*
Franz Dolveck (ed. trad. comm.) Pierre le Vénérable Poèmes avec le Panégyrique de Pierre de Poitiers Paris, Les Belles Lettres 2014 (ISBN 978-2251336534) pp. CXLII-371 (Auteurs latins du Moyen Age)ISBN: 978-2251336534
Abstract
Edizione critica, con traduzione francese a fronte, della produzione poetica di Pietro di Poitiers e di Pietro il Venerabile: nello specifico l'A. offre l'edizione del
Panegyricum Petri Venerabili , del
Contra barbarum , dell'
Epitaphium Gelasii papae II e dell'
Epitaphium Adefonsi episcopi Salamantini di Pietro di Poitiers (oltre all'epistola in prosa
Scio invidiam ), dei
carmina di Pietro il Venerabile e di due
carmina dubia (la
Prosa de sancta Maria e la
Prosa de sancto Hugone ) attribuiti al Venerabile. Nella prima parte dell'introduzione si illustrano l'attività letteraria a Cluny, il profilo biografico del Venerabile, con riferimento alle fonti principali (la
Vita di Rodolfo di Cluny e il
Chronicon Cluniacense di Francesco di Rivo, l'
Historia ecclesiastica di Orderico Vitale e gli scritti dello stesso Pietro, in particolare il
De miraculis e le epistole), e la sua produzione in prosa. L'A. segnala quindi la varietà della sua opera poetica, sacra e profana, in verso metrico e ritmico, e le fonti scritturistiche e letterarie (classiche e medievali); discute le finalità e i temi della scrittura poetica di Pietro, con particolare riguardo al
Carmen apologeticum , impropriamente inserito tra le opere di Pietro di Poitiers nel testimone Douai, BM, 381 ff. 5r-7r (sigla A dell'ed.). Una seconda parte dell'introduzione è dedicata alla controversa figura di Pietro di Poitiers, erroneamente identificato dalla critica precedente con il monaco e poi cancelliere di Parigi Pietro, con il cancelliere Pietro o con Pietro di San Vittore: l'A. ne discute la problematica identità, i richiami alla sua persona nella produzione del Venerabile, la possibile identificazione con Pietro di San Giovanni (omonimo del priore di Sens), e indaga la stesura del
Panegyricum dedicato al Venerabile (nel citato A ff. 1v-7v). Si descrivono quindi A (unico testimone completo) e C (sigla per l'archetipo dell'
editio princeps Paris 1522), sui quali è principalmente basata l'edizione; il testimone parziale München, BSB, Clm 14676 ff. 1r-2v, 5r-6v (R, legato alla medesima famiglia di C); i testimoni della tradizione indiretta costituita dal
Chronicon Cluniacense Paris, BNF, lat. 9875, n.a. lat. 1916 e n.a. lat. 1578 (rispettivamente Chr, Chr
2 e Chr
3 ); i testimoni dell'
Epitaphium Abaelardi Bern, Burgerbibl., 211 f. 160v (B) e Auxerre, BM, 145 (132) f. 297r (Au); il testimone Paris, BNF, lat. 17716 (ff. 4r-5r, 6r-7r, P) che attesta i due
carmina dubia attribuiti al Venerabile. Altri testimoni parziali evidenziati sono Paris, Arsenal, 135 f. 273r-v (Sa), Paris, BNF, lat. 10511, f. 1v (Au
1 ), lat. 14872 f. 111r (V), n.a. lat. 3126, f. 81v (N), lat. 3639 ff. 195r-v, 204r, 205r-206r (Co), n.a. lat. 443 f. 27r (F
2 ), Orléans, BM, 175 (152) pp. 174-175 (F
1 ). Il testo è corredato dall'apparato critico e dall'apparato delle fonti. Ogni componimento è preceduto da una breve notazione critica e bibliografica; ulteriori note critiche si trovano alle pp. 345-56. Completano il volume la bibliografia (pp. CXXXI-CXLII) e l'indice dei nomi (pp. 357-60) e dei
loci paralleli (pp. 361-8). (Valeria Mattaloni)
Riduci
Argomenti e indici Petrus Venerabilis n. 1092/1094, m. 25-12-1156 ,
Carmina Petrus Pictaviensis, de Sancto Victore canonicus v. 1166, m. post 1216 Petrus Pictaviensis, Parisiensis cancellarius n. 1125/1135 ca., m. 3-9-1205 Petrus Sancti Iohannis Senonensis prior CRSA v. 1124, m. post 1144 Petrus Venerabilis, Cluniacensis abbas m. 1156 Prosa de sancta Maria (Benedicta sit beata Maria Deitas aeterna gratia... ) Prosa de sancto Hugone (Regis aeterni regia Sanctum Hugonem hodie... ) Franciscus de Rivo OSB fl. saec. XV ex. ,
Chronicon Cluniacense Ordericus Vitalis n. 16-2-1075, m. 1142/1143 ,
Historia ecclesiastica Petrus Pictaviensis, Cluniacensis monachus v. 1141, m. 21-8-1161 ,
Contra barbarum (Barbare crudelis, homo bestia, livida pestis Carpere qui laudes Petri Venerabilis audes... ) Petrus Pictaviensis, Cluniacensis monachus v. 1141, m. 21-8-1161 ,
Epistola «Scio invidiam» (Scio invidiam quamdiu hoc saeculum steterit numquam penitus morituram... ) Petrus Pictaviensis, Cluniacensis monachus v. 1141, m. 21-8-1161 ,
Epitaphium Adefonsi episcopi Salamantini (Urbs est Hispaniae regionis quam Salamancam... ) Petrus Pictaviensis, Cluniacensis monachus v. 1141, m. 21-8-1161 ,
Epitaphium Gelasii papae II (Vir gravis et sapiens, actu verboque Iohannes, Cum prius ex monacho pro multa strenuitate... ) Petrus Pictaviensis, Cluniacensis monachus v. 1141, m. 21-8-1161 ,
Panegyricum Petri Venerabili (Domno venerabili et patri dulcissimo Petro, sanctae Cluniacensis Ecclesiae abbati, Petrus Pictaviensis, peccator et infirmus monachus, filialis in Christo dilectionis affectum... Sicut praecipere dignatus estis, pater amantissime, versiculos illos quos olim iuvenis... Plaudite, felices, hilarescite, Cluniacenses, Redditus est vobis moribus alter Hugo... ) Petrus Venerabilis n. 1092/1094, m. 25-12-1156 ,
De miraculis (Cum inter Spiritus sancti charismata gratia miraculorum non parvam obtineat dignitatem... Erat in Arvernico territorio rusticus quidam habens alvearia, in quibus examina apum melleam favorum dulcedinem conficere solent... Quoniam ad roborandam fidem et mores instruendos miracula nostro tempore gesta... Primum igitur ad terrorem et correctionem malorum principum, quod Matisconi gestum est proferatur... ) Petrus Venerabilis n. 1092/1094, m. 25-12-1156 ,
Epistolarum libri VI Petrus Venerabilis n. 1092/1094, m. 25-12-1156 ,
Prosa de sancta Maria (?) (Benedicta sit beata Maria Deitas aeterna gratia... ) Petrus Venerabilis n. 1092/1094, m. 25-12-1156 ,
Prosa de sancto Hugone (?) (Regis aeterni regia Sanctum Hugonem hodie... ) Radulphus Cluniacensis abbas sedit 1173-1176, m. 27-9-1177 ,
Vita Petri Venerabilis abbatis Cluniacensis
Manoscritti
Auxerre, Bibliothèque Jacques Lacarrière (olim Bibliothèque Municipale), 145 (132) Bern, Burgerbibliothek, 211 Douai, Bibliothèque Marceline Desbordes-Valmore (olim Bibliothèque Municipale), 381 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14676 Orléans, Médiathèque (olim Bibliothèque Municipale), 175 (152) Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 17716 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 9875 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 10511 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 3639 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 14872 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1578 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1916 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 443 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 3126 Paris, Bibliothèque Nationale de France. Bibliothèque de l'Arsenal, 135 Scheda N: 38 - 3670
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/poèmes-avec-le-panégyrique-de-pierre-de-poitiers/707966
Franz Dolveck (ed.) Poétique de louange et d'éloge à Cluny au XIIe siècle. Edition critique des oeuvres poétiques complètes de Pierre le Vénérable et de Pierre de Poitiers et du «Mariale» de Bernard de Morlas Paris, Ecole nationale des chartes 2011 voll. 2 pp. 717
Abstract
Tesi (Ecole de chartes 2011). Per l'opera poetica di Pietro il Venerabile e di Pietro di Poitiers sono stati utilizzati i mss.: Douai, BM, 381; Auxerre, BM, 145 (132); Bern, Burgerbibl., 211; München, BSB, clm 14676; Orléans, BM, 175 (152); Paris, Arsenal, 135; BNF, lat. 3639; lat. 9875; lat. 10511; lat. 14872; lat. 17716; n.a. lat. 443; n.a. lat. 1578; n.a. lat. 1916; n.a. lat. 3126. Per il Mariale di Bernardo di Morlas si impiegano i codici Avranches, BM, 213; Besançon, BM, 140; Cambrai, BM, 804; Cambridge, Saint John's Coll., D.15 (90); Jesus Coll., Q.B.4 (21); UL, Ff.VI.14; Darmstadt, UB, 2777; Heiligenkreuz, Stiftstbibl., 108; København, KB, Fabr. 81 8°; London, BL, Add. 21927; Arundel 201; Harley 2882; Royal 2.A.IX; 7.A.VI; 8.B.I; Lyon, Bibl. Interuniversitaire, 42; BM, 623 (540); Saint-Omer, BM, 115; Paris, BNF, lat. 2445 A; lat. 2833; lat. 10522; lat. 11867, lat. 13571, lat. 16565; Rouen, BM, 651 (A. 289); Troyes, BM, 914; Vat. lat. 13; Valenciennes, BM, 828 (610); Vendôme, BM, 44; Wien, ÖNB, 815; Zwettl, Sitftsbibl., 55; gli altri mss. citati sono: Antwerpen, Stadsbibl., B. 417 (7); Augsburg, SB, 8° 15; Avignon, BM, 342; Brno, Knihovna Jirího Mahena, R 349 (D/K.I.alep.3); Bruxelles, BR, II. 2544 (3312; olim Phillipps 299); Dublin, Trinity Coll., 277 (C.2.4); Firenze, Laurenziana, Pl. XXV. 3; Hildesheim, Dombibl., J 32; Karlsruhe, BLB, Aug. 36; Lisboa, BN, Alc. 149; London, BL, Add. 16975; Add. 30935; Harley 206; Mons, Bibl. Communale, 25/118 (103-118); München, BSB, clm 3094, clm 4423, clm 19353, clm 19824; New York, Columbia University, Plimpton 80; Oxford, Bodl. Libr., Bodl. 23; Laud. misc. 22; Lyell 30; Oxford, Jesus Coll., 124; Paris, BNF, lat. 1196, lat. 3638, lat. 3639, lat. 13285, lat. 15161, lat. 16499; Praha, Národní Knihovna, XII.D.10 e XIII.B.5; Troyes, BM, 1331; Vat. Reg. lat. 29, Vat. Reg. lat. 121; Washington, DC, Library of Congress, 51; Wolfenbüttel, HAB, 168 noviss. 8°.
Riduci
Argomenti e indici Manoscritti
Antwerpen/Anvers, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (olim Stadsbibliotheek), B. 417 (7) Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 8° 15 Auxerre, Bibliothèque Jacques Lacarrière (olim Bibliothèque Municipale), 145 (132) Avignon, Bibliothèque Municipale Ceccano (olim Musée Calvet), 342 Avranches, Bibliothèque Municipale «Edouard Le Héricher», 213 Bern, Burgerbibliothek, 211 Besançon, Bibliothèque Municipale d'Etudes et de Conservation, 140 Brno, Knihovna Jirího Mahena, R 349 (D/K.I.alep.3) Bruxelles, KBR (olim Bibliothèque Royale «Albert Ier»), II 2544 (3312) Cambrai, Le Labo - Cambrai (olim Bibliothèque Municipale), 804 (712) Cambridge, Jesus College, 21 (Q.B.4) Cambridge, Saint John's College, Ms. D. 15 (90) Cambridge, University Library, Ff.6.14 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 29 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 121 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 13 Darmstadt, Universitäts- und Landesbibliothek (olim Hessische Landes- und Hochschulbibliothek), 2777 Douai, Bibliothèque Marceline Desbordes-Valmore (olim Bibliothèque Municipale), 381 Dublin, Trinity College, 277 (C.2.14) Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 25.3 Heiligenkreuz, Bibliothek des Zisterzienserstifts, 108 Hildesheim, Dombibliothek (olim Beverin'sche Bibliothek), J. 32 Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, Aug. Pap. 36 København, Kongelige Bibliotek, Fabricius 81 8° Lisboa, Biblioteca Nacional de Portugal, Alc. 149 (CCXLI) London, British Library, Add. 30935 London, British Library, Add. 21927 London, British Library, Add. 16975 London, British Library, Arundel 201 London, British Library, Harley 2882 London, British Library, Harley 206 London, British Library, Royal 2.A.IX London, British Library, Royal 8.B.I London, British Library, Royal 7.A.VI Lyon, Bibliothèque de la Part-Dieu (olim Bibliothèque Municipale), 623 (540) Lyon, Bibliothèque Interuniversitaire de Recherche en Lettres et Sciences humaines (Bibliothèque Diderot), 14 (42) Mons, Bibliothèque Centrale de l'Université de Mons-Hainaut (olim Bibliothèque Publique de la Ville; deinde Bibliothèque de l'Université de l'Etat), Fonds anciens 25/118 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 4423 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 19824 (Teg. 1824) München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14676 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 19353 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 3094 New York, Columbia University, Rare Book and Manuscript Library, George A. Plimpton 80 Orléans, Médiathèque (olim Bibliothèque Municipale), 175 (152) Oxford, Bodleian Library, Bodl. 23 (S.C. 1866) Oxford, Bodleian Library, Laud misc. 22 (S.C. 515) Oxford, Bodleian Library, Lyell 30 Oxford, Jesus College (in deposito presso la Bodleian Library), 124 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 13285 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 14872 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2445 A Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16565 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 3638 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 10511 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 3639 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2833 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 15161 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 1196 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 10522 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 13571 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16499 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 17716 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 9875 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 11867 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 3126 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 443 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1578 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1916 Paris, Bibliothèque Nationale de France. Bibliothèque de l'Arsenal, 135 Praha, Národní Knihovna Ceské Republiky (olim Národní a Univerzitní Knihovna), XII.D.10 (2156) Praha, Národní Knihovna Ceské Republiky (olim Národní a Univerzitní Knihovna), XIII.B.5 (2264) Rouen, Bibliothèque Jacques Villon (olim Bibliothèque Municipale), A. 289 (651) Saint-Omer, Bibliothèque de l'Agglomération du Pays de Saint-Omer (olim Bibliothèque Municipale), 115 Troyes, Médiathèque du Grand Troyes (olim Bibliothèque Municipale), Fonds ancien 1331 Troyes, Médiathèque du Grand Troyes (olim Bibliothèque Municipale), Fonds ancien 914 Valenciennes, Bibliothèque Municipale, 828 (610) Vendôme, Bibliothèque du Parc Ronsard (olim Bibliothèque Municipale), 44 Washington, DC, The Library of Congress, Manuscript Division 51 (Rosenwald 29/9) Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 815 Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Noviss. 8° 168 Zwettl, Bibliothek des Zisterzienserstifts, 55 Risorse esterne collegate Dolveck (Tesi)
Scheda N: 34 - 3429
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/poétique-de-louange-et-d-éloge-à-cluny-au-xiie-siè/627335
Yvonne Friedman (ed. comm.) Petrus Venerabilis Adversus Iudeorum inveteratam duritiem Turnhout, Brepols 1985 voll. 2 pp. LXXXV-220, 63 (Corpus Christianorum. Continuatio Mediaevalis 58. Corpus Christianorum. Instrumenta Lexicologica Latina. Series A. Formae 31)
Abstract
La lunghezza di quest'opera spiega la sua scarsa diffusione:
... Leggi tutto La lunghezza di quest'opera spiega la sua scarsa diffusione: possediamo infatti solo 4 mss. L'editore ha scelto come base del suo lavoro il ms. 381 della Bibliothèque Municipale di Douai, che fu copiato tra il 1156 e il 1166, proveniente dal monastero di Anchin. Accetta poi il 1144 come data della stesura del prologo dei primi 3 capitoli e della prima parte del quarto, mentre ritiene che la seconda parte del quarto e il quinto siano stati scritti più tardi: solo nel 1147 l'opera era conclusa. Quanto alle fonti Pietro si serve della Bibbia, di autori cristiani polemici contro gli Ebrei e di autori ebraici. Nella polemica contro gli ebrei Pietro il Venerabile utilizza anche testi di autori medievali (Anselmo di Canterbury, Bernardo di Chiaravalle, Ruperto di Deutz). A. Patschovsky nella recensione in «Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters» 42 (1986) 666 evidenzia i collegamenti con le opere di Pietro Alfonsi. J.-P. Torrel nella recensione in «Cahiers de civilisation médiévale» 30 (1987) 373-4 esamina in particolare i rapporti tra i mss. (Douai, BM, 381; Le Mans, BM, 8; Cluny 38, smembrato in due codici: Paris, BN, n.a. lat. 1436 e Paris, BN, lat. 12410; Madrid, BN, lat. 4464). Nella discussione sulla tradizione l'ed. crede in un modello perduto della prima stampa come redazione originaria, mentre quella del ms. Douai, 381 rappresenterebbe l'ultima. Gli indici dell'ed. sono due: delle citazioni scritturistiche e degli autori. Nella sua introduzione, l'editore., esperta della letteratura rabbinica, discute il contenuto ed il carattere del testo, le fonti, lo stile, la tradizione testuale, la data delle opere polemiche di Pietro il Venerabile. Questi i temi trattati nei primi tre capitoli e nella prima sezione del quarto: il Cristo Figlio di Dio, il carattere trascendente del suo Regno, il Messia già venuto nella sua persona. La seconda parte del cap. quarto è dedicata soprattutto ai miracoli, mentre il cap. quinto è stilato nei toni dell'invettiva e ridicolizza certe pagine del Talmud
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Manoscritti
Douai, Bibliothèque Marceline Desbordes-Valmore (olim Bibliothèque Municipale), 381 Le Mans, Médiathèque Louis Aragon (olim Bibliothèque Municipale), 8 Madrid, Biblioteca Nacional de España, Ms. 4464 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 12410 Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1436 Scheda N: 10 - 1832; 11 - 1971; 9 - 1546; R - M
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/adversus-iudeorum-inveteratam-duritiem/37544