Giuseppina Barabino Le citazioni virgiliane in Malsacano in Grammatici latini dell'età imperiale. Miscellanea filologica Genova, 1976 (Università degli studi di Genova. Pubblicazioni dell'Istituto di filologia classica e medievale 45) pp. 236, 195-218
Abstract
Anche per i 18 passi di Virgilio citati nell'
Ars grammatica di Malsacano, monaco irlandese della fine del secolo VII, fonti e modelli vanno ricercati nei trattati grammaticali della bassa latinità
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 1 - 1607
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-le-citazioni-virgiliane-in-malsacano/9116
*
Filippo Bognini Trier, Bistumsarchiv, Abt. 95, Nr. 16 in «Meminisse iuvat» . Studi in memoria di Violetta De Angelis cur. Filippo Bognini , praef. Gian Carlo Alessio , Pisa, ETS 2012 pp. 781, 163-92
Abstract
Descrizione analitica del ms. citato nel titolo, composito (sec. XII-XIII), proveniente dai benedettini di St. Michael a Hildesheim e con ogni probabilità redatto in tale monastero. Quattro risultano le unità codicologiche individuabili: 1. Beda,
In epistolas catholicas expositio, (ff. 4r-53r); 2. miscellanea a carattere penitenziale contenente tra l'altro estratti da Raimondo di Peñafort e Aimone de Basochiis (ff. 54r-86v); 3. l'anonimo e inedito glossario
Anima est prime impositionis (ff. 87v-115v); 4. un'ampia miscellanea di carattere prevalentemente grammaticale e comunque scolastico (ff. 116r-187v), inclusiva tra l'altro di un nuovo testimone del commento di Remigio a Sedulio, di un frammento di un altrimenti ignoto commento a Prudenzio,
Psychomachia e di vari materiali attinenti al trivio e al quadrivio (musica e astronomia), tra cui si segnalano una cospicua compilazione di carattere strettamente grammaticale (contenente numerosi punti di contatto con grammatiche insulari come Clemente Scoto, l'
Ars Ambianensis e Mac Salchain), nonché un frammento del
Breviarium di Alberico e un nuovo testimone degli
Schémata lògou forse ascrivibili a Emilio Aspro. (Francesca Bongiovanni)
Riduci
Argomenti e indici Hildesheim, Biblioteche Anima est prime impositionis (Anima est prime impositionis et componitur exanimis semianimis... ) Ars Ambianensis Astronomia De nomine [Trier, Bistumsarchiv, Abt. 95, Nr. 16 ff. 156v-163v] (Omnia igitur nomina quibus Romana facundia utitur quot litteris terminantur?... ) De pronomine [Trier, Bistumsarchiv, Abt. 95, Nr. 16 ff. 163v-164v] (Declinationes pronominum quot sunt?... ) De verbo et mutationes verborum [Trier, Bistumsarchiv, Abt. 95, Nr. 16 ff. 164v-167v] (Docendi causa venio, id est oporteat ut doceam... Hec sunt verba que secundum primam coniugationem in activo verbo declinantur... ) Musica Schèmata lògou (Nomen generis neutri, numeri pluralis... ) Albericus Casinensis monachus n. 1030 ca., m. ante 1105 ,
Breviarium de dictamine (Albericus karissimis in Christo fratribus Gundfrido et Guidoni benivolentie magistralis amorem. Quanto ego cupidinis igne, fratres amantissimi, exarserim, quanto exoptaverim desiderio ut vestri cupido desiderii suppleretur... ) Asper Aemilius saec. II-III, Fortleben ,
Schèmata lògou (?) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In epistolas catholicas expositio (Iacobus Cephas Iohannes Thaddeus uno... ) Clemens Scotus m. post 826 ,
Ars grammatica (Omnibus divina stimulante gratia sapientiam discere volentibus necesse est, ut sciant philosophia quid sit, quae fons est omnis artis et disciplinae... Quae ex his septem liberalis disciplinae speciebus primitus est discenda? Grammatica videlicet... ) Haimo de Basochiis v. 1143, m. 1153 ,
Summa Decretorum Malsachanus fl. saec. VII ex. ,
Congregatio Salchani filii de verbo (Oratio dicta est quasi oris ratio, cuius partes VIII numerantur... ) Prudentius, Fortleben ,
Psychomachia Raymundus de Pennaforti n. 1175/1185, m. 6-1-1275 ,
Summa casuum [l. I-III] (Quoniam ut ait Hieronymus secunda post naufragium tabula est culpam simpliciter Quoniam inter crimina ecclesiastica simoniaca heresis obtinet) Remigius Autissiodorensis monachus n. 841 ca., m. 2-5-908 ,
Commentarium in Sedulii Carmen Paschale (Hiis ita notandum quia septem perioche id estcircumstantiae, in capite uniuscuiusque libri... In catalogo virorum illustrium, id est in libro quem beato Hieronymus inchoavit... )
Manoscritti
Scheda N: 35 - 6420
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-trier-bistumsarchiv-abt-95-nr-16/653271
*
Cécile Conduché (ed.) Liber de verbo e codice Parisiensi 7491 Turnhout, Brepols 2018 (ISBN 978-2503579863) pp. 264 tavv. (Corpus Christianorum. Continuatio Mediaevalis 40 E. Grammatici Hibernici Carolini Aevi 5)ISBN: 978-2503579863
Abstract
Prima edizione critica del trattato grammaticale anonimo
De verbo scritto tra VII e VIII secolo. L'opera è tramandata da un unico testimone (certamente non originale) ossia il manoscritto Paris, BNF, lat. 7491 ai ff. 89ra-107va, databile all'inizio del IX secolo e collocabile, secondo B. Bischoff, nel Nord della Francia. Si tratta di un manoscritto composito (U.C. 1: f.1; U.C. 2: ff. 2-117; U.C. 3: ff. 118-137) che contiene anche, fra l'altro: Pompeio
Commentarium artis Donati (ff. 1r, 2v-82va, 83r-85rb e ff. 107vb-114va); pseudo Caper
De orthographia (ff. 85va-88ra); Agroecio
De orthographia (f. 88ra-vb); Bonifacio
Aenigmata: V
eritas ,
Fides catholica ,
Spes fatur ,
Misericordia ,
Caritas (f. 115ra-va); Isidoro
Etymologiae I 39 (ff. 115va-116vb) e VIII 7 (f. 133ra); Sergio Grammatico
De littera, de syllaba, de pedibus (ff. 118r-123v); Beda
De arte metrica VIII (ff. 123v-124r); Massimo Vittorino
De ratione metrorum (ff. 124r-128bisr); Servio
Centimeter (ff. 133vb-137rb) e Prudenzio
Contra Symmachum V I-77 (f. 137rb-vb). Dopo aver analizzato contenuto e struttura del
De verbo , l'A. si sofferma su fonti e paralleli, allo scopo di chiarire il contesto letterario in cui è da collocare il trattato. Il modello principale risulta la
Congregatio Salcani filii de verbo di Malsachanus; figurano inoltre commenti esegetici su Donato, probabilmente una versione dell'
Expositio Latinitatis ad Cuimnanum e forse una dell'
Ars Ambrosiana . L'autore del
De verbo rivela inoltre una conoscenza diretta di Donato, Consenzio e Isidoro di Siviglia. L'edizione è corredata da tre diversi apparati: uno critico, uno delle fonti antiche, anteriori a Isidoro, e uno di fonti e paralleli posteriori a quest'autore, solo laddove contribuiscano a stabilire il testo del
De verbo . (Federica Perotti)
Riduci
Argomenti e indici Liber de verbo [Paris, BNF, lat. 7491 ff. 89ra-107va] (Nomen huius partis verbum vocatur. Quibus modis sonorum sensus demonstratur?... ) Anonymus ad Cuimnanum (In nomine sanctae Trinitatis incipit expossitio Latinitatis. Tertia incipit expossitio in Donato. Domine Iesu Christe, qui nos octo tuas discipulis cum tuis beatitudines docere dignatus es... ) Ars Ambrosiana (Hanc praefatiunculam alii adfirmant a Donato esse conscriptam... Partes orationis et reliqua. De partibus autem non de oratione sermonem idcirco protulit... ) Agroecius grammaticus, Fortleben ,
Ars de orthographia Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
De arte metrica Bonifatius n. 675 ca., m. 5-6-754 ,
Aenigmata de virtutibus et vitiis [21] Caper grammaticus pseudo, Fortleben ,
De orthographia Donatus grammaticus, Fortleben ,
Ars grammatica Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Etymologiarum libri XX Malsachanus fl. saec. VII ex. ,
Congregatio Salchani filii de verbo (Oratio dicta est quasi oris ratio, cuius partes VIII numerantur... ) Maximus Victorinus saec. IV, Fortleben ,
De ratione metrorum Pompeius grammaticus saec. V/VI ,
Commentum artis Donati Prudentius, Fortleben ,
Contra Symmachum Sergius [a] fl. saec. V ante med., Fortleben ,
De littera, de syllaba, de pedibus, de accentibus, de distinctione (Littera dicta est quasi legitera, eo quod quasi legentibus iter ad legendum ostendat vel quod scripta deleri possit) Servius grammaticus, Fortleben ,
De centum metris ad Albinum
Manoscritti
Scheda N: 40 - 4686
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/liber-de-verbo-e-codice-parisiensi-7491/727310
Adriana Della Casa Rassegna di studi sui grammatici latini (1934-1984) BSL 15 (1985) 85-113
Abstract
La rassegna intende colmare una lacuna prodottasi dal 1933, anno al quale risale l'ultimo studio analogo, di F. Lammert, apparso nei «Jahresberichte über die Fortschritte der klass. Altertumwissenschaft», fondati a Lipsia da C. Bursian. Da questi l'A. riprende la disposizione degli autori e degli argomenti, con alcune varianti, quali l'esclusione degli studi generali sulla lingua e gli articoli su singoli termini grammaticali, e l'inserimento, viceversa, dei contributi più significativi sulla storia e sulla catalogazione dei codici grammaticali latini tardi (fino all'VIII-IX sec.) che hanno destato interesse in questi ultimi anni. La rassegna si divide in tre sezioni, dedicate rispettivamente alla tradizione manoscritta, a studi di carattere generale, a studi sui singoli autori: grammatici antichi, grammatici d'età imperiale, artigrafi e continuatori, grammatici dell'Alto Medioevo. In particolare, vengono citati studi relativi a: Prisciano, Isidoro, Giuliano di Toledo, Virgilio Marone,
De dubiis nominibus ,
De differentiis , Beda, Bonifacio, Tatuino, Alcuino, Malsacano, Clemente Scoto, Smaragdo, Ilderico, Remigio di Auxerre, Sedulio Scoto, Murethac.
Riduci
Argomenti e indici Scheda N: 8 - 3384
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-rassegna-di-studi-sui-grammatici-latini-(1934-198/140450