroes autem et Arphaxat illi duo magi - expl. in Dei nomine sequens libellus ostendit Matthaeus apostolus : Passiodata liturgica 21 settembre (non indicata)note Sia il prologo sia l'epilogo sono indistinti dal testo. 53. ff. 147v-149 - Eucherius Lugdunensis episcopus , Passio Acaunensium martyrum (= BHL S 5739)
prol.tit. Passio sanctorum martyrum Mauritii cum sociis suisprol. inc. Passionem sanctorum martryrum qui hunc locum glorioso sanguine inlustrant - expl. nunc iam ipsam beatissime passionis causam loquamur inc. Sub Maximiano qui Romane reipublice cum Dioclitiano collega imperium tenuit - expl. propterea hic laudibus Dei servi canentibus ore per solium, cui est honor et gloria et imperium et potestas per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sancti Mauricii cum sociis suisMauritius et soc. Agaunenses seu Thebaei martyres : Passiodata liturgica 22 settembre (non indicata) 54. ff. 149-150v - Passio sanctorum Cosmae et Damiani cum sociis Aegis in Cilicia mart. (cfr. BHL 1970)
prol.tit. Passio sanctorum [[Cosme et Da]]miani martyresprol. inc. Licet omnium sanctorum veneranda recordarentur piis animis legantur - expl. ad eorundem sanctorum venerabiles palma festinare inc. Temporibus denique Dioclitiani et Maximiani imperatorum fuit quedam mulier in civitate Egea - expl. sed et alia multa mirabilia que enarrare longum est per eos Dominus ad laudem nominis sui prestat fieri usque in hodiernum diem, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit sanctorum Cosme et DamianiCosmas et Damianus et soc. Aegis in Cilicia martyres : Passiodata liturgica 27 settembre (non indicata)note Parte della titolatura è erasa. Nel margine inferiore sono leggibili tracce di quella che era forse una nota di possesso: ...ani (am?) mesere Ugelmo (?) de mon ra... 55. ff. 150v-151v - Apparitio sancti Michaelis archangeli in Monte Gargano (cfr. BHL 5949)
prol., notitia
tit. Apparitio sancti Michaelis archangelinot. + prol. inc. Anno dominice incarnationis quingentesimo sexto indictione quartadecima - expl. de saxeo spelunce instar precavata ostendatur inc. Est autem locus in Apulis finibus ubi inter sinum Adriaticum et montem Garganum civitas Sipontus sita est - expl. administratorii spiritus in ministerium missi propter eos qui ereditatem capiunt salutis in Christo Iesu Domino nostro, qui vivit et regnat cum Deo Patre in eterna saecula saeculorum Michael archangelus : Apparitiodata liturgica 29 settembre (non indicata)note La notizia cronologica iniziale si fonde con il prologo, attraverso il passaggio: quibus presidentibus inventa est ecclesia beati Michaelis ad laudem et gloriam Domini nostri Iesu Christi et ad memoriam beati archangeli Michaelis toto orbe venerandam... ; varianti rispetto alle forme registrate in BHL risultano anche gli estremi del prologo stesso e dell'incipit del testo. Al termine è indicato: Angelorum quippe et hominum require in dom. III posto octavam Pentecostes . 56. ff. 151v-153 - Laudatio sancti Lucae evangelistae (= BHL 4973)
prol.tit. Gesta beati Luce evangelisteprol. inc. Cum in divinis atque sacris voluminibus studiose lectando perquirerem - expl. noster subsequens sermo declarat inc. Igitur gloriosissimus apostolus et evangelista Iesu Christi Lucas natione videlicet Syrus Antiochensis - expl. ad fidem hac dilectionem Domini nostri Iesu Christi quem predicavit confluerent, qui cum Deo Patre Sanctoque Spiritu vivens et regnat per inmensa saecula saeculorum Lucas evangelista : Laudatiodata liturgica 18 ottobre (non indicata) 57. ff. 153-154 - Athanasius Alexandrinus episcopus pseudo , Sermo in imagine Berytensi Christi crucifixi (cfr. BHL 4227)
prol.tit. Miraculum quod factum est de imagine Domini nostri Iesu Christiprol. inc. Sustollite oculos mentis vestre et videte novum miraculum hoc - expl. et aurem vestram inclinate foras quod cordis est porrigite et audite inc. Civitas est Beritus vocata in confinibus Tiri et Sidonis sita - expl. qui sua nos fide et sua fecit agnitione dignos in Christo Iesu Domino nostro, cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria et nunc et semper et in saecula saeculorum Iesus Christus (miracula in imaginibus Christi) : Miraculanote Il prologo non è distinto dalla narrazione. Lo stesso stesso si ripete poco oltre, nella normale posizione liturgica (il 9 novembre): cfr. il n° 62. 58. ff. 154-156v - Passio sanctorum Simonis et Iudae ap. (= BHL 7750-7751)
additamentum tit. Passio Symonis et Iude Domini nostri Iesu Christiinc. Symon Chananeus et et Iudas zelotes apostoli Domini nostri Iesu Christi qui per revelationem Sancti Spiritus Persidam fuissent regionem ingressi - expl. qui illuc meruerunt pervenire app. inc. Scripsit autem gesta sanctorum apostolorum Abdias episcopus Babilonie - expl. ista descripsimus, initia de primo libro et ultima de decimo; gloria Deo Patri et Filio et Spiritui Sancto qui vivit et regnat in saecula saeculorum Simon et Iudas (Thaddaeus) ap. : Passiodata liturgica 28 ottobre (non indicata)note L'appendice non è distinta dal testo. 59. ff. 156v-162tit. Due sermoni e un'omelia per Ognissanti 60. ff. 162-164 - Passio sanctorum quattuor coronatorum (= BHL 1837)
tit. Passio sanctorum Claudium, Nicostratum, Simphorianum atque Castoriuminc. Tempore illo Dioclitianus Augustus perrexit Pannoniem ad metalla diversa sua - expl. sub nomine sanctorum Claudii, Nicostrati, Simphoriani, Castorii et Simplicii anniversarii recollentur dies eorum, regnante Domino et Salvatore nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sanctorum IIIIorClaudius, Nicostratus, Symphorianus, Castorius et Simplicius in Pannonia mart. : Passiodata liturgica 8 novembre (non indicata) 61. ff. 164-165v - Passio sancti Theodori tironis Amaseae mart. (= BHL 8077)
tit. Passio sancti Theodori martyrisinc. Temporibus suis Maximianus et Maximus imperatores miserunt per omnem terram regni sui edictum - expl. variis infirmitatibus liberantur usque in presentem diem, ad laudem et gloriam Dei Patris et Filii et Spiritus Sancti qui vivit et regnat nunc et semper in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sancti TheodoriTheodorus tiro Amaseae in Ponto mart. : Passiodata liturgica 9 novembre 62. ff. 165v-166v - Athanasius Alexandrinus episcopus pseudo , Sermo in imagine Berytensi Christi crucifixi (= BHL 4227)
prol.prol. inc. Sustollite oculos mentis vestre et videte novum miraculum hoc - expl. et aurem vestram inclinate foras quod cordis est porrigite et audite inc. Civitas est Beritus vocata in confinibus Tiri et Sidonis sita - expl. qui sua nos fide et sua fecit agnitione dignos in Christo Iesu Domino nostro, cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria et nunc et semper et in saecula saeculorum Iesus Christus (miracula in imaginibus Christi) : Miraculadata liturgica 9 novembre (non indicata)note Prologo indistinto dal testo. Si ripete esattamente, anepigrafa, la stessa narrazione già copiata sopra (n° 57). 63. ff. 166v-168v - Sulpicius Severus , Vita Martini Turonensis (= BHL 5610)
prol.tit. Vita et acta beati Martini episcopiprol. inc. Plerique mortalium studio et glorie seculari inaniter dediti - expl. alioquin tacere quam falsa dicere maluissem inc. Igitur Martinus Sabaria Pannoniorum oppido oriundus fuit - expl. qui non continuo receperit sanitatem, quod vel ex sequenti liquebit exemplo Martinus Turonensis episcopus : Vitadata liturgica 11 novembre (non indicata)note La copia si conclude nello stesso punto dei mss. Acquisti e Doni 84 e Edili 136, all'interno del cap. 14 della vita, ma con l'aggiunta del primo paragrafo del cap. 16 (= ed. Fontaine, p. 286; ed. Smit, p. 40 ll. 4-5). La parte che segue del dossier su Martino è distinta andando a capo. 64. ff. 168v-169 - Sulpicius Severus , Epistola III ad Bassulam (= BHL S 5616 e)
inc. Martinus igitur obitum suum longe ante prescivit - expl. Martinus hic pauper et modicus celum dives ingreditur Martinus Turonensis episcopus : Epistoladata liturgica 11 novembre (non indicata) 65. f. 169 - Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. , Decem libri historiarum , I 48 (miracoli di Martino) (= BHL 5619-5620)
pars I inc. Archadio viro et Honorio sanctus Martinus Turonicorum episcopus - expl. cum magna confusione ad propria sunt regressi pars II inc. Quod si quis requirit cur post transitum Gratiani episcopi - expl. a passione Domini ad transitum sancti Martini anni quadringenti computantur, prestante Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum Martinus Turonensis episcopus : Miraculadata liturgica 11 novembre (non indicata)note Il testo va a capo rispetto al precedente e non distingue le due parti. 66. ff. 169-172v - Passio sanctae Caeciliae Romae v. mart. (= BHL 1495)
prol.tit. Passio sancte Cecilie virginisprol. inc. Humanas laudes et mortalium infulas videmus - expl. et ego requiescere faciam inc. Huius vocem audiens Cecilia virgo clarissima absconditum semper evangelium Christi gerebat in pectore - expl. in qua beneficia Domini exuberant ad memoriam beate Caecilie usque in hodiernum diem, prestante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et cum Spiritu Sancto vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sancte CecilieCaecilia Romae virgo martyr : Passiodata liturgica 22 novembrenote Prologo indistinto dal testo. 67. ff. 172v-174 - Passio sancti Clementis I papae (= BHL 1848)
tit. Passio Clementis martyrisinc. Tertius Romane ecclesie prefuit episcopus Clemens - expl. et benedicitur Christus Dei filius, qui regnat cum Patre et Spiritu Sancto in saecula saeculorum Clemens I papa saec. I : Passiodata liturgica 23 novembre (non indicata) 68. f. 174r-v - Miracula sancti Clementis I papae (= BHL 1855)
prol.prol. inc. In divinis voluminibus refertur quod secretum regis abscondere bonum est - expl. tunc incipiam de mirabilibus beati Clementis enarrare inc. Credo enim vos non latere fratres quod Clemens martyr - expl. per beatum Clementem martyrem atque pontificem huius alme Rome, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Clemens I papa saec. I : Miraculanote Il testo è distinto dal precedente e dal seguente solo andando a capo. 69. f. 174v - Miracula sancti Clementis I papae (= BHL 1857)
inc. Fratres mei carissimi, volo vobis et aliud miraculum ipsius beati Clementis - expl. et fidelis sui orationem implere dignatus est Christus Deus noster, cui est honor et virtus in saecula saeculorum tit. finale Explicit passio sancti ClementisClemens I papa saec. I : Miracula 70. ff. 174v-177vtit. Due omelie di Gregorio Magno (la seconda mutila)
bibliografia
Codici miniati camaldolesi , 18-20; Bandini, Leopoldina , I , 578-91; Berg, Studies , 274