Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 55
Tre vitae Patrum : Basilio, Maria Egiziaca, Eufrosina
sec. XI; orig. Italia meridionale; prov. Montmajour (Bouches-du-Rhône), Montmajour, abbazia OSB Scrittura beneventana, in parte evanida e ripristinata nell'interlineo da una mano francese moderna. Sul f. 1 è vergata la nota di possesso: Monasterii s. Petri Montis Maioris congregationis s. Mauri .
I. pp. 1-34 - Amphilochius Iconiensis episcopus pseudo , Vita sancti Basilii Magni , [interprete Urso sacerdote?], mutila (= BHL 1024)
Vita sancti Basilii archiepiscopiinc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. secundum preceptum quod vobis fuit fecistis sed sicut didicimus Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vitanote Il testo è mutilo a causa della perdita del fascicolo che segue.
II. pp. 35-51 - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae , acefala (= BHL S 5417 d)
inc. re exigebant et bis que nascebant per solitudine - expl. et beata Maria martyra, quomodo dixit iste sanctus ad laudem et gloriam Domini nostri Iesu Christi qui vivit et regnad Deus per omnia saecula saeculorum Maria Aegyptiaca paenitens : Vitanote Per la citata perdita il testo ha inizio nel corso del cap. VI.
III. pp. 51-64 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. , mutila (= BHL 2723)
Vita sancte Eufrasine virginisinc. Fuit vir in Alexandria nomine Paphnutius honorabilis omnibus et custodiens mandata Dei - expl. audiens et cognoscens tam ammirabilem causam stupe Euphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vitanote L'explicit mutilo corrisponde a PL 73,650.
bibliografia
Bibliotheca Basiliana , II , 377 (h3683); Codici miniati benedettini , 63-4; Firenze. BML - Ashburnhamiani , 17-8; Bischoff, Handschriftenarchiv , 1.18, fiche 49
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 58
Vitae Patrum
sec. XI-XII Il codice appartenne a Pierre Pithou (come ricordato nell'indice sul recto del foglio di guardia antico: In hoc codice manuscripto qui fuit Petri Pitoei I. C. extant vitae sanctorum ), quindi al presidente della Repubblica francese Le Peletier (il cui stemma è impresso sulla coperta anteriore interna); fu acquistato da Guglielmo Libri all'asta parigina del 1837. È numerato come f. 140 quello che doveva essere semplicemente un foglio di guardia finale, tratto da un omeliario (contenente un'omelia su Matteo anepigrafa e mutila).
I. ff. 1-13 - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] , acefala (= BHL 609)
epilogo
inc. influere. Post huius splendoris adventum - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. deceptores scilicet hominum et totius corruptionis artifices tit. finale Explicit vita sancti AntoniiAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote La perdita della parte iniziale del codice priva il testo dei primi capitoli: l'inizio corrisponde al cap. 9 (= PL 73,132). La stessa mano che stila l'indice sul foglio di guarda titola nel margine superiore Vita beati Antonii principio mutila .
II. ff. 13-15 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita Malchi monachi captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non autem posse superari tit. finale Explicit de monacho captivoMalchus captivus mon. : Vita
III. ff. 15-17v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli (= BHL 6596)
Vita sancti Pauli primi heremite prol.prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habemus inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis tit. finale Explicit vita sancti Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo.
IV. ff. 18-23v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco , prol. e cap. 1 (Giovanni) (= BHL 6524 [prol.] - 4329)
Narratio. Liber sancti Hieronimi quem ipse de Hierosolimis pergens ad Egyptum vidit. Prologus in vita sancti Iohannis prol.prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire - expl. et perfecte pacientie palmam requirant inc. Primum igitur tamquam verum fundamentum nostri operis - expl. atque ita perrexit ad Dominum, cui est gloria in saecula saeculorum Iohannes in Aegypto erem. : Vita
V. f. 24r-v - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3190)
Vita sancti Frontonis abbatisinc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. accepturi sunt vitam eternam quam promisit Deus diligentibus se; ipsi Domino nostro Iesu Christo gloria et imperium in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti FrontoniiFrontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VI. ff. 25-27v - Vita sancti Pachomii iunioris in Aegypto abb. (= BHL 6412)
Vita sancti Pachomii prol.prol. inc. Quia desiderio desiderastis semper audire que sancta sunt - expl. in se manifestavit regni sui mysterium inc. Erat ergo Pachomius Mempheus genere gentilis natus - expl. ut possitis eius insidias evadere, prestante Domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in saecula saeculorum Pachomius (Pasthumius, Posthumius) iunior in Aegypto abb. : Vitanote Il prologo è indistinto dal testo.
VII. ff. 27v-28v - Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. , Decem libri historiarum , VI 6 (vita di Ospizio) (= BHL 3987)
inc. Fuit autem quidam Hospicius apud urbem Nicensem - expl. quia audivi a multis vitam ipsius fuisse conscriptam; in omnibus gratia et gloria Domino nostro Iesu Christo per infinita saecula saeculorum Hospitius Nicensis reclusus : Vitanote Il testo si presenta anepigrafo, ma lo spazio per la titolatura era stato previsto.
VIII. ff. 28v-45 - Dionysius Exiguus fl. 497-540 ca., m. 550 ca. , Vita sancti Pachomii abbatis Tabennensis translatio ex graeco (= BHL 6410)
Vita sancti Pachomii prol., ep.ded.
ep. ded. inc. Domine venerande et in Christo quoque magnificentissime Dionisius Exiguus - expl. lectionis officio posteris intimetur prol. inc. Dominus noster Iesus Christus sapientie fons - expl. que preparavit Deus diligentibus se inc. Erat per idem tempus beati Antonii vita cunctis ad imitandum preclare posita - expl. et Spiritus Sanctus glorificetur iugiter et conlaudetur, quia ipsi debetur omnis laus et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Pachomii abbatisPachomius Tabennensis abb. : Vitanote Il prologo è indistinto dalla vita, mentre è indicata come prologo la dedica iniziale del traduttore.
IX. ff. 45-51v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Vita sancti Hylarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hylarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hilarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Deo Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per inmortalia saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti ac beatissimi patris nostri HilarionisHilarion in Palaestina abb. : Vita
X. ff. 52-64v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
Vita sancti Iohannis prol.,
epilogo
, tabula praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. de his que dicunt proficere inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria, honor, imperium nunc et semper et in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleimonis; que quidem pretermissa fuerant a Iohanne et Sophronio - expl. ad multorum edificationem Anastasio peccatori interpretari precipit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. : Vitanote Tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli in rosso, indicizzati anche in una tabula che segue la prefazione. L'epilogo è tracciato come rubrica, come accade abitualmente nelle copie del testo qui censite.
XI. ff. 65-69 - Passio sanctorum Eustachii, Theopistes uxoris et filiorum mart. (= BHL 2760)
Vita sancti Eustachii martyrisinc. In diebus Traiani imperatoris prevalente fallacia erat quidam magister militum - expl. in presidio impetrant que promissa sunt sanctis per gratiam Domini nostri et salvatoris Iesu Christi cui est gloria in saecula saeculorum Eustachius seu Eustasius (al. Placidus), Theopiste uxor et filii martyres : Passio
XII. ff. 69-79 - Passio sancti Iuliani, Basilissae et soc. (= BHL 4530)
Passio sancti Iuliani martyrisinc. Beati igitur martyris Iuliani passionem scripturus - expl. fabricate sunt ecclesie. Gloria Christo qui est fidelis in verbis suis et tantam gloriam prestat servis suis et cum Patre et Spiritu Sancto regnat in Trinitate sempiterne virtutis per omnia saecula saeculorum Iulianus, Basilissa et soc. Antinoi in Aegypto monaci : Passionote Tra i ff. 77 e 78 è inserita una cartula della stessa mano con un'integrazione testuale (che in effetti non avrebbe potuto trovare posto nei ridottissimi margini dello specchio di scrittura).
XIII. ff. 79-83 - Passio sanctorum Chrysanthi et Dariae Romae mart. (= BHL 1787)
Vita sanctorum martyrum Chrisanti et Darie prol.prol. inc. Historiam priorum sanctorum ad edificationem nostram Deus voluit pervenire - expl. habentem ac momentaneam non vereri inc. Igitur Polemius Agripinus vir illustris Alexandrie urbis honoratus et primus - expl. cum multis filiis in triumpho martyrii et in gloria perpetue corone suscepit, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Chrysanthus et Daria Romae mart. : Passio
XIV. ff. 83-90v - Euphemius translator fl. ante 870 , Vita Basilii Caesareae episcopi opus Amphilochii Iconiensis pseudo; translatio ex graeco (= BHL 1023)
Relatio Amphilochii Ichonii episcopi de vita et miraculis sancti patris nostri Basiliiinc. Basilius itaque solus ut sic dicam in terra equalem vitam et decentem ostendit - expl. requievit autem angelicam vitam in terra agens magnus Basilius tit. finale Explicit vita sancti BasiliiBasilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
XV. ff. 90v-92 - Vita sancti Symeonis stylitae iunioris Vita sancti Simeonisinc. Beatus Symeon filius fuit cuiusdam Insicii, mater autem eius Martana dicta est - expl. ut non sint minora quam illa quae prius per illum in columna positum Dominus prestare dignatus est Symeon stylita iunior : Vita
XVI. ff. 92-95 - Eberwinus Sancti Martini Treverensis abbas v. 1035, m. post 1047 , Vita sancti Symeonis heremitae sive monachi de Monte Sinai reclusi Treverensis et miracula (= BHL 7963)
Vita sancti Symeonisinc. Beatus Symeon patre greco Antonio dicto, matre calabrica - expl. igitur post horam nonam sepulchrum diligenter clauditur Symeon in monte Sinai mon., deinde Treverensis reclusus note Il testo si conclude con la prima frase del cap. 4 (= AASS Iun. I, col. 93F)
XVII. ff. 95-97 - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. (= BHL 286)
Vita sancti Alexis confessorisinc. Fuit Rome vir magnus et nobilis Eufemianus nomine - expl. petitionis effectum sine dubio consequi valeat, per Dominum nostrum Iesum Christum qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Alexis confessorisAlexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vita
XVIII. ff. 97-101 - Vita sancti Fursei Latiniacensis abb. (= BHL 3209)
Vita sancti Fursei confessorisinc. Fuit vir vite venerabilis Furseus nomine nobilis quidem genere - expl. merita illius clarescunt divinis virtutibus, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Fursei confessorisFurseus Latiniacensis abbas : Vita
XIX. ff. 101-109 - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5415)
prol.prol. inc. Secretum regis celare bonum est - expl. tempus namque est sacre prodere narrationis initium inc. In monasterio Palestinorum fuit vir vite moribus et verbo ornatus - expl. et tunc migravit ad Dominum in pace et gratia Domini nostri Iesu Christi, qui cum Deo Patre et vivificatore et adorando Spiritu vivit et dominatur et nunc et semper et in saecula saeculorum Maria Aegyptiaca paenitens : Vitanote Titolatura iniziale: Huius venerabilis conversionis actuum et morum vitam et penitentiam magnum virilemque certamen venerabilis Marie Egyptiace qualiter in heremo expleverit tempore vite de greco transtulit in latinum Paulus venerabilis diconus sancte Neapolis ecclesie
XX. ff. 109-112v - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita sancte Eufrosineinc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Deum celebrantur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saecolorum Euphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XXI. ff. 112v-113v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita sancte Marineinc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. Deus per orationes eius multa mirabilia facit, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
XXII. ff. 113v-116v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL S 6607 b)
Vita sancte Pelagiae prol.prol. inc. Magnas semper Deo gratias referre debemus - expl. quia revelatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiochene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua et nos faciat invenire misericordiam suam Dominus noster Iesus Christus, qui vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte PelagiePelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione BA/A' dell'opera secondo la classificazione dell'edizione citata in bibliografia.
XXIII. ff. 117-138 - Vita sancti Columbani Luxoviensis et Bobiensis abb. Vita sancte Columbe abbatis prol.prol. inc. Sanctorum patrum qui in oriente vita et moribus claruerunt conscripte virtutes - expl. vel si possumus aptiori stilo melioramus inc. Vir itaque venerabilis Columba nobilibus parentibus in insula Hibernia natus fuit - expl. locus ergo ille per succidua temporum curricula anni illi provintie fluenta spiritalis ministravit doctrine note Il testo non appare identificabile con alcuna voce BHL. Tra i ff. 131 e 132 si è verificata una perdita, che interessa una sezione compresa tra le parole ad celos reversuri et quod michi e splendore illuminaret. Referens hoc illa viris doctissimis .
XXIV. ff. 138-139v - Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 , Historia ecclesiastica gentis Anglorum , lib. V cap. 12note Estratto intitolato His temporibus miraculum memorabile et antiquorum simile in Britania Anglorum factum est namque ad exercitationem viventium de morte anime , che si trova anche in altre raccolte di Vitae Patrum qui censite.
XXV. f. 139v - Miraculum beatae virginis Mariae , frammento Miraculum de abbatissa cuius ventrem scidit sancta Mariainc. Erat in quodam monasterio sanctimonialium quedam abbatissa nimis dissoluta et lasciva; que cum omni luxuria note Sopravvive solo l'inizio della narrazione, non identificata.
bibliografia
Codici laurenziani del fondo Ashburnham , n° 12; Firenze. BML - Ashburnhamiani , 24-8; Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Stangl, Die Bibliothek Ashburnham , 212
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Conv. soppr. 238
Vitae Patrum
sec. XII; prov. Vallombrosa (Firenze), S. Maria, abbazia CVUOSB Acefalo e mutilo, il manoscritto appare comunque per la perfetta coincidenza della parte conservata gemello del ms. Pl. 19. 16.
I. ff. 1-20v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] , acefala (= BHL 609)
epilogo
inc. est pandere. Sed nec tunc cessavit infatigabilis adversarius - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. atque eiciant deceptores scilicet hominum et totius corruptionis artifices tit. finale Explicit vita sancti Antonii heremitestruttura La narrazione era suddivisa in lectiones , della quali sopravvivono parte della settima, l'ottava e la nona.Antonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epilogo è indistinto dalla narrazione, la cui prima parte è perduta: il testo sopravvive dalla seconda frase del cap. X (= PL 73,133A).
II. ff. 20v-30v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Vita sancti Hilarionis monachi prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hilarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scelleos canes opturata aure transibo inc. Hilarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita sancti Hilarionisstruttura Il testo è suddiviso in dodici lectiones .Hilarion in Palaestina abb. : Vita
III. ff. 30v-33 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monachi captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portu et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit de monacho captivoMalchus captivus mon. : Vita
IV. ff. 33-69 - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Vita sanctorum prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire - expl. et perfecte patientie palmam requirant epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura Come in altre copie (Pl. 19. 16, 10 sin. 9 e 34 sin. 1), la raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 34-41 , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Vita sancti Iohannisinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum nostri operis - expl. atque ita perrexit ad Dominum, cui est gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita Iohannis heremiteIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 41-47 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Apollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 47-48 , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 4. ff. 48-51 , cap. 9 (Copres)tit. De Copreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de CopreteVita 5. ff. 51-52 , cap. 10 (Siro)tit. De abbate Syroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 6. ff. 52-53v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Elenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo tit. finale Explicit de HelenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 53v , cap. 12 (Elia)tit. De Heliainc. Vidimus et alium senem venerabilem Heliam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13 come fossero tutt'uno, con una titolatura finale riferita al solo Elia. 8. ff. 53v-54v , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente tit. finale Explicit de Helia 9. f. 54 , cap. 14 (Eulogio)tit. De Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communionis Christi tit. finale Explicit de Eulogio 10. ff. 54-55 , cap. 15 (Apelle)tit. De Apelleinc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientium vix credibile tit. finale Explicit de ApelleVita 11. ff. 55-57 , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Deum tit. finale Explicit de PaphnutioPaphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. f. 57r-v , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De Ysidori monasterioinc. Isydori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbens spiritum letus emittit tit. finale Explicit de Ysidori monasterioVita 13. ff. 57v-58 , cap. 18 (Serapione)tit. De Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant tit. finale Explicit de Serapione 14. f. 58r-v , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonio martireinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. etiam vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de Apollonio martirePhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. ff. 58v-59 , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoro presbyteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est tit. finale Explicit de Dioscoro presbytero 16. f. 59r-v , cap. 21 (la Nitria)tit. Vita monachorum ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum in omnibus Aegypti monasteriis locum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. f. 59v , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam suam offert 18. ff. 59v-60v , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesset perciperent 19. f. 60v , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino pateretur 20. f. 60v , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia renitebat 21. f. 60v , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulus Antonii Origenis nomine - expl. que ab eo narrabantur videretur posteris 22. ff. 60v-61 , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum et verborum positi capiebant 23. ff. 61-62 , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis et cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 62-63v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macarius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum ex Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 25. ff. 63v-64 , cap. 30 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur tit. finale Explicit de Ammone 26. ff. 64-65v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Paulo simpliceinc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus tit. finale Explicit de Paulo simplicePaulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. ff. 65v-66 , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur tit. finale Explicit de PiamonePiamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 66r + epil. f. 66r-v , cap. 33 (Giovanni)tit. De Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata fuisse tit. finale Explicit de Iohannenote Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra), dopo il quale si trova la titolatura finale qui trascritta. La copia procede quindi con gli altri capitoli (dal 2 al 6) omessi in precedenza. 29. ff. 66v-67v , cap. 2 (Or)tit. De Or abbateinc. Vidimus et alium apud Thebaidam mirabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Or 30. ff. 67v-68 , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus autem in Thebaida etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 31. f. 68 , cap. 4 (Beno)tit. De Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. crocodillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de Beno 32. f. 68r-v , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theonenote Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. ff. 68v-69 , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxorinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirinchum - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes
V. ff. 69-75v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532)
note Come nei mss. Pl. 10 sin. 9, 19. 16, 20 dext. 5 e 34 sin. 1 sono proposti tre estratti dalla versione I dell'opera (secondo la classificazione dell'editore Wellhausen, che omette però questo manoscritto nella sua recensio ), ossia i capp. 18, 19 e 25. 1. ff. 69-73 , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter fuit vidi - expl. pauca de multis ex factis Macarii vel dictis significavi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 73-74v , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. Vita de Moysesinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquit tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 74v-75v , cap. 25 (Valente)tit. De Valenteinc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est tit. finale Explicit de Valente
VI. ff. 75v-81 - Hieronymus Stridonius , Epistolae , tre epp. (a Eustochio, Pammachio e Oceano, Oceano)
VII. ff. 81-86 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL S 2723)
Vita beate Euphrosine virginisinc. Fuit vir quidam habitans in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebrant in eodem cenobio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium eius Iesum Christum una cum Sancto Spiritu cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit de EuphrosinaEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
VIII. ff. 86-87 - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita beate virginis Marineinc. Erat quidam homo secularis habens unicam filiam parvulam - expl. oratione sancte virginis multa facit mirabilia, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
IX. ff. 87-95v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL S 5417 a)
Vita Marie Egiptiaceinc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. nihil eis abscondens de ea que audierat et viderat tit. finale Explicit de MariaMaria Aegyptiaca paenitens : Vita
X. ff. 96-97 - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL S 8012 a)
Vita Taises meretricisinc. Quedam fuit meretrix nomine Tayses tante pulchritudinis ut multi propter eam venditis substantiis suis ad ultimam pervenirent paupertatem - expl. ut cum ea simul Dominum Iesum Christum glorificemus qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XI. ff. 97-127v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388)
Enarratio Leontii episcopi Neapoleos Cypriorum insule de vita et actione sancti patris nostri Iohannis archiepiscopi Alexandrini prol.,
epilogo
praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. quod iste sanctus Iohannes omnino non iuraverat inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor imperium nunc et semper in saecula saeculorum Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. note Come nelle altre copie qui censite, il prologo è impaginato come cap. 1 e tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli. L'explicit del prologo stesso non corrisponde a quello abituale, ma si riscontra anche nella coppia di mss. Pl. 10 sin. 9 e Pl. 34 sin. 1.
XII. f. 127v - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. , mutila (cfr. BHL 288 / 290)
De Alexio filius Eufiminiani [corr. Eufimiani]inc. Erat vir nomine ipsius Heuphimianus bene consulens et timens Deum in civitate Roma - expl. antecedebat autem in conspectu eius preceptum Alexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vitanote Le voci indicate si avvicinano all'incipit della versione del testo qui presente, quasi identica a quella del ms. Conv. Soppr. 474, oltre che del gemello Pl. 19. 16. La perdita dell'ultimo foglio del quaternione fa sì che sopravviva solo un breve frammento iniziale. Un correttore agisce sulla rubrica eliminando la sillaba interna ni e aggiunge nell'interlinea le parole: Rome magnus et nobilissimus dopo vir dell'inizio, basandosi evidentemente su un modello differente dall'antigrafo di base della copia.
XIII. ff. 128-135v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco , mutila (= BHL 1024)
Vita sancti Basilii episcopi [et monachi a. m. ] prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, magestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. cumque imperator pre furore exestuaret et cogitaret quali struttura Il testo, mutilo per la perdita della parte finale del codice, è suddiviso in otto lezioni.Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
bibliografia
Del Furia, Supplementum BML , III , 567-70r; Frioli, Vallombrosa , 534 e 539-41
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Conv. soppr. 474
Leggendario
sec. XI; prov. Vallombrosa (Firenze), S. Maria, abbazia CVUOSB; Aegidius dominus La nota di possesso, di mano più recente, si legge al f. 1: Monasterii Vallisumbrose ad usum domini Egidii et amicorum fidelium .
I. ff. 129 Leggendarioordinamento Misto struttura Anche se vi sono talora date liturgiche indicate, la raccolta non è strutturata secondo un criterio cronologico; vi si trova anche una sezione tratta dalle Vitae Patrum . 1. ff. 1-20 - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco (= BHL 1024)
prol.tit. Natale sancti Basiliiprol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, maiestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo devotis parentibus - expl. quos per cooperationem Sancti Spiritus scripserat libros, ad gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vitadata liturgica 1 gennaionote Rimangono tracce quasi invisibili di una divisione in lectiones . 2. ff. 20-23v - Passio Sebastenorum mart. XL (= BHL 7537)
prol.tit. Passio sanctorum XL martyrumlemma inc. Qui in Sebastia civitate martyrio consummati sunt - expl. Gaius, Gorgonius, Candidus inc. Hi omnes simul XL passi sunt temporibus Licinii imperatoris et Agricolao preside et Lisia duce. Temporibus igitur Licinii imperatori erat persecutio - expl. Deum diligentes, Christo credentes, Spiritu Sancto confidentes Sebasteni martyres XL : Passiodata liturgica 11 marzonote La data è posticipata di due giorni rispetto ai martirologi. Il lemma è trascritto in parte come titolatura, in parte come fosse l'incipit , senza distinguere poi la narrazione vera e propria. Il testo rimane mutilo di un brevissimo tratto finale, per la perdita dell'ultimo foglio del fascicolo, dopo l'attuale 23v. Suddivisione in nove lezioni. 3. ff. 24-32v - Linus papa pseudo , Martyrium beati Petri apostoli (= BHL 6664)
prol.tit. Vita sive actus beati Petri apostolorum principis edita a beato Lino pontifice Romanoprol. inc. Licet plurima de apostolicis signis - expl. sumamus exordium inc. Igitur post corporeum dominice nativitatis adventum - expl. ex omni parte confirmata est in nomine Dei Patris omnipotentis et in nomine Iesu Christi Filii eius Domini nostri et in sanctificatione Spiritus Sancti cui est honor et gloria et imperium per infinita et inmortalia saecula saeculorum Petrus apostolus : Passiodata liturgica 29 giugno (non indicata) 4. ff. 32v-33 - Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 , Carmina sacra et preces , carme 94 (Apostoli) (= BHL S 654 b)
tit. Versus in laude sancti Petriinc. Spiritus alme veni perflando dindima nostra - expl. in celo merear te sine fine frui Apostoli et evangelistae : Versusdata liturgica 29 giugno (non indicata) 5. ff. 33-38v - Passio sancti Pauli ap. (= BHL 6572 [prol.] - BHL S 6569 n - BHL 6570)
prol.tit. Passio sancti Pauliprol. inc. Paulus hebraice admirabilis vel mitis apud latinos interpretatur - expl. bonum est illis si sic permanserint sicut et ego laudatio inc. Hinc antea Saulus hoc est sevus nunc apud gentium - expl. sepultus Roma in via Ostiensi ab urbe miliario contra occidentalem plagam inc. Cum venissent Romam Lucas a Galatia et Titus a Dalmatia - expl. ieiunium usque ad vesperam percurrentes baptizati sunt in nomine Domini nostri Iesu Christi cui cum Patre et in unitate Spiritus Sancti est honor et gloria, virtus et imperium per omnia saecula saeculorum Paulus apostolus : Passiodata liturgica 29 giugno (non indicata)note Il testo è diviso in otto lezioni, con scrittura di modulo maggiore rispetto alle precedenti. 6. f. 39r-v - Miracula sancti Clementis I papae (= BHL 1855)
prol.tit. De puero per totum annum sub aqua vivum conservatum a sancto Clementeprol. inc. In divinis voluminibus refertur quod secretum regis abscondere bonum est - expl. tunc incipiam de mirabilibus beati Clementis enarrare inc. Credo enim vos non latere Deo fratres quod Clemens martyr - expl. qui tanta mirabilia ostendit servis suis per beatum Clementem martyrem atque pontificem alme Rome, cui est honor et gloria, potestas et imperium in saecula saeculorum Clemens I papa saec. I : Miraculadata liturgica 23 novembre (non indicata) 7. ff. 40-66v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
prol.,
epilogo
tit. Enarratio Leontii episcopi Neapoleos Cypriorum insule de vita et actione sancti patris nostri Iohannis archiepiscopi Alexandrinipraef. inc. Cogitante me ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt studiosorum et sanctorum virorum - expl. de his que dicuntur proficere inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor imperium nunc et semper in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleymonis; que quidem pretermissa sunt a Iohanne atque Sophronio - expl. ad multorum edificationem nunc parvulum librum scribere precepit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. : Vitadata liturgica 23 gennaio (non indicata)note Il testo è anepigrafo; la titolatura riportata segue la prefazione ad domnum Nicolaum (come la definisce la relativa titolatura finale). Il prologo è impaginato come cap. I e tutti i capitoli hanno una rubrica propria; l'epilogo è invece copiato tutto in forma di rubrica. 8. ff. 67-70v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter fuit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi tit. finale Explicit de MacharioMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Ha inizio con Macario una sezione del leggendario ripresa dalle Vitae Patrum . 9. ff. 70v-72 - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. Incipit de Moyseinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriendo dereliquid tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 10. ff. 72-73 - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , cap. 25 (Valente)tit. Incipit de Valenteinc. Valens nomine iterum qui fuit - expl. valens est tit. finale Explicit de Valente 11. f. 73v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. Incipit de Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur Piamon mon. in Aegypto : Vita 12. f. 73 + epil. ff. 73-74 - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco , cap. 33 (Giovanni)
epilogo
tit. Incipit de Iohanneinc. Erat in illis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata est epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti - expl. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula tit. finale Explicit de Iohannenote Il brevissimo capitolo e l'epilogo dell'opera si susseguono senza distinzione. 13. ff. 74-76v - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
tit. Vita beate Euphrosine virginisinc. Fuit vir quidam habitans in Alexandria nomine Paphnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebrant in eodem cenobio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium eius Iesum Christum una cum Sancto Spiritu cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit de EuphrosinaEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita 14. ff. 76v-77v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
tit. Vita beate virginis Marineinc. Erat quidam homo secularis habens unicam filiam parvulam - expl. Deus oratione sancte virginis Marine multa facit mirabilia, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit de MarinaMarina virgo, Marinus monachus dicta : Vita 15. ff. 77v-85v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL S 5417 a)
tit. Vita Marie Egyptiaceinc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vita et verbo decoratus - expl. nihil eis abscondens de ea que audierat et viderat tit. finale Explicit de MariaMaria Aegyptiaca paenitens : Vita 16. ff. 85v-86v - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL S 8012 a)
tit. Vita Taises meretricisinc. Quedam fuit meretrix nomine Thaises tante pulchritudinis ut multi propter eam - expl. cum beata Thaise properare gaudentes ut cum ea simul Dominum Iesum Christum glorificemus qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum Thais in Aegypto paenitens : Vita 17. ff. 86v-88 - Hieronymus Stridonius , Epistolae , estratto dall'ep. ad Eustochium et ad virgines 18. ff. 88v-91 - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. (cfr. BHL 288 / 290)
tit. Vita Alexisinc. Erat vir nomine Euphimianus bene consulens et timens Deum in civitate Romana sub Honorio et Arcadio - expl. odor suavissimus sicut ex aromatibus exivit et si quis peteret aliquid dabat illi Deus cui sit honor et gloria in saecula saeculorum Alexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vitadata liturgica 17 luglio (non indicata)note Tra le numerose varianti della vita, questo testo si avvicina maggiormente alle voci indicate. 19. ff. 91-102v - Iohannes Diaconus Neapolitanus n. 880 ca., m. post 906 , Vita sancti Nicolai opus Methodii Constantinopolitani patriarchae; translatio ex graeco (= BHL 6104-6105-6106)
prol.tit. Vita sancti Nicolaiprol. inc. Sicut omnis materies si ab imperito artifice constructa fuerit - expl. et ab inimicis tutos fore letemur item II inc. Nicolaus itaque ex illustri prosapia ortus civis fuit Patere urbis - expl. Iesu Christi famulus remisit ad propria item III inc. Preterea cum in Frigie partibus quedam gens cognomine Artacifala - expl. et aucti benedictione remearunt ad propria Nicolaus Myrensis episcopus : Vitadata liturgica 6 dicembre (non indicata)note Le due parti della vita si susseguono come normali capitoli, senza che sia rilevata la differenza rispetto agli altri interni a ciascuna. 20. ff. 102v-104v - Narrationes de miraculis in vita et de morte sancti Nicolai Myrensis ep. (= BHL 6150-6151-6152-6153-6154-6155- 6156)
item XXI inc. Quodam igitur tempore advenit quedam mulier de vico qui dicitur Cyprastis item XXII inc. Rursus alio tempore alia mulier de vico Neapoleos item XXIII inc. Venit quidam homo ad sanctam Sion item XXIV inc. Nec multo post quidam item XXV inc. Cum igitur his item XXVI, pars I inc. Cernens itaque servus Domini mortem inexcusabilem adesse presentem - expl. sub sanctissimo et beatissimo patriarcha nostro Macario pars II inc. Positumque est sacratissimum corpus eius - expl. usque ad tempora Iustiniani imperatoris Nicolaus Myrensis episcopus : Miraculadata liturgica 6 dicembre (non indicata)note Questa sezione del dossier su Nicola possedeva una propria titolatura, erasa in seguito. 21. ff. 104v-109 - Narrationes de miraculis post mortem sancti Nicolai Myrensis ep. (= BHL 6160-6161 - BHL S 6170 c - BHL 6163-6164-6165)
epilogo
item I pars I inc. Igitur postquam beatissimus Nicolaus ex hoc mundo migravit - expl. qui dicitur Adriatica pars II inc. Quodam itaque tempore episcopus Miree civitatis - expl. semper accipiat incrementum item III e inc. Agrestes quidam horum qui fines habitabant - expl. solutionem petitionis nostre suscipiamus item II prol. inc. Restat autem adhuc quod de eo scribere miraculum iocundum iudicavimus inc. Cum de Africe partibus Guandalorum exercitus applicuisset - expl. glorificantes Dominum et sanctum eius Nicolaum epil. inc. Hec fuit prima occasio - expl. et in futuro conditorem Nicolaus Myrensis episcopus : Miraculadata liturgica 6 dicembre (non indicata) 22. f. 109 - Iohannes Diaconus Neapolitanus n. 880 ca., m. post 906 , Vita sancti Nicolai opus Methodii Constantinopolitani patriarchae; translatio ex graeco (= BHL 6108)
item V inc. Letemur ergo, carissimi, letemur in Domino - expl. quatinus fideliter Iesu Christo Domino nostro servire mereamur, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Nicolaus Myrensis episcopus : Vitadata liturgica 6 dicembre (non indicata)note Dopo l'inserzione dei miracoli, il dossier si conclude riprendendo l'ultima sezione della vita di Giovanni Diacono. Il verso del foglio rimane bianco ed è asportata la parte della colonna esterna non occupata dal testo. Segue un nuovo fascicolo di altra mano, anche se lo stile decorativo simile non induce a ritenerlo un'unità codicologica di diversa origine. 23. ff. 110-118v - Ionas Bobiensis fl. 618-659, m. post 659 , Vita sancti Columbani (= BHL 1898)
tit. Vita sancti Columbani abbatisinc. Columbanus etenim qui et Columba, ortus Hibernia insula, extremo oceano sita; hanc Scottorum incolit gens - expl. contra virum Dei perturbarent episcopos que similiter pervertere temptat Columbanus (al. Columba) Luxoviensis et Bobiensis abbas n. 543 ca., m. 23-11-615 : Vitadata liturgica 23 novembre (non indicata)note La copia si interrompe; parte della colonna esterna e tutta l'interna restano bianche, con in fondo la titolatura per il testo seguente, che apre un nuovo fascicolo, di altra mano (aggiunta perciò forse in un secondo tempo, per creare continuità tra i fascicoli). Da notare che l'incipit risulta abbreviato, con la soppressione di quasi tutta la parte di introduzione geografica; anche l'explicit , pur riconoscibile, non coincide formalmente del tutto con la versione edita (cfr. PL 87,1030B-C, all'inizio del cap. 33 dell'opera). 24. ff. 119-126 - Vita sancti Fursei Latiniacensis abb. (= BHL 3209)
tit. Vita vel actus sancti Furseiinc. Fuit vir vite venerabilis Furseus nomine nobilis quidem genere - expl. merita illius clarescunt divinis virtutibus, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat per omnia saecula saeculorum Furseus Latiniacensis abbas : Vitadata liturgica 16 gennaio 25. ff. 126-129v - Vita sancti Fursei Latiniacensis abb. (= BHL 3213)
prol.tit. Alia gesta sancti Fursei confessorisprol. inc. Rem actam atque gestam, fratres dilectissimi, concitemus confessoris - expl. non relinquit post tergum inc. Pius itaque antistes Furseus nomine largus et humilis - expl. Colitur autem festivitas sancti Fursei confessoris Christi decimo septimo kalendarum februariarum Furseus Latiniacensis abbas : Vita
bibliografia
Baroffio, Codici liturgici vallombrosani , 575; Del Furia, Supplementum BML , III , 599-600
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Fies. 34
Vitae Patrum
a. 1464; orig. Firenze; Girolamo da Matelica; Vespasiano da Bisticci cartolaio
I. ff. 1-4 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio sancti Hieronimi presbiteri de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita Pauli primi Heremite a sancto Hieronimo conscripta prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis tit. finale Explicit de sancto Paulo primo heremitaPaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo. In apertura della raccolta di vite di Padri, prima della titolatura e del prologo propri della vita di Paolo, si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , attribuita a Gerolamo, come accade in molte delle raccolte di Vitae Patrum . L'intero codice è concepito come raccolta in quattro libri, come chiarisce la tabula analitica dei contenuti stilata nei fogli di guardia originari (numerati A-D). Il copista correda ogni testo di riprese marginali dei nomi e argomenti in rosso; presenti anche note, sia in rosso che in inchiostro normale, sui contenuti.
II. ff. 4-24 - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
Prologus sancti Athanasii episcopi in vita beati Antonii abbatis ab ipso in greco edita, translata vero in latinum a predicto Evagrio prol.,
epilogo
, notitia
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Episcopus Athanasius ad peregrinos monachos. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. Igitur beatus Antonius XVI kalendas februarias recessit a seculo et vivet semper cum Deo in saecula saeculorum not. inc. Antonius moritur anno Domini CCCLVIII etatis sue anno CV post quem Sarmata, Amathas et Macharius insignes habentur tit. finale Explicit vita sancti Antonii heremite edita a beato Athanasio episcopo AlexandrinoAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote La titolatura riportata fa riferimento all'epistola di Evagrio che precede. Dopo la titolatura finale è aggiunta la notitia sulla morte di Antonio.
III. ff. 24-32v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Prologus sancti Hieronimi presbiteri in vita sancti Hilarionis heremite prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hilarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scylleos canes obturata aure transibo inc. Hilarion igitur ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita sancti Hilarionis eremite edita a beato Hieronimo quam Sophronius auditor Hieronimi vir apprime eruditus de latino in grecum eleganti sermone transtulit ut ipse Hieronimus in libro de viris illustribus asseritHilarion in Palaestina abb. : Vita
IV. ff. 33-62 - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Prologus in vitis sanctorum patrum in Egypto degentium prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes homines salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam non requirant epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et tanta nobis ostendit mirabilia. Ipsi gloria et honor in saecula saeculorum tit. finale Explicit liber primus vitae sanctorum patrumnote Il prologo occupa il f. 33r-v, l'epilogo i ff. 61v-62. Come in altre copie qui censite, il gruppo di capitoli dal 2 al 6 è omesso e inserito oltre: qui la trasposizione li colloca però prima del capitolo finale, mentre abitualmente si trovano in ultima sede, dopo l'epilogo stesso. 1. ff. 33v-40 , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. De beato Iohanne abbate interclusoinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum nostri operis - expl. atque ita perrexit ad Dominum tit. finale Explicit de beato Iohanne anachoritaIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 40-44 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De sancto Appollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaydam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de sancto ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 44-45 , cap. 8 (Ammone)tit. De beato Ammone viro sanctissimoinc. Que audivimus de Ammone quondam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de beato AmmoneVita 4. ff. 45-47v , cap. 9 (Copres)tit. De beato Compreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis Vitanote Il capitolo subisce un particolare trattamento da parte del copista. Dopo aver trascritto le prime righe (fino a ad comparationem sanctorum patrum , = ed. Schulz-Flügel, p. 311 l. 13, o PL 21,422B), le circonda da un riquadro di espunzione annotando a margine: Vacat hoc capitulum. Error fuit in exemplari. Exemplar est in monasterio Angelorum Florentie nec dicebatur in margine de errore sed correxi et signavi manu mea ne alius silenter erret ; poco sotto aggiunge: Nota quod hec legenda beati Compretis non est completa hic. Sed quere post duo folia et invenies . Sotto è copiato, con titolatura propria, il segmento dello stesso capitolo relativo a Muzio, che segue direttamente la prima parte qui espunta, fino a per eum Dominus (ibid., rispettivamente p. 318 l. 153 o col. 425C); a f. 46v, cui lo scriba aveva rimandato, riprende da capo la trascrizione del capitolo, cui è sottratta la sezione su Muzio così anticipata. Non vi sono altre occorrenze di questa estrapolazione nei codici qui censiti. 5. ff. 47v-48v , cap. 10 (Siro)tit. De beato Syro abbateinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat Vitanote La sezione su Anuph, da Dum ergo iter alla fine (= ed. Schulz-Flügel, p. 324 l. 21, o PL 21,428B), è separata con titolo proprio. 6. ff. 48v-49v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De beato Heleno abbateinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo Helenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 49v , cap. 12 (Elia)tit. De beato Helya abbateinc. Vidimus et alium senem venerabilem Helyam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibebatur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13 come fossero tutt'uno. 8. ff. 49v-50 , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaide vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente 9. f. 50 , cap. 14 (Eulogio)tit. De beato Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum patrem Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi Domini nostri Vita 10. ff. 50-51 , cap. 15 (Apelle)tit. De beato Apelleninc. Vidimus et alium presbiterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile Vita 11. ff. 51-52v , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De beato Paphnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Paphnutii hominis Dei - expl. ymnum canentibus et collaudantibus Dominum Paphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. ff. 52v-53 , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De beato Ysidoroinc. Vidimus apud Thebaydam et Ysidori nominatissimum monasterium - expl. ad hoc ipsum recumbans spiritum letus emittit Vita 13. f. 53 , cap. 18 (Serapione)tit. De beato Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapyon quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant 14. f. 53r-v , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonio monacho et martyreinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Appollonium - expl. et vota nostra orationesque complere Philemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. ff. 53v-54 , cap. 20 (Dioscoro)tit. De beato Dioscoro presbiteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaydam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expetenda est 16. f. 54r-v , cap. 21 (la Nitria)tit. De monachis et monasteriis ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia 17. f. 54v , cap. 22 (località di Cellia)tit. De Celliainc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam suam offert 18. ff. 54v-55 , cap. 23 (Ammonio)tit. De Ammonioinc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse prospicerent 19. f. 55 , cap. 24 (Didimo)tit. De Didimoinc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil mali ab eis omnino pateretur 20. f. 55 , cap. 25 (Cronio)tit. De beato Cronioinc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratiam vidimus immensam 21. f. 55 , cap. 26 (Origene)tit. De beato Origene discipulo sancti Antoniiinc. Erat autem et alius adhuc ex discipulis Antonii Origenes nomine - expl. que ab eo narrabantur putares 22. f. 55r-v , cap. 27 (Evagrio)tit. De beato Evagrioinc. Vidimus ibi et sapientissimum virum - expl. in divinorum meditatione verborum positi capiebant 23. ff. 55v-56v , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
tit. De duobus Machariis - De beato Machario discipulo sancti Antoniiinc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. note Le prime tre frasi del capitolo, fino a hereditatem gratiarum et virtutum beati Antonii possidebat , sono separate sotto il titolo comune; il resto segue la titolatura specifica per il primo Macario. 24. ff. 56v-57v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
tit. De Machario Alexandrinoinc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Hystorie qui requirat inveniet inserta Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 25. ff. 57v-58 , cap. 30 (Ammone)tit. De beato Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur 26. ff. 58-59 , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De beato Paulo simpliceinc. Fuit autem quidam inter discipulos beati Antonii nomine Paulus - expl. et statim curatus est rabidus Paulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. f. 59r-v , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De beato Piamoneinc. Non autem mihi videtur dignum eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur Piamon mon. in Aegypto : Vita 28. ff. 59v-60 , cap. 2 (Or)tit. De beato Horinc. Vidimus et alium apud Thebaydam venerabilem virum Hor nomine - expl. in ymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur note I capitoli dal 2 al 6, omessi in precedenza, sono qui recuperati. 29. f. 60r-v , cap. 3 (Ammone)tit. De beato Ammoneinc. Vidimus autem in Thebaida etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et manibus 30. f. 60v , cap. 4 (Beno)tit. De beato Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. corcodrillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant 31. ff. 60v-61 , cap. 5 (Ossirinco)tit. De civitate que appellatur Oxirincus monasteriis adornatainc. Venimus autem ad civitatem quamdam Thebaydis nomine Oxirincum - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes tit. finale Explicit de civitate Oxirinco 32. f. 61r-v , cap. 6 (Teone)tit. De beato Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur 33. f. 61v , cap. 33 (Giovanni)tit. De beato Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata est
V. ff. 62-104v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca (= BHL 6533)
Epistola sancti Paschasii dyaconi in secundo libro vite sanctorum patrum qui appellatur Paradisus - Prefatio Heraclii directa ad Lausum prepositum palatii ep.ded.
ep. ded. inc. Domino sancto semper carissimo Eusebio presbytero Pascasius dyaconus frater in Christo. Carissime, dum nos peritie tue facundia - expl. sed optatis excessibus eatenus ampliatur prol. inc. In hoc libro quem de vita sanctorum patrum scripturi sumus - expl. ad recuperationem vite nobilioris reversos inc. Cum primo Alexandriam attigi civitatem - expl. in nullum minorem te erga amorem Dei timoremque fecerunt tit. finale Explicit liber secundus vite sanctorum patrum qui appellatur Paradisusnote Il testo, presente nella recensio I, si interrompe due righe prima della fine dell'opera (cfr. l'edizione citata in bibliografia, p. 694).
VI. ff. 104v-107 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Tractatus sancti Hieronimi de Malcho monacho captivo prol.prol. inc. Qui in navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit de Malcho monacho captivo legenda per gloriosum Hieronimum editaMalchus captivus mon. : Vita
VII. f. 107r-v - Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 , De corpore et sanguine Domini , XIV 5note Segue un foglio vuoto non numerato, che conclude il fascicolo.
VIII. ff. 108-115v - Ephraem Syrus pseudo , Vita Abraham (= BHL 12)
Liber tertius sanctorum patrum - Vita sancti Abrahe monachi edita a sancto Ephrem diacono - de nepte Abrahe prol.prol. inc. Fratres mei, cupio vobis enarrare conversationem bonam - expl. ut eum habitatorem in mentis sue haberet hospitio inc. Hic itaque beatus Abraham habuit parentes valde locupletes - expl. cum omnibus qui placuerunt ante te, quoniam te decet gloria et adoratio Patrem et Filium et Spiritum Sanctum in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Abrahe solitariiAbraham et Maria in Hellesponto : Vitanote Si apre con questo testo il terzo dei quattro libri nei quali si intendono distribuite le Vitae Patrum nel codice, come dichiara il titolo complessivo che precede. Le due parti dell'opera sono distinte con una titolatura specifica per la seconda relativa a Maria, al f. 112.
IX. ff. 115v-117 - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
Vita sancti Frontonii abbatis prol.prol. inc. Ad edificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi sitis inc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consumat tit. finale Explicit vita sancti Frontonii abbatisFrontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
X. ff. 117-187 - Apophthegmata Patrum , estrattinote Si raccolgono sotto questa voce episodi e dialoghi estratti dai Verba seniorum , nelle versioni di Rufino, Pelagio e Giovanni subdiacono, e dagli excerpta da Severo e Cassiano. Sono richiamati a margine i nomi dei narratori che si avvicendano lungo i varii estratti. 1. f. 117r-v - Commonitiones sanctorum Patrum , V 4 (Marziano)additamentum tit. De beato Martino monacho et quibusdam aliis sanctis virisinc. Sed et de famulo Dei Martino referimus - expl. ut ulterius nunquam veniret ad eum addit. inc. Longum est si omnia cupiam referre que vidi - expl. vel quilibet alius cibus ministratur tit. finale Explicit de beato Martinonote Estratto ricorrente nei manoscritti di Vitae Patrum qui censiti, che abitualmente si colloca in mezzo agli estratti dall'Historia Lausiaca (cfr. il ms. Calci 1, item VIII 8). In questo caso esso apre invece la serie degli apoftegmi, a sua volta ricorrente. Il testo è seguito da un breve estratto senza titolo dagli excerpta di Severo e Cassiano (= BHL 6526), comprendente l'ultima frase del cap. III e il primo paragrafo del IV (= PL 73,818B-C). 2. ff. 117v-120 (= BHL 6526 / 6527)
tit. Plura de diversis sanctis patribusinc. Casu vero per illos dies - expl. proxima mors omni die note Il primo della serie di estratti coincide con il cap. V degli excerpta da Severo e Cassiano (= PL 73,818D), l'ultimo con il cap. 8 del lib. I della versione pelagiana dei Verba seniorum (= ibid., col. 856A). 3. ff. 120-123v , episodi relativi a Macario Egizio (= BHL 6525 / 6529)
tit. De duobus Machariis sanctisinc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. post hec sumens senex caput illus sepelivit ipsum tit. finale Explicit de Machariisnote Si susseguono estratti dai Verba seniorum di provenienza mista: il primo corrisponde al cap. III 4 della versione di Giovanni Subdiacono (BHL 6529: cfr. PL 73,1006C-1007B), cui segue il cap. 195 della versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,802A) o XCIII 11 in quella di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I pp. 321-4); l'ultimo è il cap. III 16 della versione precedente (cfr. ibid., col. 1013D). 4. ff. 123v-125 (= BHL 6526 / 6527)
tit. Gesta et dicta Antonii abbatisinc. Quodam tempore quidam duo philosophi audientes famam beati Antonii - expl. nisi pro te ipso sollicitus fueris et poposceris a Deo tit. finale Explicit de beato Antonio abbatenote L'estratto ha inizio con il cap. 55 degli excerpta da Severo e Cassiano (BHL 6526: cfr. PL 73,848A) e si conclude con il cap. X 3 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,912D). 5. ff. 125v-127 (= BHL 6525)
tit. De sancto Arsenio abbateinc. Abbas Arsenius cum adhuc secularis in palatio moraretur - expl. quia erat vir bonus et plenus fide et Spiritu Sancto tit. finale Explicit de sancto Arsenionote L'inizio corrisponde al cap. 190 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (cfr. PL 73,801A), o XCIII 3 nella versione di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I p. 318); non identificabile l'explicit . 6. ff. 127-128v (= BHL 6527 / 6529)
tit. De abbate Pastoreinc. Cum abbas Pastor esset in congregatione audiens de abbate Nestore - expl. curavit eum ac reddidit patri suo tit. finale Explicit de beato Pastorenote L'estratto ha inizio con il cap. XV 30 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,960A) e termina con il cap. II 10 della versione di Giovanni (BHL 6529: cfr. PL 73,1002D). 7. ff. 128v-129 (= BHL 6525)
tit. De abbate Besarione viro sanctissimoinc. Abbas Besarion dum ambularet cum discipulo suo per eremum - expl. et sanus effectus est ex illa hora tit. finale Explicit de beato Besarione abbatenote Estratti dalla versione di Rufino: il primo corrisponde al cap. 194 (cfr. PL 73,801D), l'ultimo al cap. 121 (ibid., col. 783C). 8. ff. 129-130v (= BHL 6525)
tit. De abbate Pemeninc. Interrogavit quidam frater abbatem Pemenem dicens - expl. de quibusdam herbis terre note L'estratto ha inizio con il cap. 201 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,805B); non identificato l'explicit . 9. ff. 130v-133 (= BHL 6525)
tit. De septem sanctissimis patribus heremitisinc. Fuerunt et alii similiter septem probatissimi viri - expl. abiit ad cellam suam note Il primo della serie di estratti corrisponde al cap. 200 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (= PL 73,804C), l'ultimo al cap. 93 del lib. X della versione di Pelagio (= ibid., col. 929D). 10. ff. 133-138 (= BHL 6530)
tit. De quodam abbate misericordeinc. Senex quidam cum alio fratre - expl. adhesit ei spiritus malignus et suffocavit eum note L'estratto si conclude con il cap. IV 37 dei Verba seniorum nella versione di Giovanni (cfr. PL 73,1022B). 11. ff. 138-139 (cfr. BHL 6527)
tit. Dicta et admonitiones sancte Syncleticeinc. Dixit sancta Syncletica sicut magno et forti medicamine egritudo - expl. per voluntariam paupertatem amplius confirmati sunt note L'estratto presenta somiglianze con i Verba seniorum nella versione di Pelagio, lib. VI cap. 13 (cfr. PL 73,891A). 12. ff. 139-167v (= BHL 6538)
tit. Dicta nobilia multorum sanctorum patruminc. Interrogatus abbas Iohannes in transitu suo a discipulis suis - expl. at ille cognovit quia iusta sunt iudicia Dei tit. finale Explicit liber tertius vite sanctorum patrumnote Sono riportati l'ultimo capitolo e i parr. XXII 1-12 di quelle che la voce BHL definisce Breviores sententiae de conversatione Patrum Aegyptiorum , che costituiscono il libro V della prima e della terza forma di edizione delle Vitae Patrum , non pubblicato da Rosweyde. 13. ff. 167v-177 (= BHL 6526)
tit. Liber quartus vite sanctorum patruminc. Sunt preterea quedam in ipso Egyptiorum habitu - expl. suspirans et flens reversus est in locum suum note Sono riportati i capp. XV-LIV degli excerpta da Cassiano e Severo (= PL 73,825B-848A). Nel progetto complessivo del manoscritto ha inizio con essi il quarto libro delle Vitae Patrum . 14. ff. 177-186vinc. Erat quidam grecus adolescens in Egypti cenobio - expl. curam vel sollicitudinem gerere note Estratto non identificato. 15. ff. 186v-187tit. Collatio duodecim sanctorum patruminc. Patres duodecim numero in unum congregati - expl. fuerunt mihi lacrime mee panes die ac nocte note Estratto corrispondente, anche se in diversa versione latina, al cap. XLIV dei Verba seniorum nella traduzione attribuita a Pascasio (BHL 6531: cfr. PL 73,1060A-1062C)
XI. ff. 187-192v - Vita sancti Macarii dicti Romani [auctoribus pseudo Theophilo, Sergio et Hygino] (= BHL 5104)
Vita et conversatio sancti Macharii Romani prol.prol. inc. Gloria et magnaficentia Deo soli benignissimo - expl. quam de falsitatis crimine reos puniri inc. Igitur pretitulati nos fratres Theophilus, Sergius et Chinus - expl. qui trinus in personis ac una dominatur deitate et ubique regnat Deus benedictus et laudabilis et nunc et semper et in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Macharii RomaniMacarius dictus Romanus, qui inventus est iuxta Paradisum note A partire da questo testo, sono richiamati a margine i nomi propri e gli argomenti menzionati nelle narrazioni.
XII. ff. 192v-194v - Vita sancti Hilari Galeatensis abb. (= BHL 3913)
Vita sancti Ylari monachiinc. Tempore quo Roma gubernabatur a consulibus Dinomio et Syfesseo - expl. Deo teste conscripsi ad laudem Domini nostri Iesu Christi qui vivit et regnat Deus in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Ylari confessorisHilarus Galeatensis abb. : Vita
XIII. ff. 194v-198 - Vita sancti Paterniani Fanensis ep. (= BHL 6474)
Vita sancti Paterniani abbatis et episcopi prol.prol. inc. Divini iuris officium viris prudentibus ab omnipotente Deo credimus esse concessum - expl. dulcis eloquii careat venustate inc. Beatissimus Paternianus sicut aiunt Fanensi exstitit oriundus - expl. celebremus diem depositionis eius sexto idus iuliarum, regnante vero Domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Paterniani episcopiPaternianus Fanensis ep. : Vita
XIV. ff. 198-201 - Wrdistenus Landevenecensis abbas sedit 868-884 ca. , Vita longior sancti Winwaloei (= BHL 8960)
Vita sancti Vuinualoei abbatis ep.ded.
ep. ded. inc. Beatissimo Iohanni Aretinensi episcoporum consorti Vurdistenus abbas monasterii sancti Vuinualoei - expl. nam et ille sanctus ab omnibus vestris valde honorabilis est inc. Sanctus igitur Vuinualoeus a vigesimo et primo etatis sue anno usque ad obitum - expl. nisi ille cuius numquam ab ore recedebat laus Iesus Christus, qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Vuinualoei abbatisWinwaloeus Landevenecensis abbas n. 460 ca., m. 532 : Vitanote La voce BHL è basata proprio su questo manoscritto.
XV. ff. 201-202 Consigli per i neoconversi attribuiti all'abate Orsiesio
XVI. ff. 201-204 - Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 , Historia ecclesiastica gentis Anglorum , lib. V cap. 12note L'estratto narra una visione dell'Aldilà; segue ai ff. 204-205 un'altra visione, non più attribuita a Beda come la precedente e non identificata.
XVII. ff. 205-209 - Paulus Neapolitanus diaconus fl. saec. IX ex. , Publica Theophili poenitentia et satisfactio, qui Christum negavit et veniam beatae Mariae interventu adipisci meruit translatio ex graeco (= BHL 8121)
Conversio atque penitentia ad Dominum Iesum Christum facta a quodam vicedomino nomine Theophylo regionis orientalisinc. Factum est in tempore illo priusquam incursio fieret in Romanam rempublicam - expl. talique confessione glorificans Deum migravit ad Dominum, cui est honor et gloria, potestas et imperium nunc, semper et per infinita saecula saeculorum tit. finale Explicit de Theophylo vicedominoTheophilus Adanensis ecclesiae vicedominus saec. VI
XVIII. ff. 209-210 - Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. , Decem libri historiarum , II 1 (vita di Brizio) (= BHL 1452)
Vita sancti Britii episcopi discipuli ac diaconi sancti Martiniinc. Igitur post excessum sancti Martini Turonice civitatis episcopi - expl. sanctus Eustochius successit magnifice sanctitatis, prestante Domino nostro Iesu Christo cui cum Patre et Spiritu Sancto est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit de sancto Britio episcopoBriccius Turonensis ep. : Vita
XIX. ff. 210-213v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL 6607)
Conversio et vita sancte Pelagie edita a Iacobo diacono prol.prol. inc. Magnas semper Domino gratias referre debemus - expl. quia relatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiocene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua nos omnipotens Deus faciat invenire misericordiam in illa die, quoniam ipsi est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit de beata Pelagia solitariaPelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione B dell'opera secondo la classificazione dell'edizione citata in bibliografia. Il prologo non è distinto dal testo.
XX. ff. 213v-214v - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL 8014-8015)
Penitentia sancte Thaysis prol.prol. inc. Domino carissimo mihi fratri Pastori abbati Dionisius - expl. sed ut convertatur et vivat. Ora pro me venerabilis frater inc. Salutis humane eterni regis aditus penitentibus patet - expl. et pausavit in pace Domini protegente pietate tit. finale Explicit de sancta ThaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XXI. ff. 214v-221v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
Vita sancte Marie Egyptiace prol.prol. inc. Secretum regis occultare bonum est - expl. tempus ergo sacram iliius initiare narrationem inc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum et repletus desideriis voluntate de hoc migravit seculo tit. finale Explicit de sancta Maria EgyptiacaMaria Aegyptiaca paenitens : Vita
XXII. ff. 221v-222 - Vita beatae Mariae Magdalenae paenitentis (= BHL 5454)
Tractatus vel obitus sancte Marie Magdaleneinc. Narrat Iosephus quia Maria Magdalene post ascensionem Domini salvatoris - expl. et ibi fiunt mirabilia magna iuxta sepulcrum eius pro sanctis meritis eius tit. finale Explicit de obitu beate Marie MagdaleneMaria Magdalena paenitens : Vita
XXIII. ff. 222-223v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita beate Marine virginisinc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. orationibus sancte virginis Marine multa mirabilia operatur Deus, qui vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Marine virginisMarina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
XXIV. ff. 223v-224v , XVIII 35 (= BHL 6529)
Verba seniorum inc. Narravit quidam senex quod erat quedam provecta etate - expl. ut possimus beati fieri, ipso adiuvante qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit de puella boni patris et pessime matrisnote Estratto dalla versione attribuita a Giovanni subdiacono. AGGIUnGI TIT: De puella boni patris et pessime matris
XXV. ff. 224v-228 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita sancte Eufrosine virginisinc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebratur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit vita sancte Eufrosine virginisEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XXVI. ff. 228v-232v - Vita sanctae Odiliae Hohenburgensis abb. (= BHL 6271)
Vita sancte Odilie virginisinc. Temporibus igitur Childerici imperatoris cum quidam dux illustris nomine Adalricus - expl. vitam melius mutavit idus decembris, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est honor cum Patre et Sancto Spiritu, laus et potestas per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Odilie virginisOdilia Hohenburgensis in Alsatia abbatissa : Vita
XXVII. ff. 232v-240v - Vita sanctae Euphrasiae in Thebaide v. (= BHL 2718)
Vita sancte Eufraxie virginisinc. In diebus Theodosii imperatoris piissimi fuit vir quidam in regia civitate senator - expl. ut et gaudio per magnum regem fruamur salvatorem Dominum nostrum Iesum Christum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Eufraxie virginisEuphrasia seu Eupraxia in Thebaide virgo v. post 410 : Vita
XXVIII. ff. 240v-244v - Vita sanctae Theodorae Alexandrinae (= BHL S 8070 a)
Vita beate Theodore matroneinc. In diebus Zenonis imperatoris et Gregorii prefecti cum Alexandrie esset - expl. qui beate Theodore filius spiritalis fuit, et Deus glorificatus est et glorificatur qui facit mirabilia magna nunc et semper et in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Theodore matroneTheodora Alexandrina, Theodorus dicta : Vita
XXIX. ff. 244v-258v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco (= BHL 1024)
Vita sancti Basilii episcopi edita ab Amphylochio presule Niconiensi quam transtulit in latinum venerabilis Ursus presbiter prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, maiestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. quos per cooperationem Sancti Spiritus scripserat libros, ad gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Basilii episcopi et confessorisBasilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
XXX. ff. 258v-289 - Vincentius Bellovacensis n. 1190 ca., m. 1264 ca. , Speculum historiale , cap. XVI 1-64 (Barlaam e Iosaphat) (= BHL 980)
Vita sanctorum heremitarum Barlaam et Iosaphat a Iohanne Damasceno editainc. Fuit in India rex quidam nomine Avenir dives et potens - expl. a pueritia inestimabilem eius ad Deum amorem mirabantur, glorificantes in omnibus Deum tit. finale Explicit de sanctissimis heremitis Iosaphat et BarlaamBarlaam et Iosaphat apud Indos : Vita
bibliografia
Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Bandini, Leopoldina , II , 692-8; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 122; D'Ancona, La miniatura fiorentina , I p. 295; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Pl. 10 sin. 9
Vitae Patrum
sec. XIV in.; prov. Firenze, S. Croce, convento OFM Il secondo foglio di guardia è occupato sul recto dalla lista di santi presenti, sul verso dalla nota di possesso: Liber conventus sancte Crucis de Florentia ordinis Minorum . Per composizione della miscellanea di Vitae Patrum il codice appare gemello del Pl. 34 sin. 1, pressoché coevo.
I. ff. 1-4 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio Ieronimi de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita sancti Pauli Heremite edita a sancto Ieronimosegni d'uso L'intero codice è corredato nei margini da note sul contenuto e da titolini che indicano i santi via via trattati. prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum gemmis suis tit. finale Explicit vita beati Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo. In apertura della raccolta di vite di Padri si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , seguita (prima della titolatura e del prologo per Paolo) da un indice delle vite stesse da Paolo ad Apollonio come fossero tutte opera di Gerolamo; salvo Giovanni e appunto Apollonio, che appartengono all'Historia monachorum di Rufino, sono così agglomerate le cosiddette vitae maiores .
II. ff. 4-24v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
Prologus de vita beati Antonii prol.,
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. Igitur beatus Antonius XVI kal. februarias recessit a seculo et vivet semper cum Domino in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita beati Antonii HeremiteAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epistola e il prologo si susseguono come un unico segmento.
III. ff. 24v-33v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Prefatio in vita sancti Hylarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hylarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hylarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita HylarionisHilarion in Palaestina abb. : Vita
IV. ff. 33v-36 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monaci captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit vita monaci captiviMalchus captivus mon. : Vita
V. ff. 36-38 - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
Vita Frontonis abbatis prol.prol. inc. Ad edificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi sitis inc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consummat Frontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VI. ff. 38-68v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Vita sanctorum prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam requirat epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura La raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 38v-46v , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Vita sancti Iohannisinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum - expl. atque ita perrexit ad Dominum tit. finale Explicit de sancto IohanneIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 46v-50 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Apollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 50-51 , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 4. ff. 51-53v , cap. 9 (Copres)tit. De Compreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de CompreteVita 5. ff. 53v-54v , cap. 10 (Siro)tit. De Syroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 6. ff. 54v-55v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Helenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo tit. finale Explicit de HelenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 55v , cap. 12 (Elia)tit. De Helyainc. Vidimus et alium senem venerabilem Helyam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13, con un'unica titolatura finale. 8. ff. 55v-56 , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente tit. finale Explicit de Helia 9. f. 56 , cap. 14 (Eulogio)tit. De Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi tit. finale Explicit de EulogioVita 10. ff. 56-57 , cap. 15 (Apelle)tit. De Appelleninc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile tit. finale Explicit de AppellenVita 11. ff. 57-58v , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Dominum tit. finale Explicit de PafnutioPaphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. ff. 58v-59 , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De Ysidori monasterioinc. Isidori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbens spiritum letus emittit tit. finale Explicit de Ysidori monasterioVita 13. f. 59 , cap. 18 (Serapione)tit. De Sarapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt ut putant tit. finale Explicit de Sarapione 14. ff. 59v-60 , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonioinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. et vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de ApollonioPhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. f. 60r-v , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoro presbiteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est tit. finale Explicit de Dioscoro 16. f. 60v , cap. 21 (la Nitria)tit. Vita monachorum ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. ff. 60v-61 , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam offert suam 18. f. 61r-v , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse perciperet 19. f. 61v , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino pateretur 20. f. 61v , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia renitebat 21. f. 61v , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulorum Antonii Origenes nomine - expl. que ab eo narrabantur videntur posteris 22. f. 61v , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum rerum et verborum positi capiebant 23. ff. 61v-62v , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 62v-64 , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 25. f. 64r-v , cap. 30 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur tit. finale Explicit de Ammone 26. ff. 64v-65v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Paulo simpliceinc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus tit. finale Explicit de Paulo simplicePaulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. ff. 65v-66 , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur tit. finale Explicit de PiamonePiamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 66 + epil. f. 66r-v , cap. 33 (Giovanni)tit. De Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata est tit. finale Explicit de Iohannenote Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra), dopo il quale si trova la titolatura finale qui trascritta. Tuttavia la copia procede con gli altri capitoli della versione di Rufino (dal 2 al 6) che erano stati omessi in precedenza, prima che si passi alla sezione palladiana della silloge. 29. ff. 66v-67v , cap. 2 (Or)tit. De Horinc. Vidimus et alium apud Thebaidam venerabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Hor 30. f. 67v , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus et in Thebaide etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 31. f. 67v , cap. 4 (Beno)tit. De Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. crocodylum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de Beno 32. ff. 67v-68 , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theonenote Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. f. 68r-v , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxirinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirincho - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes tit. finale Explicit de Morincho [corr. Oxirincho]
VII. ff. 68v-76v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532 e 6534)
note Come nei Pl. 19. 16, 20 dext. 5 e 34 sin. 1 sono proposti tre estratti dalla versione I dell'opera (secondo la classificazione dell'editore Wellhausen), ossia i capp. 18, 19 e 25; qui, come nel terzo dei mss. citati, si aggiungono di seguito due estratti anche dalla versione II (capp. IX e X, mentre il solo IX si trova nel secondo di essi). È inoltre interpolato il paragrafo su Martino/Marziano dalle Commonitiones . 1. ff. 68v-72 , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter sufluit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi tit. finale Explicit vita beati Macharii AlexandriniMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 72-73v , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. Vita de Moysesinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquid tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 73v-74 , cap. 25 (Valente)tit. De Valenteinc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est tit. finale Explicit de Valente 4. f. 74 - Commonitiones sanctorum Patrum , V 4 (Marziano)tit. De Martino monachoinc. Sed et de famulo Dei Martino referimus - expl. ut ulterius nunquam veniret ad eum tit. finale Explicit de Martino monacho 5. ff. 74-75 , cap. IX (Macario Egizio) (= BHL S 5095 c)
tit. Vita de sancto Machario Egyptioprol. inc. De magnis et precipuis sanctis ac beatis viris Macariis multa incredibilia piget me dicere - expl. et ita curatum reddidit matri sue Macarius Aegyptius in Scete abb. : Vitanote Il prologo e l'inizio della narrazione sono qui rielaborati in modo da confondersi. 6. ff. 75-76v , cap. X (Macario Alessandrino) (= BHL 5099)
inc. Alium Macarium contemplatus sum Alexandrinum presbyterum - expl. et multa eius grata et mirifica significavit ibi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Il testo segue il precedente andando semplicemente a capo come un capoverso tra gli altri. Sono omesse al suo interno alcune sezioni: da Quodam tempore... a sanus redditus est (= PL 74,361C-364A) e l'intero paragrafo su Pafnuzio (ibid., coll. 364D-365A).
VIII. ff. 76v-166v - Apophthegmata Patrum , estrattinote Si raccolgono sotto questa voce episodi e dialoghi estratti dai Verba seniorum , nelle versioni di Rufino, Pelagio e Giovanni subdiacono, e dagli excerpta da Severo e Cassiano; il primo di essi è presentato come nuovo capoverso senza uno specifico stacco dopo l'estratto precedente dall'Historia Lausiaca . 1. ff. 76v-80 , episodi relativi a Macario Egizio (= BHL 6525 / 6529)
inc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. post hec sumens senex caput illus sepelivit ipsum tit. finale Explicit de sancto Macharionote Si susseguono estratti dai Verba seniorum di provenienza mista: il primo corrisponde al cap. III 4 della versione di Giovanni Subdiacono (BHL 6529: cfr. PL 73,1006C-1007B), cui segue il cap. 195 della versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,802A) o XCIII 11 in quella di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I pp. 321-4); l'ultimo è il cap. III 16 della versione precedente (cfr. ibid., col. 1013D). 2. ff. 80-82 (= BHL 6526 / 6527)
tit. De abbate Antonioinc. Quodam tempore quidam duo philosophi audientes famam beati Antonii - expl. nisi pro te ipso sollicitus fueris et poposceris a Deo tit. finale Explicit de Antonionote L'estratto ha inizio con il cap. 55 degli excerpta da Severo e Cassiano (BHL 6526: cfr. PL 73,848A) e si conclude con il cap. X 3 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,912D). 3. ff. 82-84 (= BHL 6525)
tit. De Arsenioinc. Abbas Arsenius cum adhuc secularis in palatio moraretur - expl. quia erat vir bonus et plenus fide et Spiritu Sancto tit. finale Explicit de sancto Serapione [corr. Arsenio]note L'inizio corrisponde al cap. 190 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (cfr. PL 73,801A), o XCIII 3 nella versione di Pascasio di Dume (ed. Freire, vol. I p. 318); non identificabile l'explicit . 4. ff. 84-85v (= BHL 6527 / 6529)
tit. De abbate Pastoreinc. Cum abbas Pastor esset in congregatione audiens de abbate Nestore - expl. curavit eum ac reddidit patri sanum tit. finale Explicit de abbate Pastorenote L'estratto ha inizio con il cap. XV 30 dei Verba seniorum nella versione di Pelagio (BHL 6527: cfr. PL 73,960A) e termina con il cap. II 10 della versione di Giovanni (BHL 6529: cfr. PL 73,1002D). 5. ff. 85v-86 (= BHL 6525)
tit. De abbate Besarioneinc. Abbas Bessarion cum ambularet cum discipulo suo per eremum - expl. et sanus effectus est ex illa hora tit. finale Explicit de abbate Besarionenote Estratti dalla versione di Rufino: il primo corrisponde al cap. 194 (cfr. PL 73,801D), l'ultimo al cap. 121 (ibid., col. 783C). 6. ff. 86-95v (= BHL 6525 / 6529)
tit. De abbate Pemeninc. Interrogavit quidam frater abbatem Pemenem dicens - expl. adhesit ei spiritus malignus et suffocavit eum note Sono accorpati sotto un'unico titolo gli episodi che nel ms. Fies. 34 si ripartiscono tra Pemen, i sette eremiti e l'abate della Misericordia. La sequenza di estratti ha inizio con il cap. 201 dei Verba seniorum nella versione di Rufino (BHL 6525: cfr. PL 73,805B) e si conclude con il cap. IV 37 della versione di Giovanni (BHL 6529: cfr. PL 73,1022B). 7. ff. 95v-166v (= BHL 6538)
tit. Dicta sancte Syncleticeinc. Dixit sancta Syncletica sicut magno et forti medicamine egritudo - expl. at ille cognovit quia iusta sunt iudicia Dei note Al f. 129 è segnato, attraverso titolature finale e iniziale, il passaggio da un Liber primus sanctorum patrum a un Liber secundus , secondo una ripartizione caratteristica di questo codice (tale secondo libro ha inizio con un estratto tra quelli da Severo e Cassiano: cfr. PL 73,825B). Una analoga sequenza di estratti si riscontra anche nel ms. Fies. 34: in questo caso il primo appare però tratto dai Verba seniorum nella versione di Pelagio, lib. VI 13 (= BHL 6527; cfr. PL 73,891A).
IX. ff. 166v-172 - Vita sancti Macarii dicti Romani [auctoribus pseudo Theophilo, Sergio et Hygino] (= BHL 5104)
Vita et conversatio sancti Macarii Romani - Hic dicitur de via Paradisi prol.prol. inc. Gloria et magnificentia Deo soli benignissimo - expl. quam de falsitatis crimine reos puniri inc. Igitur nos pretitulati fratres Theophilus, Sergius et Chinus - expl. qui trinus in personis ac sua deitate dominatur et ubique regnat Deus benedictus et laudabilis nunc et semper per inmensa saecula saeculorum Macarius dictus Romanus, qui inventus est iuxta Paradisum note Tra il prologo e la narrazione è vergata la seconda titolatura riportata.
X. ff. 172-181v - Ephraem Syrus pseudo , Vita Abraham (= BHL 12)
Vita sancti Habrae a sancto Effrem suppleta prol.prol. inc. Fratres mei, cupio vobis enarrare conversationem bonam - expl. ut eum habitatorem in mentis sue hospitio haberet inc. Hic itaque beatus Abraham habuit parentes valde locupletes - expl. cum omnibus qui placuerunt ante te, quoniam te decet gloria et adoratio Patrem et Filium et Spiritum Sanctum in saecula saeculorum Abraham et Maria in Hellesponto : Vita
XI. ff. 181v-195v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco (= BHL 1024)
Vita sancti Basilii prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, maiestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. quos per cooperationem Sancti Spiritus scripserat libros, ad gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vitadata liturgica 1 gennaionote La data è indicata nella titolatura che precede il prologo: segno forse che il testo fu copiato - qui o in un antigrafo - da un modello di diverso genere quale un leggendario.
XII. ff. 195v-220 - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
Prefatio ad dominum Nicolaum sanctissimum papam - Enarratio Leontii episcopi Neapoleos Cipriorum insule de vita et actione sancti patris nostri Iohannis archiepiscopi Alexandrini
epilogo
praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciterque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. et quod iste sanctus Iohannes omnino non iuraverit inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor et imperium nunc et semper in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleymonis; que quidem pretermissa sunt a Iohanne atque Sophronio - expl. ad multorum edificationem nunc parvulum librum scribere precepit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. note Il prologo è presentato come cap. 1 (e presenta un explicit alternativo a quello abituale, ma condiviso dal ms. Conv. Soppr. 238, oltre che dal Pl. 34 sin. 1); tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli. L'epilogo è tracciato come rubrica. Il verso dell'ultimo foglio rimane vuoto.
XIII. ff. 221-222 , XVIII 35 (= BHL 6529)
Verba seniorum inc. Narravit quidam senex quod erat quedam provecta etate - expl. ut possimus beati fieri, ipso adiuvante qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum note Estratto dalla versione attribuita a Giovanni subdiacono. AGGIUnGI TIT: Legenda pulcherrima de quadam sanctissima muliere
XIV. ff. 222-226 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita Eufrosine virginisinc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebratur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit vita sancte Eufrosine virginisEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XV. ff. 226-231v - Vita sanctae Odiliae Hohenburgensis abb. (= BHL 6271)
Vita beate Odilie virginis cuius transitus colitur die passionis sancte Lucieinc. Temporibus igitur Childerici imperatoris cum quidam dux illustris nomine Adalricus - expl. vitam melius mutavit idibus decembris, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est cum Patre et Sancto Spiritu laus, honor et potestas per omnia saecula saeculorum Odilia Hohenburgensis in Alsatia abbatissa : Vitadata liturgica 13 dicembre
XVI. ff. 231v-240v - Vita sanctae Euphrasiae in Thebaide v. (= BHL 2718)
Vita sancte Eufraxie virginisinc. In diebus Theodosii imperatoris piissimi fuit vir quidam in regia civitate senator - expl. ut et gaudium per magnum regem fruamur salvatorem Dominum Iesum Christum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte EufraxieEuphrasia seu Eupraxia in Thebaide virgo v. post 410 : Vita
XVII. ff. 240v-244v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL 6607)
Vita sancte Pelagie prol.prol. inc. Magnas semper Domino gratias referre debemus - expl. quia relatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiocene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua nos omnipotens Deus faciat invenire misericordiam in illa die, quoniam ipsi est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit conversatio sancte PelagiePelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione B dell'opera seconda la classificazione dell'edizione citata in bibliografia. Il prologo non è distinto dal testo.
XVIII. ff. 244v-245v - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL 8014-8015)
Acta sive penitentia beate Taysis prol.prol. inc. Domino karissimo mihi fratri Pastori abbati Dionisius - expl. sed ut convertatur et vivat. Ora pro me venerabilis frater inc. Salutis humane eterni regis aditus penitentibus patet - expl. et pausavit in pace Domini protegente pietate tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XIX. ff. 245v-253v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
Vita vel acta sancte Marie Egiptiace prol.prol. inc. Secretum regis occultare bonum est - expl. tempus ergo sacram iliius initiare narrationem inc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum et repletus desideriis voluntate de hoc migravit seculo Maria Aegyptiaca paenitens : Vita
XX. ff. 253v-255v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita sancte Marine virginisinc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. orationibus sancte virginis Marine multa mirabilia Dominus operatur, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
bibliografia
Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Bandini, Catalogus , IV , 85-90; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 109; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Pl. 17.35
sec. XIII; Lorenzo da Castello canonico
I. ff. 1-15v - Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 , Dialogorum libri IV , lib. IV capp. 1-40 (= BHL 6542)
inc. Postquam de paradisi gaudiis culpa exigente pulsus est primus humani generis parens - expl. quibusdam vero contingere ad edificationem audientium solet; nam idem de quo in Homeliis note Il testo si arresta con le prime righe del cap. 40 (p. 292 ll. 6-7 nell'edizione Moricca), mentre resta vuoto il resto del foglio. Non vi è comunque cambio di fascicolo né di mano nel testo seguente, segno che l'interruzione fu volontaria.
II. ff. 16-19 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli (= BHL 6596)
prol.prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum eremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis Paulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il copista anticipa la scansione tra prologo e testo, andando a capo nel mezzo del primo.
III. ff. 19-25v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] , adbreviatio (= BHL S 609 c)
Prologus Evagrii presbyteri in vita vel obitus sancti Antonii Heremite - Item prologus Athanasii episcopi ad monahps [sic]segni d'uso Una mano corsiva, probabilmente di Bandini stesso, annota nel margine inferiore del f. 25 Auctior est in cod. plut. 19 ; e sul margine superiore del verso Prologus est in cod. 16 plut. 19 , con riferimento alla Vita di Ilarione che segue. prol., ep.ded.
ep. ded. inc. Presbyter Evagrius Innocentio karissimo filio salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non patet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egipto oriundus - expl. et nemo interim usque ad hunc diem praeter eos ubi sit conditum novit Antonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote I capitoli I-XIV sono copiati per intero; il XV fino a Quia omni proponenti bonum Deus cooperatur (= PL 73,136A); il XVI a partire da Omnia daemones simulant (ibid., 139C) fino a minantur cuncta nec faciunt (ibid., 139D); quindi il XX da Haec ergo, filioli (ibid., 145A) a nec Danielem percontantem latere potuit inimicus (ibid., 146B); si riprende molto oltre con il cap. LVI (Quis autem finis vitae eius fuerit , ibid. 165D), fino al LVII Aegypti consuetudinem contradixit (ibid., 166B); infine, si riprende con il cap. LVIII (Post menses autem paucos , ibid., 166D) fino a parte del LIX (l'explicit cade alla col. 167D).
IV. ff. 25v-26v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
inc. Hilarion ortus vico Thabata qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. nec in diebus festis nec in gravissima valitudine solvit ieiunium Hilarion in Palaestina abb. : Vitanote Il testo si interrompe con la fine del cap. 5,7 (escludendone l'ultima frase: cfr. p. 84 ll. 23-24 dell'ed. Bastiaensen).
V. ff. 26v-28 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Relatio beati Ieronimi presbyteri captivo Manaho prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme millibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo dedito posse mori non posse superari Malchus captivus mon. : Vitanote La titolatura, come spesso nel codice, si legge sia nella traccia destinata alla cancellazione, dalla quale si ricava il testo corretto (ossia de captivo monacho ), sia nell'esecuzione del rubricatore incline agli equivoci grafici.
VI. ff. 28-33 - Vita sancti Fursei Latiniacensis abb. (= BHL 3209)
Visio beati Fursei monahiinc. Fuit vir vite venerabilis Furseus nomine nobilis quidem genere sed nobilior fide - expl. ubi etiam recta fide petentibus clarescunt divinis virtutibus, adiuvante Domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum Furseus Latiniacensis abbas : Vita
VII. ff. 33-36v - Heito Augiensis abbas n. 762/763, m. 17-03-836 , Visio Wettini Visio habita 3 Novembris 824 a Wettino monacho: e narratione Heitonis nostri pendet carmen, eiusdem tituli, auctore Walafrido Strabone
VIII. ff. 36v-44 - Ephraem Syrus pseudo , Vita Abraham (= BHL 12)
De Abraam santisso [traccia: sanctissimo] et eius nepte prol.prol. inc. Fratres, cupio vobis enarrare conversationem bonam perfecti atque admirabilis viri Abraam - expl. ut eum habitatorem in mentis sue hospitio haberet inc. Hic itaque beatus Abraham habuit parentes valde locupletes - expl. cum omnibus qui placuerunt ante te, quoniam te decet omnis gloria, adoratio et magnificentia trinum et unum Dominum in omnia saecula saeculorum Abraham et Maria in Hellesponto : Vitanote Tra la vita di Abramo e la parte del testo dedicata a Maria il copista va a capo (f. 41), ma non vi è una titolatura specifica.
IX. ff. 44-50v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
Vita vel obitus sancte Marie Egiptiaceinc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum atque repletus desiderii sui voluntate de hoc seculo migravit ad Dominum, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Maria Aegyptiaca paenitens : Vita
X. ff. 50v-51 - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL S 8012 a/b)
Vita vel obitus beate Thaisiesinc. Fuit quedam meretrix nomine Thaises tante pulchritudinis ut multi propter eam - expl. cum beata Thaise properare gaudentes ut cum ea simul Dominum Iesum Christum glorificemus qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum Thais in Aegypto paenitens : Vitanote Il testo presenta caratteri misti rispetto alle versioni registrate nella BHL: nella parte conclusiva si legge l'explicit del n° 8012 b (migravit a saeculo ) seguito dall'esortazione Ergo et nos propria del n° 8012 a.
XI. ff. 51v-69v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
note Presenti complessivamente 16 dei capitoli che compongono la raccolta, in un ordine che non rispecchia nessuna delle varianti ricordate nella BHL, e con un'interpolazione finale. 1. ff. 51v-55v , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
inc. Igitur post hospitalitatis officia regressus ad se sedere nos iubet - expl. die ac nocte non potest satiari Iohannes in Aegypto erem. : Vitanote Estratto corrispondente a PL 21,395A-404D, o all'ed. Schulz-Flügel pp. 255 l. 146 - 274 l. 559. 2. ff. 55v-58 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
inc. Vidimus et alium virum sanctum Apollonium nomine apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre Apollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vitanote Sono omesse porzioni di testo, precisamente da Habebat ergo hanc magnificam (PL 21,412D o ed. Schulz-Flügel p. 291 l. 97) a et Apollonium prophetam Dei praedicabant (ibid., col. 416A e p. 298 ll. 235-236), e da Comperimus etiam hoc (ibid., col. 416D e p. 300 l. 265) a prius nihil horum viderant (ibid., col. 417A e p. 300 l. 270). 3. f. 58r-v , cap. 8 (Ammone)inc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. et ipsi eadem facerent signa easdemque virtutes Vitanote Il testo corrisponde al cap. 8 con omissione di un tratto finale (ossia da PL 21,421C o da p. 310 l. 52 dell'ed. Schulz-Flügel). 4. ff. 58v-60v , cap. 9 (Copres)inc. Erat quidam presbiter in ipso heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis Vitanote Corrisponde al cap. 9 con omissione del segmento da Alio quoque tempore dum transirem (PL 21,427B o ed. Schulz-Flügel p. 321 l. 217) a crediderunt Salvatori nostro Deo (427C o p. 322 ll. 222-223). 5. ff. 60v-61 , cap. 10 (Siro)tit. De Syroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat Vita 6. ff. 61-62 , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
inc. Fuit et alius vir sanctus Helenus nomine - expl. qui preparavit nobis mensam in deserto Helenus mon. in Aegypto : Vitanote Privo del capoverso finale (= PL 21,431C o ed. Schulz-Flügel p. 331 ll. 97-105). 7. f. 62v , cap. 14 (Eulogio)inc. Vidimus et alium sanctum patrem Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Domini nostri Iesu Christi salvatoris Vita 8. ff. 62v-63 , cap. 15 (Apelle)inc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione nomine Appellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile Vita 9. ff. 63-64v , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
inc. Vidimus et monasterium sancti Paphnutii hominis Dei - expl. hymnum canebant et collaudabant Deum qui regnat in saecula saeculorum Paphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 10. ff. 64v-65 , cap. 17 (monastero di Isidoro)inc. Vidimus apud Thebaidem etiam Hysidori opinatissimum monasterium - expl. ad hoc ipsum recubans spiritum letus emittit Vita 11. f. 65r-v , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
inc. Tradebant seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. et vota nostra orationesque complere Philemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 12. f. 65v , cap. 20 (Dioscoro)inc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidem Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expetenda est 13. ff. 66v-67v , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex fratribus qui ibi erant quod in locis illis duo Macarii - expl. etiam cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. : Vitanote Omesso il segmento da Alia quoque minor puella a absque femineae suspicionis obstaculo (= PL 21,451B-452A o ed. Schulz-Flügel, p. 367 ll. 46-57). 14. ff. 66v-67v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. vel indignitates eum vel merita non laterent Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Omessi i capoversi finali (l'explicit corrisponde a PL 21,452C-455B, o all'ed. Schulz-Flügel a p. 374 ll. 102-103). 15. ff. 67v-68v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
inc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus Paulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 16. f. 68v , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
inc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur Piamon mon. in Aegypto : Vita 17. ff. 68v-69v , lib. VII cap. 24 (= BHL 6527)
tit. Verba seniorum inc. Quidam frater interrogavit senem dicens: Quid faciam quia cogitatio mea non me dimittit - expl. ideoque dico, frater, quia monachus umquam debet quamvis suasus ab aliquo egredi de cella sua note Estratto dalla versione degli apoftegmi attribuita a Pelagio (= PL 73,897C-900A), impaginato come se si trattasse di un altro fra i capitoli dell'Historia monachorum .
XII. ff. 70-84 - Navigatio sancti Brendani (= BHL 1436)
inc. Sanctus Brendanus filius Finloche, nepos Althi, de genere Eogenistagnilen - expl. accepta benedictione sanctus Brendanus recto itinere ad locum suum reversus est Brandanus (Brendanus) Clonfertensis abbas : Vita
bibliografia
San Lorenzo: i documenti e i tesori nascosti , 25; Bandini, Catalogus , I , 360-2; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 98
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Pl. 19.16
Vitae Patrum
sec. XI; prov. Vallombrosa (Firenze), S. Maria, abbazia CVUOSB; Piero I di Cosimo de' Medici La nota di possesso di Piero si trova al termine del manoscritto al f. 216v (Liber Petri de Medicis Cosmae filii ). Al f. 1, parzialmente coperta dalla prima delle tre iniziali miniate in seguito, se ne legge una più recente che pare potersi interpretare come del monastero di Vallombrosa; ipotesi avvalorata dalla perfetta coincidenza del contenuto con quello del ms. Conv. Soppr. 238, proveniente da quella sede.
I. ff. 1-7v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio Hieronimi de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita sancti Pauli Heremite edita a sancto Ieronimosuddivisione lectiones La vita riceve una successiva suddivisione marginale in otto lectiones . prol., tabula praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrine et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum regnis suis tit. finale Explicit vita beati Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo; l'explicit presenta la parola regnis vergata su rasura, segno che il modello doveva recare la variante gemmis spesso attestata. In apertura della raccolta si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , seguita (prima della titolatura e del prologo per Paolo) da un indice delle vite stesse da Paolo ad Ossirinco, cui in seguito fu aggiunta menzione di Taide.
II. ff. 7v-44v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL 609)
Vita beati Antonii monachi prol.,
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. atque eiciant deceptores scilicet hominum et totius corruptionis artifices tit. finale Explicit vita sancti Antoniistruttura La prima parte della narrazione viene suddivisa in lectiones (almeno dieci le indicazioni visibili a margine).Antonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epistola e il prologo si susseguono come un unico testo, ma una diversa mano annota a margine la circostanza e segnala l'inizio del secondo. A sua volta l'epilogo è indistinto.
III. ff. 44v-61v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Vita sancti Hilarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hilarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hilarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit vita Hilarionis monachistruttura Il testo è suddiviso da due diverse mani in dodici lectiones .Hilarion in Palaestina abb. : Vita
IV. ff. 61v-66v - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monachi captivi prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit vita captivi monachiMalchus captivus mon. : Vita
V. ff. 66v-125v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Vita monachorum Egypriorum prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam requirant epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura Come in altre copie (Pl. 10 sin. 9 e 34 sin. 1, oltre al gemello Conv. Soppr. 238), la raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 68-80v , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Vita beati Iohannis heremiteinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum - expl. atque ita perrexit ad Dominum, cui est gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita Iohannis heremiteIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 80v-90 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Apollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 90-91v , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 4. ff. 91v-97 , cap. 9 (Copres)tit. De Copretaeinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de CopreteVita 5. ff. 97-98 , cap. 10 (Siro)tit. De abbate Siroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 6. ff. 98-100v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Helenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est tit. finale Explicit de ElenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 7. ff. 100v-101 , cap. 12 (Elia)tit. De Heliainc. Vidimus et alium senem venerabilem Heliam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo è accorpato il 13, con un'unica titolatura anche finale. 8. f. 101r-v , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente tit. finale Explicit de Helia 9. f. 101v , cap. 14 (Eulogio)tit. De Ulogioinc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communionis Christi tit. finale Explicit de EulogioVita 10. ff. 101v-103v , cap. 15 (Apelle)tit. De Apelleminc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientium vix credibile tit. finale Explicit de ApellenVita 11. ff. 103v-107 , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Deum tit. finale Explicit de PafnutioPaphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. f. 107r-v , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De Ysidori monasterioinc. Isydori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbens spiritum letus emittit tit. finale Explicit de Isydori monasterioVita 13. ff. 107v-108 , cap. 18 (Serapione)tit. De Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant tit. finale Explicit de Serapione 14. ff. 108-109 , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Apollonio martireinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. etiam vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de ApollonioPhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. f. 109r-v , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoro presbyteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est tit. finale Explicit de Dioscoro 16. f. 109v , cap. 21 (la Nitria)tit. Vita monachorum ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. ff. 109v-110 , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam suam offert 18. ff. 110-111 , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesset perciperent 19. f. 111 , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nichil ab eis omnino pateretur 20. f. 111 , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia renitebat 21. f. 111 , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulus Antonii Origenis nomine - expl. que ab eo narrabantur videretur posteris 22. f. 111r-v , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum et verborum positi capiebant 23. ff. 111v-113 , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis et cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 113-117 , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macarius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 25. ff. 117-118 , cap. 30 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur tit. finale Explicit de Ammone 26. ff. 118-120 , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Pauloinc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus tit. finale Explicit de Paulo simplicePaulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. f. 120r-v , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur tit. finale Explicit de PiamonePiamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 120v + epil. ff. 120v-121v , cap. 33 (Giovanni)tit. De Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata fuisse tit. finale Explicit de Iohannenote Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra), dopo il quale si trova la titolatura finale qui trascritta. La copia procede quindi con gli altri capitoli (dal 2 al 6) omessi in precedenza. 29. ff. 121v-123v , cap. 2 (Or)tit. De Or abbateinc. Vidimus et alium apud Thebaidam venerabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Or 30. ff. 123v-124 , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus et in Thebaida etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 31. f. 124 , cap. 4 (Beno)tit. De Benoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. crocodillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de Beno 32. ff. 124-125 , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theonenote Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. f. 125r-v , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxyrinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxyrinchum - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes
VI. ff. 125v-136 - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532)
note Come nei Pl. 10 sin. 9, 20 dext. 5 e 34 sin. 1, oltre che nel già ricordato gemello, sono proposti tre estratti dalla versione I dell'opera (secondo la classificazione dell'editore Wellhausen), ossia i capp. 18, 19 e 25. 1. ff. 125v-132v , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter sufluit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 132v-135 , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. De Moyseinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquid tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 135-136 , cap. 25 (Valente)tit. De Valenteinc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est tit. finale Explicit de Valente
VII. ff. 136-145 - Hieronymus Stridonius , Epistolae , tre epp. (a Eustochio, Pammachio e Oceano, Oceano)
VIII. ff. 145-152v - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL S 2723)
Vita beate Eufrosine virginisinc. Fuit vir quidam habitans in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebrant in eodem cenobio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium eius Iesum Christum una cum Sancto Spiritu cui est honor et gloria in saecula saecolorum tit. finale Explicit de EufrosinaEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
IX. ff. 152v-154v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Vita virginis Marineinc. Erat quidam homo secularis habens unicam filiam parvulam - expl. oratione sancte virginis multa facit mirabilia, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
X. ff. 154v-168 - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL S 5417 a)
Vita Marie Egyptiaceinc. Fuit quidam senex in Palestina monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. nihil eis abscondens de ea que audierat et viderat Maria Aegyptiaca paenitens : Vita
XI. ff. 168-169v - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL S 8012 a)
Vita Tayses meretricisinc. Quedam fuit meretrix nomine Tayses tante pulchritudinis ut multi propter eam venditis substantiis suis ad ultimam pervenirent paupertatem - expl. ut cum ea simul Dominum Iesum Christum glorificemus qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XII. ff. 169v-211v - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
Enarratio Leontii episcopi Neapoleos Cypriorum insule de vita et actione sancti patris nostri Iohannis archiepiscopi Alexandrini prol.,
epilogo
praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciteque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. de his que dicuntur proficere inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor imperium nunc et semper in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleymonis; que quidem pretermissa sunt a Iohanne atque Sophronio - expl. ad multorum edificationem nunc parvulum librum scribere precepit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. note Come nelle altre copie qui censite, il prologo è impaginato come cap. 1; tutti i capitoli sono numerati e dotati di titoli. L'epilogo è tracciato in scrittura maiuscola e decorato a penna.
XIII. ff. 211v-216 - Vita sancti Alexii Edessae et Romae conf. (cfr. BHL 288 / 290)
Vita et ambulantia viri Dei nomine Alexisinc. Erat vir nomine Euphimianus bene consulens et timens Deum in civitate Romana - expl. odor suavissimus sicut ex aromatibus et si quis petierit aliquid dabat ei Deus retributionem omni opere bono super qui sperant in doctrina eius, cui est honor et gloria in saecula saeculorum Alexius Edessae et Romae confessor saec. V : Vitanote Le voci indicate si avvicinano a grandi linee agli estremi di questa versione del testo, quasi identica invece a quella del ms. Conv. Soppr. 474 (e naturalmente del gemello).
XIV. f. 216r-v - Iohannes Chrysostomus , Ad Theodorum lapsum libri 1-2 , mutilo
bibliografia
Oriente cristiano e santità , 230-1; Bandini, Catalogus , I , 553-6; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Pl. 20 dext. 5
Vitae Patrum , Dialogi di Gregorio Magno, Legenda maior di Bonaventura e vita di S. Chiara
prov. Firenze, S. Croce, convento OFM Sul verso del secondo foglio di guardia si legge la nota di possesso: Liber conventus sancte Crucis de Florentia ordinis Minorum . Come nel caso del codice gemello Pl. 19 dext. 6, la datazione all'ultimo quarto del secolo è basata sulla presenza delle biografie francescane. La numerazione dei fogli è ripetuta in tempi diversi, con molteplici sfasature: due foliazioni (una in numeri romani in alto e la più recente a matita in basso) comprendono le due guardie iniziali; la terza, in alto (forse di mano di Bandini) le esclude, ma è apposta solo sporadicamente; per uniformità con il catalogo si seguirà quest'ultima.
U.C. I ; sec. XIII ultimo quarto I. ff. 1-6 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
Prefatio Ieronimi de vita sanctorum patrum heremitarum - Vita sancti Pauli primi Heremite edita a sancto Ieronimo prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum gemmis suis tit. finale Explicit vita beati Pauli primi heremitePaulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Come di frequente, in apertura della raccolta di vite di Padri si trova la prefazione che accompagna i Verba seniorum , seguita (prima della titolatura e del prologo per Paolo) da un indice delle vite stesse da Paolo ad Apollonio.
II. ff. 6-36v - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
Prologus in vita beati Antonii monachi prol.,
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum nitentes virtutis instantiam - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus Egypto oriundus - expl. per vestimentum corredam ymaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. Igitur beatus Antonius XVI kal. februarias recessit a seculo et vivet semper cum Domino in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita beati Antonii HeremiteAntonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epistola e il prologo si susseguono come un unico testo.
III. ff. 37-50v - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
Prefatio in vita sancti Hylarionis prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Yllarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Iyllarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat tit. finale Explicit de Ylarione [a. m. ]Hilarion in Palaestina abb. : Vitanote La titolatura finale e quella iniziale del testo che segue sono omesse dal rubricatore e ripristinate nel margine superiore da un'altra mano.
IV. ff. 50v-54v - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
Vita monaci captivi [a. m. ] prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt quando in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme militibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari tit. finale Explicit vita monaci captiviMalchus captivus mon. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo.
V. ff. 54v-57 - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
Vita Frontonii abbatis prol.prol. inc. Ad hedificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi sitis inc. Erat quidam monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consummat Frontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VI. ff. 57-100 - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
Vita monachorum Egyptiorum prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes homines salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam requirat epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura La raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 57-68 , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
tit. Beati Iohannis heremiteinc. Primum igitur tamquam vere fundamentum - expl. atque ita perrexit ad Dominum tit. finale Explicit de sancto IohanneIohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 68-74v , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
tit. De Appollonioinc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre tit. finale Explicit de ApollonioApollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. ff. 74v-75v , cap. 8 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant tit. finale Explicit de AmmoneVita 4. ff. 76-79v , cap. 9 (Copres)tit. De Compreteinc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis tit. finale Explicit de Comprete 5. ff. 79v-80v , cap. 10 (Siro)tit. De abbate Syroinc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Deum collaudabat tit. finale Explicit de abbate SyroVita 6. ff. 80v-82 , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
tit. De Elenoinc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo tit. finale Explicit de ElenoHelenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 82 , cap. 12 (Elia)tit. De Helyainc. Vidimus et alium senem venerabilem Helyam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo è accorpato il 13, con un'unica titolatura finale. 8. f. 82r-v , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente tit. finale Explicit de Helia 9. ff. 82v-83 , cap. 14 (Eulogio)tit. De Eulogioinc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi tit. finale Explicit de Eulogio 10. ff. 83-84 , cap. 15 (Apelle)tit. De Appelleninc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Appellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile tit. finale Explicit de AppellenVita 11. ff. 84-86v , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
tit. De Pafnutioinc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. ymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Deum tit. finale Explicit de PafnutioPaphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. ff. 86v-87 , cap. 17 (monastero di Isidoro)tit. De Isidori monasterioinc. Ysidori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbentes spiritum letus emittit tit. finale Explicit de Isidori monasterioVita 13. f. 87r-v , cap. 18 (Serapione)tit. De Serapioneinc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt putant tit. finale Explicit de Serapione 14. ff. 87v-88 , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
tit. De Appollonioinc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monacum nomine Apollonium - expl. et vota nostra orationesque complere tit. finale Explicit de AppollonioPhilemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Passio 15. f. 88r-v , cap. 20 (Dioscoro)tit. De Dioscoro presbiteroinc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est tit. finale Explicit de Dioscoro 16. ff. 88v-89 , cap. 21 (la Nitria)tit. Vita monachorum ex Nitrie regioneinc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. f. 89r-v , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam offert suam 18. ff. 89v-90 , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse perciperet 19. f. 90 , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino peteretur 20. f. 90 , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia retinebat 21. f. 90 , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulorum Antonii Origenes nomine - expl. que ab eo narrabantur videntur posteris 22. f. 90r-v , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum rerum et verborum positi capiebant 23. ff. 90v-92 , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam et cetera eius opera noscantur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 92-93v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum tit. finale Explicit vita monachorum Nitrie regioneMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Con questo capitolo si conclude la sezione complessivamente intitolata ai monaci della Nitria. 25. ff. 93v-94v , cap. 30 (Ammone)tit. De Amoneinc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. cum eius virtutes habuisse memoratur tit. finale Explicit de Ammone 26. ff. 94v-95v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
tit. De Paulo simpliceinc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus tit. finale Explicit de Paulo simplicePaulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. ff. 95v-96 , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
tit. De Piamoneinc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur tit. finale Explicit de PiamonePiamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 96 + epil. ff. 96-97 , cap. 33 (Giovanni)tit. De Iohanneinc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata fuisse tit. finale Explicit de Iohannenote Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra), dopo il quale si trova la titolatura finale qui trascritta. Seguono i capitoli dal 2 al 6 omessi in precedenza. 29. ff. 97-98v , cap. 2 (Or)tit. De Or abbateinc. Vidimus et alium Thebaidam mirabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur tit. finale Explicit de Or abbate 30. f. 98v , cap. 3 (Ammone)tit. De Ammoneinc. Vidimus autem in Thebaida etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus tit. finale Explicit de Ammone 31. ff. 98v-99 , cap. 4 (Beno)tit. De Bennoinc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. cocodillum ab eo alio tempore fugatum perhibebant tit. finale Explicit de Benno 32. f. 99r-v , cap. 6 (Teone)tit. De Theoneinc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur tit. finale Explicit de Theonenote Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. ff. 99v-100 , cap. 5 (Ossirinco)tit. De Oxirinchoinc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirincho - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes tit. finale Explicit de Oxirinchonote Ultimo capitolo della parte rufiniana della silloge.
VII. ff. 100-109v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532 e 6534)
note Come nei mss. Conv. Soppr. 238, Pl. 10 sin. 9, 19. 16, 19 dext. 6 e 34 sin. 1 sono proposti tre estratti dalla versione I dell'opera (secondo la classificazione dell'editore Wellhausen), ossia i capp. 18, 19 e 25; si aggiunge un estratto anche dalla versione II (cap. IX). La piccola raccolta è inoltre interpolata con il paragrafo su Marziano dalle Commonitiones . 1. ff. 100-105 , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
tit. De abbate Machario Alexandrinoinc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter fuit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi tit. finale Explicit de Machario AlexandrinoMacarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 105-106v , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
tit. De Moyseinc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquit tit. finale Explicit de MoyseMoyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 106v-107v , cap. 25 (Valente)tit. De Valenteinc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est tit. finale Explicit de Valente 4. ff. 107v-108 - Commonitiones sanctorum Patrum , V 4 (Marziano)tit. De Martino monachoinc. Sedente famulo Dei Martino referimus - expl. ut ulterius nunquam veniret ad eum tit. finale Explicit de Martino monacho 5. ff. 108-109v , cap. IX (Macario Egizio) (= BHL S 5095 c)
tit. Vita de sancto Machario Egyptioprol. inc. De magnis et precipuis sanctis ac beatis viris Macariis multa incredibilia piget me dicere - expl. et ita curatum reddidit matri sue Macarius Aegyptius in Scete abb. : Vitanote Il prologo e l'inizio della narrazione sono rielaborati in modo da amalgamarsi.
VIII. ff. 109v-236 - Apophthegmata Patrum , estrattinote Si raccolgono sotto questa voce episodi e dialoghi estratti dai Verba seniorum , nelle versioni di Rufino, Pelagio e Giovanni subdiacono, e dagli excerpta da Severo e Cassiano; il primo di essi è presentato come nuovo capoverso senza uno specifico stacco dopo l'estratto precedente dall'Historia Lausiaca . Cfr. il Pl. 10 sin. 9 per i rispettivi estremi. 1. ff. 109v-115 , episodi relativi a Macario Egizio (= BHL 6525 / 6529)
inc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. post hec sumens senex caput illus sepelivit ipsum note Il copista lascia sei righe vuote prima del testo successivo. 2. ff. 115-118 (= BHL 6526 / 6527)
tit. De sancto Antoni heremiteinc. Quodam tempore quidam duo philosophi audientes famam beati Antonii - expl. nisi pro te ipso sollicitus fueris et poposceris a Deo tit. finale Explicit de Antonio 3. ff. 118-120v (= BHL 6525)
tit. De Arsenioinc. Abbas Arsenius cum adhuc secularis in palatio moraretur - expl. quia erat vir bonus et plenus fide et Spiritu Sancto tit. finale Explicit de Arsenio 4. ff. 120v-123 (= BHL 6527 / 6529)
tit. De abbate Pastoreinc. Cum abbas Pastor esset in congregatione audiens de abbate Nestore - expl. curavit eum ac reddidit patri sanum tit. finale Explicit de abbate Pastore 5. f. 123r-v (= BHL 6525)
tit. De abbate Besarioneinc. Abbas Bessarion dum ambularet cum discipulo suo per heremum - expl. et sanus effectus est ex illa hora tit. finale Explicit de Besarione 6. ff. 123v-137 (= BHL 6525 / 6529)
tit. De abbate Pemeninc. Interrogavit quidam frater abbatem Pemenem dicens - expl. adhesit ei spiritus malignus et suffocavit eum note Sono accorpati sotto un'unico titolo gli episodi che nel ms. Fies. 34 si ripartiscono tra Pemen, i sette eremiti e l'abate della Misericordia. 7. ff. 137-236tit. Admonitiones sancte Sincleticeinc. Dixit sancta Sincletice sicut magno et forti medicamine egritudo - expl. at ille cognovit quia iusta sunt iudicia Dei note Non compare in questo caso una distinzione tra un primo e un secondo libro, come nel ms. Pl. 10 sin. 9.
IX. ff. 236-243v - Vita sancti Macarii dicti Romani [auctoribus pseudo Theophilo, Sergio et Hygino] (= BHL 5104)
Vita et conversatio sancti Macharii Romani prol.prol. inc. Gloria et magnificentia Deo soli benignissimo - expl. quam de falsitatis crimine reos puniri inc. Igitur nos pretitulati fratres Theophilus, Sergius et Chinus - expl. qui tribus in personis ac sua deitate dominatur et ubique regnat Deus benedictus et laudabilis nunc et semper per inmensa saecula saeculorum Macarius dictus Romanus, qui inventus est iuxta Paradisum
X. ff. 243v-253v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
Sancte Marie Aegyptiace [m. rec. ] prol.prol. inc. Secretum regis occultare bonum est - expl. tempus ergo sacram illius initiare narrationem inc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum et repletus desideriis voluntate de hoc migravit seculo Maria Aegyptiaca paenitens : Vitanote La titolatura, omessa o meglio dislocata all'inizio del testo seguente, è reintegrata a margine da una mano più recente.
XI. ff. 253v-259 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
Vita sancte Marie Aegyptiaceinc. Fuit vir quidam in Allexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebratur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum tit. finale Explicit vita sancte Eufrosine virginisEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vita
XII. ff. 259-260 - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL 8015)
Sancte Thaysis [m. rec. ]inc. Satis humane eterni regis aditus penitentibus patet - expl. et pausavit in pace Domini protegente pietate tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vitanote Di nuovo, è una mano più recente a dotare il testo di un titolo.
XIII. ff. 260-262 - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
Sancte Marine [m. rec. ]inc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. orationibus sancte virginis Marine multa mirabilia Dominus operatur, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vitanote Interviene di nuovo la mano più recente per il titolo. Del f. 262 è occupata solo la prima riga: rimangono vuoti tutto il resto e un successivo foglio non numerato, a conclusione del fascicolo.
XIV. ff. 263-402 - Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 , Dialogorum libri IV (= BHL 6542)
Capitula primi libri dyalogorum sancti Gregorii pape urbis Romesegni d'uso Il foglio iniziale reca nel margine inferiore il rimando: De sancto Fortunato Tudertino episcopo CCLXXXIIII° , che fa riferimento alla foliazione romana (precisamente il capitolo su Fortunato ha inizio sul verso del foglio precedente); tale nota è forse proprio della stessa mano responsabile della numerazione dei fogli. prol., tabula prol. inc. Quadam die nimiis quorumdam secularium tumultibus depressus - expl. Seniorum valde venerabilium didici relatione quod narro inc. Venantii quondam patricii in Samnii partibus villa fuit - expl. salutari hostia post mortem non indigebimus, si ante mortem Deo hostia ipsi fuerimus Benedictus Casinensis abbas m. 543 , Bonifatius Ferentinus episcopus saec. VI , Constantius Anconae conf. , Constantius Aquinensis episcopus saec. VI , Datius Mediolanensis ep. , Eleutherius Spoletanus abbas m. 560 , Equitius in ltalia abbas n. 480/490, m. ante 571 , Eutychius et Florentius apud Nursiam monachi m. ca. 550 e 547 , Fortunatus Tudertinus episcopus , Frigdianus (al. Fridianus, Frigidianus, Frigianus) Lucensis episcopus m. 18-3-588 , Galla Romae vidua monialis , Herculanus (Herculianus) Perusinus episcopus et martyr , Hermenegildus rex, in Hispania martyr , Honoratus Fundanus abb. , Isaac Spoletanus abb. , Marcellinus Anconitanus ep. , Martinus in Montemarsico eremita m. ca. 580 , Mennas in Samnio erem. , Nonnosus in Monte Soractis conf. note Il verso del foglio finale rimane vuoto, e così i due fogli seguenti non numerati. Cfr. anche, per i singoli santi, BHL 1102, 1394, 1933, 1934, 2101, 2454, 2577, 2791, 3088, 3173, 3234, 3822, 3850, 3980, 4475, 5224, 5601, 5925, 6247.
U.C. II ; sec. XIII ultimo quarto XV. ff. 403-477v - Bonaventura de Balneoregio n. 1217/1221, m. 14/15-7-1274 , Legenda sancti Francisci maior (= BHL 3107-3109)
Legenda beati Francisci confessorissuddivisione lectiones Il capitolo finale della vita, sulla canonizzazione e traslazione, è suddiviso ab origine in nove lectiones . segni d'uso Sono apposte numerose maniculae lungo la narrazione. prol., tabula prol. inc. Apparuit gratia salvatoris nostri Dei diebus istis novissimis - expl. XV distincta capitulis describuntur inferius annotatis vita inc. Vir erat in civitate Assisii Franciscus nomine cuius memoria in benedictione est - expl. innotescit fidelibus mirificans sanctum suum magnificentia virtutis Altissimi, cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum miracula inc. Ad omnipotentis Dei honorem et gloriam beati patris Francisci - expl. quo nos introducat verus populi ductor et salvator Iesus Christus crucifixus per merita servi sui Francisci, ad laudem et gloriam unius Dei et trini qui vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Expliciunt miracula post transitum beati Francisci ostensaFranciscus Assisiensis OFM n. 1182, m. 4-10-1226 : Vita + miraculanote Si apre con questo testo una seconda unità, di impianto decorativo e impaginazione simile ma distinguibile per rigatura, aspetto delle rubriche, realizzazione delle filigrane sulle iniziali. La sezione sui miracoli ha inizio al f. 459v. Tutti i titoli dei capitoli sono rubricati.
XVI. ff. 477v-483 - Clarae Assisiensis Legenda minor (= BHL 1817)
suddivisione lectiones La prima parte del testo è suddivisa a margine in nove lectiones di diversa mano, che non collimano con i capoversi interni. inc. Venerabilis Christi sponse Deoque dicate virginis Clare natalitium diem - expl. post te trahas ad gaudium et gloriam sempiternam, quo nos perducat rex noster et dux Christus Iesus crucifixus cui cum Patre et Spiritu Sancto est omnis honor et gloria per infinita saecula saeculorum Clara Assisiensis virgo et abbatissa OFM n. 1193/1194, m. 11-8-1253 : Vitanote La parte rimanente del foglio finale è occupata da un indice degli argomenti della vita di Francesco; un altro, più analitico, è stilato invece sul verso. Il riferimento è alla foliazione romana, e potrebbe di nuovo trattarsi della stessa mano che la appose.
bibliografia
Bandini, Catalogus , IV , 569-70; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 99; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Pl. 34 sin. 1
Vitae Patrum
sec. XIV; prov. Firenze, S. Croce, convento OFM; Accursio Bonfanti frate; Accursio Bonfanti frate Il foglio di guardia antico reca sul verso le note di possesso del committente e del convento (probabilmente sede di questo): Iste liber est ad usum fratris Acursii Bonfanti quem scribi fecit , quindi Iste liber est conventus sancte Crucis de Florentia ordinis Minorum . Il codice appare gemello del Pl. 10 sin. 9.
I. ff. 1-3 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Pauli , con prefazione dei Verba seniorum (= BHL 6525 [praef.] - 6596)
segni d'uso Il codice è corredato nei margini da note sul contenuto di mano diversa da quella del copista, dall'inizio fino agli apoftegmi compresi. prol.praef. inc. Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum - expl. ut legentibus posteris conferrent veritatis doctrinam et exempla salutis prol. inc. Inter multos sepe dubitatum est a quo potissimum monachorum heremus habitari cepta sit - expl. nulli homini compertum habetur inc. Sub Decio et Valeriano persecutoribus - expl. multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis eius quam regum purpuras cum gemmis suis Paulus Thebaeus primus erem. : Vitanote Il prologo non è distinto dal testo. In apertura della raccolta si trovano la prefazione dei Verba seniorum e un indice delle vite da Paolo ad Apollonio (esattamente come nel codice gemello Pl. 10 sin 9). In tutto questo manoscritto non sono realizzate le rubriche, per le quali era stato previsto lo spazio.
II. ff. 3-18 - Evagrius Antiochenus , Vita Antonii abbatis in Thebaide [opus Athanasii Alexandrini ep.; translatio ex graeco] (= BHL S 609 b)
prol.,
epilogo
, ep.ded.
ep. ded. inc. Presbiter Evagrius Innocentio karissimo filio in Domino salutem. Ex alia in aliam linguam - expl. alii sillabas aucupentur et litteras, tu quere sententiam prol. inc. Optimum, fratres, iniistis certamen - expl. non putet dignum esse miraculo pro tanti nominis viro inc. Igitur Antonius nobilibus religiosisque parentibus natus Egypto - expl. per vestimentum recordatur imaginem sanctitatis epil. inc. Hic Antonio vite terminus fuit - expl. Igitur beatus Antonius XVI kal. februarias recessit a seculo et vivet semper cum Domino in saecula saeculorum Antonius in Thebaide abbas n. 250 ca., m. 17-1-356 : Vitanote L'epistola e il prologo si susseguono come un unico testo e l'epilogo è indistinto.
III. ff. 18-24 - Hieronymus Stridonius , Vita sancti Hilarionis (= BHL 3879)
prol.prol. inc. Scripturus vitam beati Hylarionis habitatorem eius invoco Spiritum Sanctum - expl. et Scilleos canes obturata aure transibo inc. Hylarion ortus vico Tabatha qui circiter quinque milia a Gaza urbe Palestine ad austrum situs est - expl. forsitan quia plus illum locum dilexerat Hilarion in Palaestina abb. : Vita
IV. ff. 24v-26 - Hieronymus Stridonius , Vita Malchi (= BHL 5190)
prol.prol. inc. Qui navali prelio dimicaturi sunt ante in portum et in tranquillo mari flectunt gubernacula - expl. nunc quod imminet explicemus inc. Maronias triginta ferme milibus ab Antiochia - expl. et hominem Christo deditum posse mori non posse superari Malchus captivus mon. : Vita
V. ff. 26-27v - Vita sancti Frontonii in Aegypto ab. (= BHL 3191)
prol.prol. inc. Ad edificationem itaque vestram et meum solatium - expl. ut salvi sitis inc. Erat quidam senex monachus a prima etate devotus nomine Frontonius - expl. sua sanctificatione consumat Frontonius seu Fronto in Aegypto abbas saec. II : Vita
VI. ff. 27v-48v - Rufinus Aquileiensis , Historia monachorum translatio ex graeco (= BHL 6524)
prol.,
epilogo
prol. inc. Benedictus Deus qui vult omnes salvos fieri - expl. et perfecte patientie palmam requirat epil. inc. In aliis quoque quam plurimis locis Egipti sparsim vidimus sanctos Dei - expl. qui nos de tantis periculis liberavit et ostendit nobis tanta mirabilia. Ipsi gloria et honor in perpetua saecula struttura La raccolta è trascritta con uno spostamento dei capp. 2-6 in ultima sede, dopo l'epilogo stesso; non vi è alcuna indicazione del passaggio agli estratti da Palladio, che seguono come si trattasse di un'unica silloge. 1. ff. 27v-32v , cap. 1 (Giovanni) (= BHL 4329)
inc. Primum igitur tamquam vere fundamentum - expl. atque ita perrexit ad Dominum Iohannes in Aegypto erem. : Vita 2. ff. 32v-36 , cap. 7 (Apollonio) (= BHL 646)
inc. Vidimus et alium sanctum virum nomine Apollonium apud Thebaidam - expl. et videatis que bona sunt in Ierusalem omnibus diebus vite vestre Apollonius seu Apollo abb. in Thebaide : Vita 3. f. 36r-v , cap. 8 (Ammone)inc. Que audivimus de Ammone quodam sancto viro - expl. sine ipso appropinquare ei audebant Vita 4. ff. 36v-38v , cap. 9 (Copres)inc. Erat quidam presbiter in ipsa heremo habens monasterium Copres nomine - expl. et pro salute hominis et pro beneficiis divinis Vita 5. f. 38v , cap. 10 (Siro)inc. Addebat adhuc etiam hec: Abbas, inquit, Syrus - expl. anima eius abscedens Dominum collaudabat Vita 6. ff. 38v-39v , cap. 11 (Eleno) (= BHL 3796)
inc. Fuit et alius vir sanctus Elenus nomine - expl. quorum fides per nos consignata est Deo Helenus mon. in Aegypto : Vita 7. f. 39v , cap. 12 (Elia)inc. Vidimus et alium senem venerabilem Helyam nomine - expl. nam in iuventute septimanas frequenter ieiunasse perhibetur note A questo capitolo si aggrega di seguito il 13 come fossero tutt'uno. 8. ff. 39v-40 , cap. 13 (Pitirione)inc. Interea redeuntes ex Thebaida vidimus montem - expl. neque etate neque consuetudine permittente 9. f. 40 , cap. 14 (Eulogio)inc. Vidimus et alium sanctum Eulogium nomine - expl. digni habeamini communione Christi Vita 10. f. 40r-v , cap. 15 (Apelle)inc. Vidimus et alium presbyterum in vicina regione Apellen - expl. nonnullis fortasse audientibus vix credibile Vita 11. ff. 40v-42 , cap. 16 (Panufzio) (= BHL 6450)
inc. Vidimus et monasterium sancti Pafnutii hominis Dei - expl. hymnum canentibus et collaudantibus onmipotentem Dominum Paphnutius Heraclensis in Thebaide abb. : Vita 12. f. 42 , cap. 17 (monastero di Isidoro)inc. Isidori nominatissimum monasterium vidimus - expl. ad hoc ipsum recumbens spiritum letus emittit Vita 13. f. 42 , cap. 18 (Serapione)inc. Sed et in regione Arsenoite Serapionem quendam presbiterum vidimus - expl. in quibus frumenta tunc congregata sunt ut putant 14. f. 42r-v , cap. 19 (Apollonio) (= BHL 6804)
inc. Tradebant ergo seniores horum fuisse quendam persecutionis tempore monachum nomine Apollonium - expl. et vota nostra orationesque complere Philemon, Apollonius et soc. Antinoi in Aegypto mart. : Vita 15. ff. 42v-43 , cap. 20 (Dioscoro)inc. Vidimus et alium venerabilem patrem apud Thebaidam Dioscorum nomine - expl. cui anime et spiritus sanitas expectanda est 16. f. 43 , cap. 21 (la Nitria)inc. Vidimus autem et Nitriam famosissimum - expl. credas in divina esse sapientia note Al capitolo si congiungono in un continuum i seguenti fino al 29 incluso. 17. f. 43r-v , cap. 22 (località di Cellia)inc. Post hunc vero alius est loco in deserto interiore - expl. unusquisque cellulam offert suam 18. f. 43v , cap. 23 (Ammonio)inc. Vidimus quendam apud eos venerabilem patrem Ammonium nomine - expl. ut nihil prorsus deesse perciperet 19. f. 43v , cap. 24 (Didimo)inc. Vidimus inter eos quendam ex senioribus virum bonum - expl. ut nihil ab eis omnino pateretur 20. f. 43v , cap. 25 (Cronio)inc. Vidimus apud eos et alium summe antiquitatis patrem - expl. humilitatis gratia renitebat 21. f. 43v , cap. 26 (Origene)inc. Alius adhuc superstes erat discipulorum Antonii Origenes nomine - expl. que ab eo narrabantur videntur posteris 22. ff. 43v-44 , cap. 27 (Evagrio)inc. Vidimus et ibi sapientissimum virum - expl. in meditatione divinarum rerum et verborum positi capiebant 23. f. 44r-v , cap. 28 (Macario Egizio) (= BHL 5093)
inc. Narrabant autem nobis quidam ex patribus - expl. sed ex his paucis etiam cetera eius opera noscuntur Macarius Aegyptius in Scete abb. 24. ff. 44v-45v , cap. 29 (Macario Alessandrino) (= BHL 5096)
inc. Alius vero sanctus Macharius magnificas etiam ipse virtutes consummavit - expl. in XI libro Ecclesiastice Historie inserta, qui requirit inveniet ad salutem audientium et profectum monachorum Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 25. ff. 45v-46 , cap. 30 (Ammone)inc. Initium sane habitationis monasteriorum que sunt in Nitria - expl. animi eius virtutes habuisse memoratur 26. f. 46r-v , cap. 31 (Paolo) (= BHL 6594)
inc. Fuit quidam inter discipulos sancti Antonii Paulus nomine - expl. et statim curatus est rabidus Paulus Novus Constantinopoli mart. : Vita 27. ff. 46v-47 , cap. 32 (Piamone) (= BHL p. 995)
inc. Michi autem non videtur dignum etiam eius heremi habitatores - expl. ut solito sanior redderetur Piamon mon. in Aegypto : Vita 28. f. 47 + epil. f. 47r-v , cap. 33 (Giovanni)inc. Erat in ipsis locis vir sanctus - expl. sanitatum gratia plurima ei a Domino donata est note Al capitolo si lega indistintamente l'epilogo dell'opera (riportato sopra). Quindi seguono i capitoli dal 2 al 6 prima omessi. 29. ff. 47v-48 , cap. 2 (Or)inc. Vidimus et alium apud Thebaidam venerabilem virum Or nomine - expl. in hymnis et laudibus Dei pervigiles viderentur 30. f. 48 , cap. 3 (Ammone)inc. Vidimus et in Thebaide etiam alium virum nomine Ammonem - expl. que in oculis habentur et in manibus 31. f. 48 , cap. 4 (Beno)inc. Vidimus et alium senem mansuetudine omnes homines precellentem - expl. crocodylum ab eo alio tempore fugatum perhibebant 32. f. 48r-v , cap. 6 (Teone)inc. Vidimus et alium non longe ab urbe ad eam partem - expl. circa eius cellulam plurima deprehendebantur note Anticipato rispetto all'ordine interno di quest'ultima sezione. 33. f. 48v , cap. 5 (Ossirinco)inc. Venimus autem et ad civitatem quamdam Thebaidis nomine Oxirincho - expl. alios in signis et virtutibus ministrantes
VII. ff. 49-54v - Palladius Helenopolitanus , Historia Lausiaca , estratti (= BHL 6532 e 6534)
note Identica successione di estratti già riscontrata nel Pl. 10 sin. 9: capp. 18, 19 e 25 dalla versione I dell'opera; paragrafo su Martino/Marziano interpolato dalle Commonitiones ; capp. IX e X dalla versione II. Non sono evidenziati stacchi rispetto all'Historia monachorum né a quanto segue. 1. ff. 49-51v , cap. 18 (Macario Alessandrino) (= BHL 5097)
inc. Illum autem Macarium qui Alexandrie presbyter sufluit - expl. ex factis sancti Macarii vel dictis significavi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vita 2. ff. 51v-52v , cap. 19 (Mosè) (= BHL 6021)
inc. Moyses quidam genere Ethiops colore corporis niger - expl. septuaginta discipulos moriens dereliquid Moyses Aethiops in Lybia erem. : Vita 3. ff. 52v-53 , cap. 25 (Valente)inc. Valens nomine iterum quidam fuit Palestinus quidem genere - expl. vidi iustum in sua perire iustitia et hoc utique vanitas est 4. f. 53 - Commonitiones sanctorum Patrum , V 4 (Marziano)inc. Sed et de famulo Dei Martino referimus - expl. ut ulterius nunquam veniret ad eum 5. f. 53r-v , cap. IX (Macario Egizio) (= BHL S 5095 c)
prol. inc. De magnis et precipuis sanctis ac beatis viris Macariis multa incredibilia piget me dicere - expl. et ita curatum reddidit matri sue Macarius Aegyptius in Scete abb. : Vitanote Il prologo e l'inizio della narrazione sono qui rielaborati in modo da confondersi. 6. ff. 53v-54v , cap. X (Macario Alessandrino) (= BHL 5099)
inc. Alium Macarium contemplatus sum Alexandrinum presbyterum - expl. et multa eius grata et mirifica significavit ibi Macarius Alexandrinus in Thebaide abb. : Vitanote Il testo segue il precedente andando semplicemente a capo come un capoverso tra gli altri. Sono omessi al suo interno la sezione da Quodam tempore... a sanus redditus est (= PL 74,361C-364A) e l'intero paragrafo su Pafnuzio (ibid., coll. 364D-365A).
VIII. ff. 54v-120 - Apophthegmata Patrum , estrattinote Si raccolgono sotto questa voce estratti misti dai Verba seniorum nelle varie versioni (il primo dei quali presentato come nuovo capoverso senza uno specifico stacco dopo l'estratto precedente dall'Historia Lausiaca ); per le identificazioni dei singoli segmenti, si veda il ms. Pl. 10 sin. 9, item VIII. 1. ff. 54v-57v , episodi relativi a Macario Egizioinc. Venit aliquando abbas Macharius ille Egyptius de Sciti - expl. senex caput illius sepelivit ipsum 2. ff. 57v-59 , estratti su Antonioinc. Quodam tempore quidam duo philosophi audientes famam beati Antonii - expl. nisi pro te ipso sollicitus fueris et poposceris a Deo 3. ff. 59-60v , estratti su Arsenioinc. Abbas Arsenius cum adhuc secularis in palatio moraretur - expl. quia erat vir bonus et plenus fide et Spiritu Sancto 4. ff. 60v-61v , estratti su Pastoreinc. Cum abbas Pastor esset in congregatione audiens de abbate Nestore - expl. curavit eum ac reddidit patri sanum 5. ff. 61v-62 , estratti su Bessarioneinc. Abbas Bessarion cum ambularet cum discipulo suo per eremum - expl. et sanus effectus est ex illa hora 6. ff. 62-68v , estratti su Pemen, i sette eremiti e l'abate della Misericordiainc. Interrogavit quidam frater abbatem Pemenen dicens - expl. adhesit ei spiritus malignus et suffocavit eum 7. ff. 69-120 , detti di Sincleticainc. Dixit sancta Syncletica sicut magno et forti medicamine egritudo - expl. at ille cognovit quia iusta sunt iudicia Dei
IX. ff. 120-124v - Vita sancti Macarii dicti Romani [auctoribus pseudo Theophilo, Sergio et Hygino] (= BHL 5104)
prol.prol. inc. Gloria et magnificentia Deo soli benignissimo - expl. quam de falsitatis crimine reos puniri inc. Igitur nos pretitulati fratres Theophilus, Sergius et Chinus - expl. qui trinus in personis ac sua deitate dominatur et ubique regnat Deus benedictus et laudabilis nunc et semper per inmensa saecula saeculorum Macarius dictus Romanus, qui inventus est iuxta Paradisum
X. ff. 124v-130v - Ephraem Syrus pseudo , Vita Abraham (= BHL 12)
prol.prol. inc. Fratres mei, cupio vobis enarrare conversationem bonam - expl. ut habitatorem Deum in mentis sue haberet hospitio inc. Hic itaque beatus habebat parentes valde locupletes - expl. cum omnibus qui placuerunt ante te, quoniam te decet gloria et adoratio Patrem et Filium et Spiritum Sanctum in saecula saeculorum Abraham et Maria in Hellesponto : Vita
XI. ff. 130v-141v - Ursus sacerdos saec. X , Vita sancti Basilii archiepiscopi et confessoris opus Amphilochii Iconiensis ps.; translatio ex graeco (= BHL 1024)
prol.prol. inc. Postquam Lucifer ille procax de celesti gloria demissus est - expl. gloria concors, maiestas similis per omnia saecula saeculorum inc. Basilius igitur in civitate Cappadocie ex Christianissimis atque Deo dignis parentibus - expl. quos per cooperationem Sancti Spiritus scripserat libros, ad gloriam et laudem Domini nostri Iesu Christi cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum Basilius Caesareae episcopus n. 270, m. ca. 345 : Vita
XII. ff. 141v-159 - Leontius Neapolitanus episcopus saec. VII , Vita Iohannis Eleemosinarii (= BHL 4388-4389)
epilogo
praef. inc. Cogitante ac diu tacite solliciterque mecum considerante - expl. totius atque orbis papa beate vale prol. inc. Intentio quidem una est nostra quoque et eorum qui ante nos fuerunt - expl. et quod iste sanctus Iohannes omnino non iuraverit inc. Cum pervenissem Alexandriam ego indignus - expl. que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri Iesu Christi cum quo est Patri una cum Sancto Spiritu gloria honor et imperium nunc et semper in saecula saeculorum epil. inc. Expliciunt acta sancti Iohannis Heleymonis; que quidem pretermissa sunt a Iohanne atque Sophronio - expl. ad multorum edificationem nunc parvulum librum scribere precepit Iohannes Eleemosynarius, Alexandrinus ep. note Il prologo presenta un explicit alternativo a quello abituale, ma condiviso, oltre che dal gemello Pl. 10 sin. 9, dal ms. Conv. Soppr. 238.
XIII. ff. 159v-160 , XVIII 35 (= BHL 6529)
Verba seniorum inc. Narravit quidam senex quod erat quedam provecta etate - expl. ut possimus beati fieri, ipso adiuvante qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum note Estratto dalla versione attribuita a Giovanni subdiacono.
XIV. ff. 160-163 - Vita sanctae Euphrosynae Alexandrinae v. (= BHL 2723)
inc. Fuit vir quidam in Alexandria nomine Pafnutius - expl. dies autem migrationes eorum ad Dominum celebratur in eodem monasterio usque in presentem diem glorificantes Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte Eufrosine virginisEuphrosyna Alexandrina virgo saec. V : Vitanote In questo e in alcuni dei testi successivi compare una titolatura finale, sempre di mano del copista stesso.
XV. ff. 163v-167 - Vita sanctae Odiliae Hohenburgensis abb. (= BHL 6271)
inc. Temporibus igitur Childerici imperatoris cum quidam dux illustris nomine Adalricus - expl. vitam melius mutavit idibus decembris, regnante Domino nostro Iesu Christo cui est cum Patre et Sancto Spiritu laus, honor et potestas per omnia saecula saeculorum Odilia Hohenburgensis in Alsatia abbatissa : Vita
XVI. ff. 167-173v - Vita sanctae Euphrasiae in Thebaide v. (= BHL 2718)
inc. In diebus Theodosii imperatoris piissimi fuit vir quidam in regia civitate senator - expl. ut et gaudium per magnum regem fruamur salvatorem Dominum Iesum Christum, cui est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancte EufraxieEuphrasia seu Eupraxia in Thebaide virgo v. post 410 : Vita
XVII. ff. 173v-176v - Vita sanctae Pelagiae Hierosolymis paenitentis [interprete Eustochio] (= BHL 6607)
prol.prol. inc. Magnas semper Domino gratias referre debemus - expl. quia relatio nostra compunctione saluberrima plena est inc. Venerabilis Antiocene civitatis episcopus pro quadam causa evocavit ad se - expl. cum qua nos omnipotens Deus faciat invenire misericordiam in illa die, quoniam ipsi est honor et gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit conversatio sancte PelagiePelagia (al. Margareta, dicta Pelagius) Hierosolymis paenitens : Vitanote Versione B dell'opera seconda la classificazione dell'edizione citata in bibliografia. Il prologo non è distinto dal testo.
XVIII. ff. 176v-177 - Vita sanctae Thaidis in Aegypto paenitentis (= BHL 8014-8015)
prol.prol. inc. Domino karissimo mihi fratri Pastori abbati Dionisius - expl. sed ut convertatur et vivat. Ora pro me venerabilis frater inc. Salutis humane eterni regis aditus penitentibus patet - expl. et pausavit in pace Domini protegente pietate tit. finale Explicit de sancta TaysiThais in Aegypto paenitens : Vita
XIX. ff. 177-182v - Sophronius Hierosolymitanus patriarcha n. 550 ca., m. 639 , Vita Mariae Aegyptiacae (= BHL 5417)
prol.prol. inc. Secretum regis occultare bonum est - expl. tempus ergo sacram iliius initiare narrationem inc. Fuit quidam senex in Palestine monasteriis vir vita et verbo decoratus - expl. et sic plenus dierum et repletus desideriis voluntate de hoc migravit seculo Maria Aegyptiaca paenitens : Vita
XX. ff. 182v-185v - Vita sanctae Marinae v., Marini monachi dictae (= BHL 5528)
inc. Erat quidam secularis habens unicam filiam parvulam - expl. orationibus sancte virginis Marine multa mirabilia Dominus operatur, qui vivit et regnat in saecula saeculorum Marina virgo, Marinus monachus dicta : Vita
bibliografia
Les vies latines de sainte Pélagie , 18; Bandini, Catalogus , IV , 299-300; Batlle (ed.), Die 'Adhortationes sanctorum patrum' , 109; Wellhausen (ed.), Die lateinische Übersetzung der Historia Lausiaca , 325-31