*
Anna Adamska Les débuts de la littérature latine dans les pays de l'Europe du Centre-Est Latin Culture in the Eleventh Century . Proceedings of the Third International Conference on Medieval Latin Studies. Cambridge, September 9-12 1998 cur. Michael W. Herren - Christopher James McDonough - Ross G. Arthur , Turnhout, Brepols 2002 (Publications of the Journal of Medieval Latin 5, 1-2) pp. XX-519, 1-520, I 1-15
Abstract
Gli esordi della letteratura mediolatina in Boemia, Polonia e Ungheria sono connessi alla cristianizzazione di queste regioni e alla fondazione dei primi episcopati. Per la prima delle aree considerate l'A. si intrattiene a parlare del suo valore di frontiera tra la zona di influenza della chiesa di Costantinopoli, che nel IX sec. aveva alimentato la missione di Cirillo e Metodio, e quella occidentale, tedesca soprattutto, alla quale fa capo la fondazione della sede di Praga nel 973. Negli altri due casi vengono individuati i momenti salienti collocabili entrambi nell'anno mille: dopo il martirio di Adalberto da Praga nel 997 e il pellegrinaggio sulla sua tomba da parte dell'imperatore Ottone III, la fondazione dell'episcopio di Gniezno; la conversione di re Stefano Arpad, che ricondusse il popolo magiaro nell'alveo della chiesa di Roma. Le prime prove letterarie sono liturgiche e agiografiche, in modo da ispirare la devozione popolare nelle nascenti chiese nazionali con lo spazio dato alla narrazione dei primi martiri: facendo eccezione per l'Ungheria, dove furono scritte tre biografie sul primo sovrano cristiano, in Boemia la regina Ludmila e suo figlio Venceslao, celebrati anche da una tradizione in ceco, e in Polonia Adalberto e i cinque eremiti trucidati nel 1003. Vengono poi considerati gli
Annales Pragenses e gli
Annales Cracovienses , prime opere storiografiche composte autonomamente da quelle delle chiese tedesche di cui erano filiazione. Segue una rassegna dei principali autori dell'area europea centro-orientale: tra gli agiografi si annoverano l'ungherese Mauro di Pécs, autore di una vita dei santi Zoerardo e Benedetto, Gumpoldo vescovo di Mantova, che scrisse una delle biografie di Venceslao, l'abate di Montecassino Giovanni Canapario, forse incaricato dallo stesso Ottone III della redazione della
Vita prior di Adalberto, Bruno di Querfurt, autore di un'altra biografia sullo stesso personaggio e della
Vita quinque fratrum eremitarum martyrum in Polonia . In appendice segue un elenco di testi dei testi principali, divisi tra le nazioni di origine. (Roberto Angelini)
Riduci
Argomenti e indici Storia letteraria Adalbertus (Vojtechus) Pragensis episcopus n. ca. 956, m. 23-4-997 Agiografia Andreas seu Zoerardus et Benedictus in Ungaria eremita m. 1020 ca. Annales Cracovienses priores cum Kalendario [aa. 730-1331] (Prima etas in exordis sui continent creacionem mundi... In divina pagina sub typo talenti crediti ... servus torpens reus arguitur abscondito eo, quod non studuerit gratis dare... ) Annales Pragenses Benedictus, Iohannes et socii (Quinque fratres) in Polonia martyres Cyrillus et Methodius Slavorum apostoli Cyrillus Slavorum apostolus n. 15-2-826/14-2-827, m. 14-2-869 Gniezno, Storia delle chiese cattedrali e locali Liturgia Ludmilla Bohemiae ducissa m. 927 Otto III imperator n. 980, m. 23/24-1-1002 Praha, Storia delle chiese cattedrali e locali Stephanus Hungariae rex Stephanus I Hungariae rex n. 969 ca., m. 15-8-1038 Wenceslaus Bohemiae dux et martyr m. 935 Bruno Querfurtensis n. 974 ca., m. 9-3-1009 ca. ,
Vita quinque fratrum eremitarum martyrum in Polonia (Adiuva Deus, ut magna parvus ingenio narrare valeam! surgat verbum, ratio et sensus! Quem res loquitur bene venisse, sanctus iste de Benevento venit, quem finis canit bene isse, et bene vixisse) Bruno Querfurtensis n. 974 ca., m. 9-3-1009 ca. ,
Vita sancti Adalberti episcopi Pragensis [recensio I] Gaudentius Gnesensis archiepiscopus n. 960/970, m. 1006/1022 ,
Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita prior sancti Adalberti Pragensis (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gumpoldus Mantuanus episcopus fl. 965-990 ca. ,
Vita Vencezlavi ducis Bohemiae (Studiorum igitur genera multiformia varias cuique mortalium ingerere solent ingeniorum curas, quibus id genus racione praestantissimum imaginationis potentia interioris... Avulsa igitur ob insecabilis sacramentum trinitatis prisco, catholicorum idoneoque refragatu pestiferae haereseos sentosa pullulatione... Hactenus, ss. ac imitabilis vitae et passionis... ) Iohannes Canaparius n. 950 ca., m. 12-10-1004 ,
Passio sancti Adalberti martyris Christi (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, Maurus Quinqueecclesiensis episcopus n. 1000 ca., m. 1070 ca. ,
Vita sanctorum Zoerardi et Benedicti martyrum (Tempore quo sub christianissimi... )
Luoghi: Boemia Germania Gniezno Polonia Praha Ungheria
Scheda N: 28 - 5334
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-les-débuts-de-la-littérature-latine-dans-les-pays/518731
*
Maciej Bielawski San Nilo di Rossano e Sant'Adalberto di Praga. Storia e simbolo di un incontro Il monachesimo d'Oriente e d'Occidente nel passaggio dal primo al secondo millennio . Atti del Convegno internazionale. Grottaferrata, 23-25 settembre 2004 praef. Emiliano Fabbricatore , Grottaferrata (Roma), Monastero esarchico di S. Maria 2009 (Analekta Kriptoferris 6) pp. XII-272, 1-7
Abstract
L'A. tratta dell'incontro avvenuto tra san Nilo di Rossano e sant'Adalberto di Praga presso l'abbazia di Montecassino sulla base di più fonti: la
Vita prior di Adalberto, scritta tra il 998 e il 999 da Giovanni Canapario e la seconda vita di Adalberto redatta da Brunone di Querfurt nel 1004 circa. Entrambe le testimonianze riportano l'impossibilità da parte del greco eremita Nilo ad accogliere e trattenere con sè il vescovo di Praga, a motivo della loro reciproca diversità di riti. L'eremita si preoccupò però di raccomandarlo e introdurlo presso il monastero romano sull'Aventino, dove Adalberto prese i voti monastici. Si riflette, infine, sul fatto che la vita di Nilo, scritta da un discepolo del monastero di Grottaferrata, taccia in modo assoluto sull'incontro e sulla conoscenza tra i due, cosa che è impossibile fosse ignota all'agiografo. Da tali considerazioni si ipotizza che il testo rappresenti una delle testimonianze più antiche dell'allontanamento tra Occidente ed Oriente. (Ester Pevere)
Riduci
Argomenti e indici Adalbertus (Vojtechus) Pragensis episcopus n. ca. 956, m. 23-4-997 Nilus Rossanensis, Cryptae Ferratae abbas n. ca. 910, m. 1004 Bruno Querfurtensis n. 974 ca., m. 9-3-1009 ca. ,
Vita sancti Adalberti episcopi Pragensis [recensio II] Gaudentius Gnesensis archiepiscopus n. 960/970, m. 1006/1022 ,
Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita prior sancti Adalberti Pragensis (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Iohannes Canaparius n. 950 ca., m. 12-10-1004 ,
Passio sancti Adalberti martyris Christi (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus,
Luoghi: Grottaferrata (Roma) Montecassino (Frosinone) Roma
Scheda N: 33 - 5435
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-san-nilo-di-rossano-e-sant-adalberto-di-praga-sto/603927
*
Bernhard Blumenkranz Les auteurs chrétiens latins du Moyen Age sur les juifs et le judaïsme praef. Gilbert Dahan , Paris-Leuven-Dudley, MA, Peeters 20072 pp. VIII-304 (Collection de la «Revue des études juives» 43)
Abstract
Nella parte introduttiva l'A. individua nel movimento crociato, originatosi alla fine dell'XI sec., un momento di svolta della storia delle comunità ebraiche medievali europee, giustificando così i margini cronologici che ha imposto alla sua raccolta, limitata agli autori occidentali che scrissero in lingua latina tra il V sec. e il 1117. Centrata soprattutto su pamphlets antigiudaici e testi controversistici, sono presi in esame anche gli accenni occasionali al mondo ebraico medievale contenuti in testi di diverso genere, escludendo le opere di diritto canonico. Gli autori, presentati seguendo un criterio cronologico e ricordando le differenti opere che riportano informazioni o commenti sulle comunità giudaiche, sono ordinati per schede. Si segnalano gli indici delle citazioni bibliche e degli autori (pp. 289-99). (Silvia Agnoletti)
Riduci
Argomenti e indici Filosofia e teologia Adalbertus (Vojtechus) Pragensis episcopus n. ca. 956, m. 23-4-997 Amandus Traiectensis episcopus n. 600 ca., m. 6-2-676/684 Annales Quedlinburgenses Annales regni Francorum Anonymus Valesianus II (Igitur imperante Zenone Augusto Constantinopoli, superveniens Nepos patricius) Anskarius (Anscharius, Ansgarius) Hammaburgensis et Bremensis archiepiscopus . ca. 801, m. 3-2-865 Caesarius Arelatensis episcopus n. 470 ca., m. 27-8-542 Chronicon Albeldense (Omnis mundus discribtus est a viris sapientissimis, id est, Nicodos, Didim[i]co, Teudoto et Policlito tempore Iulii Cesaris... ) Collectanea (Dic mihi, quaeso, quae est illa mulier quae innumeris filiis ubera porrigit, quae quantum sueta fuerit, tantum inundat?... ) Columba (al. Columbanus) Hiiensis abbas n. 521, m. 597 Eclogae de ordine Romano et de quattuor orationibus in missa Emmerammus in Baioaria episcopus et martyr VII-VIII saec. Ferreolus tribunus Viennae in Gallia mart. Geraldus Auriliacensis comes m. 13-10-909 Germanus Parisiensis episcopus m. 576 Gesta Dagoberti I Francorum regis Hieremias, Lamentationes, Baruch, Biblia sacra, FORTLEBEN Itinerarium Antonini Placentini Liber pontificalis Marcellinus presbyter, Petrus diaconus et socii Romae martyres Matthaeus, Biblia sacra, FORTLEBEN Romualdus abbas fundator OSBCam m. 1027 Sulpitius Pius Bituricensis episcopus m. 646 Theophilus Adanensis ecclesiae vicedominus saec. VI Wamba Visigothorum rex regnavit 672-680, m. 688 Wilfridus Eboracensis episcopus n. 634 ca., m. 709 Zosimus Syracusanus ep. Adam Bremensis m. 1081/1085 ,
Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum Adamnanus Hiiensis abbas n. 623/624, m. 23-9-704 ,
De locis sanctis Adamnanus Hiiensis abbas n. 623/624, m. 23-9-704 ,
Vita sancti Columbae Ademarus Cabannensis monachus n. 988 ca., m. 1034 ,
Chronicon [ab originibus Francorum ad a. 1028] Ademarus Cabannensis monachus n. 988 ca., m. 1034 ,
Commemoratio abbatum Lemovicensium basilicae sancti Martialis apostoli [una cum continuationibus] Ado Viennensis archiepiscopus n. 800 ca., m. 16-12-875 ,
Chronicon Ado Viennensis archiepiscopus n. 800 ca., m. 16-12-875 ,
Martyrologium [tres recensiones] Adso Dervensis abbas n. 910/915, m. 992 ,
De ortu et tempore Antichristi ad Gerbergam reginam epistola Adso Dervensis abbas n. 910/915, m. 992 ,
Vita et miracula sancti Mansueti Tullensis episcopi Agnellus qui et Andreas Ravennas presbyter n. 800/805, m. post 846 ,
Liber pontificalis ecclesiae Ravennatis (Almus apostolus et solidus princeps aliorum, / Quem sanctis monitis discipulum docuit... Gratias vobis necesse est agere Deo Patri et Filio eius simulque spiritui sancto, trinae maiestati, unicae potestati, quod me pollutis labiis reclusit... In patris natique et sancti nomine flatus! / Cum certum propter secli indicium studuissent... Poeta: fortuitu quondam venisse presbiterorum / Turba Ravennatum simul, inter quos fuit unus... ) Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
Adversus legem Gundobadi Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De insolentia Iudaeorum ad Ludovicum Aileranus Sapiens m. 665 ca. ,
Interpretatio mystica progenitorum domini Iesu Christi (et Moralis explanatio eorumdem nominum) Aimoinus Floriacensis monachus n. 965 ca., m. post 1008 ,
Res gestae gentis sive regum Francorum Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Adversus Felicem Urgellitanum episcopum Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Epistolae Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Quaestiones in Genesim ad litteram per interrogationes et responsiones Alcuinus pseudo ,
De divinis officiis (Sacratissima huius diei Nativitas ideo dicitur... ) Alexander II papa sedit 1061-1073, m. 21-4-1073 ,
Epistolae Alpertus Mettensis monachus fl. 1005-1021/1025 ,
De diversitate temporum (Frater Immo causa amoris ad me venit... Apud Germanos qui circa Rhenum incolunt duo ditissimi, Wicmannus et Baldericus, summis opibus inter se de potentatu contendebant... ) Amalarius Symphosius, Mettensis chorepiscopus n. 775 ca., m. 850/853 ,
De ordine antiphonarii Amalarius Symphosius, Mettensis chorepiscopus n. 775 ca., m. 850/853 ,
Eclogae de ordine Romano et de quattuor orationibus in missa (?) Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Liber contra Iudaeos ad Carolum regem (?) (Detestanda Iudaeorum perfidia et eorum inter Christianos conversatio quantum sit noxia fidelibus et ecclesiarum doctoribus periculosa... ) Angelomus Luxoviensis monachus m. 855 ca. ,
Enarrationes in libros Regum Anselmus Sancti Lamberti Leodiensis canonicus n. 1005 ca., m. 1056 ,
Gesta episcoporum Tungrensium, Traiectensium et Leodiensium Arnoldus Sancti Emmerammi praepositus fl. 1035 ,
Historia sancti Emmerami (Emmeramme, tuis... Dno Burchardo ... non ego solus... Igitur martyris Christi... Humanis rebus... Vivunt merita... Inter cetera mysteriorum... ) Atto Vercellensis episcopus n. 885 ca., m. ante 964 ,
Expositio in epistolas Paulinas Aurasius Toletanus episcopus sedit 603-615 ca. ,
Epistola ad Froganem Toleti comitem [Epistola Wisigothica 20] (Cognosce te, propter quod ecclesiam Dei non solum verberasti... ) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Commentarius in Parabolas Salomonis Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
De locis sanctis [retractatio ex opere Adamnani] (Descripsi breviter finesque situsque locorum... ) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Epistola ad Pleguinam de aetatibus saeculi Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Explanatio Apocalypsis (Exul ab humano dum pellitur orbe Iohannes) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Homeliarum evangelii libri II Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In Acta apostolorum expositio Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In Cantica canticorum allegorica expositio Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In Ezram et Neemiam prophetas allegorica expositio Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In libros Regum quaestiones XXX Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In librum beati patris Tobiae allegorica expositio Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In Lucae evangelium expositio Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In Marci evangelium expositio Beda Venerabilis pseudo ,
Collectanea (Dic mihi, quaeso, quae est illa mulier quae innumeris filiis ubera porrigit, quae quantum sueta fuerit, tantum inundat?) Beda Venerabilis pseudo ,
Expositio in Matthaei evangelium Berno Augiensis abbas n. 978 ca., m. 7-6-1048 ,
De quibusdam rebus ad Missae officium pertinentibus Berno Augiensis abbas n. 978 ca., m. 7-6-1048 ,
De varia psalmorum atque cantuum modulatione (?) Bernoldus Constantiensis n. 1050 ca., m. 16-9-1100 ,
Apologeticae rationes contra scismaticorum obiectiones [a. 1086] Bernoldus Constantiensis n. 1050 ca., m. 16-9-1100 ,
Chronicon Braulio Caesaraugustanus episcopus sedit 631-651 ,
Confessio (In nomine domini nostri Iesu Christi, sacratissimo concilio universali, quod anno presenti in ecclesia sancte Leocadie martiris, in pretorio Toletano, convenit... Quoniam manifesta prevaricatio et omnibus nota nostra perfidia patuit adque ipsi Braulio Caesaraugustanus episcopus sedit 631-651 ,
Epistolae [44] Bruno Herbipolensis episcopus sedit 1034-1045, m. 27-5-1045 ,
Expositio Psalmorum Caesarius Arelatensis episcopus n. 470 ca., m. 27-8-542 ,
Sermones [238] Candidus Fuldensis monachus v. 802 ca., m. 845 ,
De passione Domini Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Expositio Psalmorum Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Historia ecclesiastica tripartita [opus Socratis, Sozomeni et Theodoreti; translatio ex graeco] Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Variae Christianus Stabulensis monachus m. 880 ca. ,
Commentarium in Matthaeum Claudius Taurinensis episcopus v. 811, m. 827 ca. ,
Commentarii in Genesim in tres libros distributi [a. 811] Claudius Taurinensis episcopus v. 811, m. 827 ca. ,
De sex aetatibus Claudius Taurinensis episcopus v. 811, m. 827 ca. ,
Expositio in epistolam ad Galatas [a. 812-816] Cosmas Pragensis n. 1045 ca., m. 21-10-1125 ,
Chronicae Bohemorum libri III Cyprianus Telonensis v. 517, m. 546 ,
Vitae sancti Caesarii episcopi Arelatensis liber primus [a. 542/549; una cum Firmino et Viventio episcopis] (Quia, rev. nobis v. Caesaria, cum choro sodalium... S. ac bb. Caesarius Arelatensis ep. Cabillonensis territorii fertur indigena... ) Dhuoda v. 824-841 ,
Liber manualis Einhardus n. 770 ca., m. 14-3-840 ,
Epistolae [63] Einhardus n. 770 ca., m. 14-3-840 ,
Translatio et miracula sanctorum Marcellini et Petri (Veris veri Dei cultoribus... Qui vitas et facta iustorum... Cum adhuc in palatio positus... ) Elipandus Toletanus archiepiscopus n. 716/717, m. 800 ca. ,
Epistola ad Felicem episcopum Urgellensem (Domino Felice, sciente vos reddo quia, exeunte Iulio, vestro scripto accepi et, exeunte Augusto, vobis item scripsi... ) Etherius Oxomensis episcopus n. saec. VIII med., sedit 785 ,
Adversus Elipandum libri duo [opus conscriptum una cum Beato Liebanensi] Eulogius Cordubensis presbyter n. 800 ca., m. 11-3-859 ,
Memoriale sanctorum [ca. 851-857; libri tres; epistola comitatoria ad Albarum] Flodoardus Remensis canonicus n. 893/894, m. 966 ,
De triumphis Christi Flodoardus Remensis canonicus n. 893/894, m. 966 ,
Historia ecclesiae Remensis (Domino venerabili et in Christi karitate admodum diligibili, praeclaro presuli R. Flodoardus, tantae benignitatis famulus... Creberrimis admonitionum vestrarum stimulis instigatus, discusso tandem desidiae pigritantis torpore. Florus Lugdunensis diaconus m. 8-2-860 ,
Opusculum de actione missarum Freculphus Lexoviensis episcopus v. 825 ca., m. 852/853 ,
Historiarum libri XII Fredegarius saec. VII ,
Chronicon Frithegodus Cantuariensis monachus fl. saec. X post med. ,
Breviloquium vitae beati Wilfridi Fulbertus Carnotensis episcopus n. 960 ca., m. 10-4-1028 ,
Sermones ad populum [9] (?) Gaudentius Gnesensis archiepiscopus n. 960/970, m. 1006/1022 ,
Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita prior sancti Adalberti Pragensis (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gezo Dertonensis abbas fl. saec. X med. ,
De corpore et sanguine Christi (Decreveram quidem olim, fratres carissimi, gravisssimorum michi conscius delictorum patriam parentesque relinquere... I. Quod humana infirmitas non facile debeat... Convivas epuli mundus Deus esse superni... Regis adire sacrae qui vis solemnia mensae... Vetat beatus Apostolus Timotheo discipulo genealogiae eloquia... ) Gilbertus Crispinus n. 1045 ca., m. 6-12-1117 ,
Disputatio Iudaei cum Christiano Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Dialogorum libri IV Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Homiliae in Hiezechihelem Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Moralia in Iob Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Registrum epistolarum Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. ,
Decem libri historiarum Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. ,
Libri VIII miraculorum [comprehenduntur: Liber in gloria martyrum, Liber de passione et virtutibus sancti Iuliani martyris, Libri I-IV de virtutibus sancti Martini episcopi, Liber vitae patrum, Liber in gloria confessorum ] Gregorius VII papa n. 1025/1030, m. 25-5-1085 ,
Registrum litterarum Hadrianus I papa sedit 772-795 ,
Epistolae Haimo Autissiodorensis monachus m. 865/866 ,
Expositio in Apocalypsin beati Iohannis (Apocalypsis Iesu Christi (Ap. 1, 1). Planior esset sensus, si dixisset adiuncto verbo... Legimus in ecclesiastica historia beatum Ioannem a Domitiano impiissimo... ) Haimo Autissiodorensis monachus m. 865/866 ,
Expositio in epistolas Pauli (A Corintho civitate metropoli Achaiae regionis scripsit apostolus Paulus Romanis Epistola graeco vocabulo, latine dicitur supermissa vel addita De nomine apostoli iam superius dictum est: sed quarendum) Haimo Autissiodorensis monachus m. 865/866 ,
Homiliarium (In illo tempore cum appropinquasset Ihesus (Matth. 21,1-9). Non solum opera et virtutes quas Dominus fecit plena sunt mysteriis... ) Herigerus Lobiensis abbas n. 940 ca., m. 31-10-1007 ,
Gesta episcoporum Tungrensium, Traiectensium et Leodiensium (Omnis antiquitas, ut ait oratorum maximus, quo proprius aberat... Deus summe bonus, cuius divina ex aeterno natura regnat... ) Hermannus Contractus n. 18-07-1013, m. 24-09-1054 ,
Chronicon de sex aetatibus mundi [ad a. 1053, epitaphium, 16 distichis elegiacis leoninis exaratum, in memoriam Hiltrudis, matris auctoris ] (Mater egenorum, spes auxiliumque suorum... Anno 42 Octaviani Augusti Caesaris... ) Hincmarus Remensis archiepiscopus n. 806 ca., m. 21-12-882 ,
De praedestinatione Dei et libero arbitrio [a. 859-860] (Domino glorioso regi Carolo Hincmarus nomine non merito Rhemorum episcopus ... Deo gratias agimus qui cor vestrum ad amorem... Omnes in quorum manus hoc laboris nostri opusculum venerit... Domino glorioso regi Carolo Hincmarus nomine non merito Rhemorum episcopus ... Nuper elapso mense iunio per indictionem... Nunc iam dicendum censuimus quando et ubi et qua occasione... ) Hincmarus Remensis archiepiscopus n. 806 ca., m. 21-12-882 ,
Epistolae Hincmarus Remensis archiepiscopus n. 806 ca., m. 21-12-882 ,
Opusculum LV capitulorum adversus Hincmarum Laudunensem (Iste pitatiolus plane depromit et apte... Hoc tibi de titulo, iuvenis Hincmare sacerdos... Nuper, quando transacto tempore, sicut tibi et aliis multis est cognitum... Caeterum causa de ipsa capella, de qua mihi mandasti... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Deuteronomium [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Decursis igitur, tuis parendo praeceptis, prioribus libris legis, novissime ad Deuteronomium Moysi considerandum perveni... Haec sunt verba - Principium ergo istius libri quodammodo titulus videtur esse atque index totius operis, quia personam indicat factoris et opus factum... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Exodum [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Inter ceteras scripturas, quas Pentatheucus legis continet, merito liber Exodi eminet... Haec sunt nomina - Quid ergo isti undecim filii Iacob, qui ingressi sunt cum eo in Aegyptum, sive magis duodecim, addito videlicet Ioseph, significant, nisi apostolorum ordinem... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Ezechielem [una cum epistolis praefatoriis Hlotarii ad Hrabanum et Hrabani ad Hlotarium ] (Quantum vos animi mei intentio diligat, Deus testis est; quia et hic vobis semper prospera adesse, et in futura vita aeterna bona succedere desidero... Et factum est - (Gregorius:) Usus propheticae locutionis est, ut prius personam, tempus locumque describat, et postmodum mysteria dicere prophetiae incipiat... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Genesim [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Magnorum virorum conamen antiquitus fuit, ut invicem scribendo sua provocarent studia et exercerent ingenia... In principio creavit - Plurima super rerum natura Graecorum philosophi disputarunt. Sed nullus apud eos sermo fixus habetur et stabilis, priore semper a sequente deiecto... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Hieremiam et Lamentationes [una cum epistola praefatoria ad Lotharium I imperatorem ] (Post commentariolos, quos mea parvitas in Eptaticum et in libros Regum atque in Paralipomenon edidit... Verba Ieremiae - (Hieronymus:) Ceteri prophetae, ut Isaias, Osee, Ioel, fuerunt ante captivitatem decem tribuum Israel... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Leviticum [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Arduum opus et ultra proprias vires me aggredi iam pridem iussisti, ut quinque libros Mosaicae legis, quos Hebraei Torach appellant, sensu spiritali tibi per ordinem exponerem... Vocavit autem - (Hesychius:) Quod non diligat Deus sacrificia ea, quae de sacrificiis Iudaeis praeceperit, demonstrat Isaias, dicens (Is 1, 10): Quo mihi multitudinem victimarum vestrarum... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in libros Regum [una cum epistola praefatoria ad Hilduinum abbatem et sacri palatii archicapellanum ] (Cum venerationem tuam, sancte pater, ubique excellentem sentiamus, et pluribus profectuosam esse compertum habeamus... Fuit vir unus - Dicamus primum de generatione prophetae secundum historiam, ut postea continuatim allegoriam eius inseramus... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in librum Esther [una cum epistolis praefatoriis ad Iudith et Ermengardam ] (Liber Esther, quem Hebraei inter hagiographa annumerant, multipliciter Christi et ecclesiae sacramenta in mysterio continet... Memor clementiae vestrae et mansuetudinis, qua me praeterito tempore in Mogontiaco oppido indignum suscepistis... In diebus Assueri - Historiam Esther non solum divini libri, sed et Iosephi Antiquitatum continent, licet in aliquibus historica narratione differant... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in librum Iosuae [una cum epistola praefatoria ad Fridurichum episcopum ] (Studium tuum ac diligentiam in sacrarum Scripturarum meditatione plures, qui sanctitatem tuam noverunt, laudant... Et factum est - Donavit Deus nomen, quod est super omne nomen (Philipp 2, 9) Domino et salvatori nostro Iesu Christo... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in librum Iudicum et Ruth [una cum epistola praefatoria ad Humbertum episcopum ] (Acceptis litteris sanctitatis tuae, quas ad parvitatem meam dirigere voluisti, valde gavisus sum... Post mortem Iosue - In fine libri Iesu Nave breviter narrator porrexit historiam, quousque filii Israel ad colendos deos alienos declinaverunt... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in librum Paralipomenon [una cum epistola praefatoria ad Ludovicum Germanicum ] (Adam, Seth - Decimus ab Adam Noe fuit, sicut in libro Geneseos manifeste ostensum est, et in capite Paralipomenon similiter emicat... Cum saepius i Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Matthaeum [una cum epistola praefatoria ad Haistulfum archiepiscopum ] (Memor illius praecepti, quod per vas sibi aptum olim sapientia protulit, dicens (Eccli 7, 31): In tota anima tua time Deum, et sacerdotes eius sanctifica Expositionem scripturus in evangelium beati Matthaei, opportunum esse iudicavi ... Liber generationis - (Augustinus:) Quo exordio suo satis ostendit, generationem Christi secundum carnem se suscepisse narrandam) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Numeros [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Numerorum librum multiplicibus mysteriorum obscuritatibus involutum sanctorum patrum sententiae produnt... Locutusque est Dominus - Iuxta finem Exodi, ubi de erectione tabernaculi narratur, ita scriptum est (Exod 40, 15): Igitur mense primo anni secundi... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
De computo [una cum epistola praefatoria ad Marcharium ] (Quia te, venerande praeceptor, saepius audivi de numeris disputantem... Legimus scriptum in Proverbiis: «Melior est sapientia cunctis preciosissimis»... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
De institutione clericorum [una cum epistola praefatoria ad Haistulfum archiepiscopum ] (Ecclesia ergo Dei catholica, quae per totum orbem dilatata diffunditur... Cum te, sancte pater, pro merito summe pietatis plurimi venerentur... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
De rerum naturis [una cum epistolis praefatoriis ad Hemmonem episcopum et Ludovicum Germanicum ] (Memor boni studii tui, sancte Pater, quod habuisti in puerili atque iuvenili aetate... Audita bona opinione vestra, quae praedicatur per totas Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
In honorem sanctae crucis [una cum epistola praefatoria ad Hattonem ] (Sedis apostolicae princeps, lux aurea Romae... Librum sanctae crucis, quem te adhortante inchoavi... Ast soboles Domini et Dominus dominantium ubique, hic... Hortatur nos Hrotsvit Gandeshemensis canonissa n. 935 ca., m. 975 ca. ,
Theophilus (Postquam lux fidei crescens per climata mundi... ) Humbertus Silvae Candidae cardinalis episcopus n. saec. X ex., m. 5-5-1061 ,
Adversus simoniacos libri tres Humbertus Silvae Candidae cardinalis episcopus n. saec. X ex., m. 5-5-1061 ,
Epistola Leonis Achridensis ad Iohannem episcopum Tranensem [translatio ex graeco ] Idalius Barcinonensis episcopus sedit 666-689 ca., m. 689 ,
Epistolae duae [ca . 689] (Recordatione ad Iulianum peccaminum pavidus... Opus egregium quod non solum... ) Ildephonsus Toletanus archiepiscopus pseudo ,
Sermones Ildephonsus Toletanus archiepiscopus v. 657, m. 23-1-667 ,
De cognitione baptismi Ildephonsus Toletanus archiepiscopus v. 657, m. 23-1-667 ,
De virginitate perpetua beatae Mariae (Deus, lumen verum qui illuminas... ) Iohannes Canaparius n. 950 ca., m. 12-10-1004 ,
Passio sancti Adalberti martyris Christi (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, Iohannes Sancti Arnulfi Metensis abbas v. 960, m. 977/984 ,
Vita Iohannis Gorziensis abbatis (Nostrum in omnibus, quae piae, probae vel honestae vitae sunt... Praecepta saecularis doctrinae, quae rhetorica dicitur, in personis singulis demonstrandis... ) Iohannes Scottus Eriugena n. 810 ca., m. post 877 ,
De caelesti hierarchia [opus Dionysii pseudo Areopagitae; translatio ex graeco] Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Allegoriae quaedam Sacrae Scripturae Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Chronica Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
De fide catholica contra Iudaeos [ad Florentinam sororem suam libri duo] (Iudaei nefaria incredulitate Christum Dei filium abnegantes... ) Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Etymologiarum libri XX Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Historia Gothorum Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Quaestiones in Vetus Testamentum Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Sententiarum libri III Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Antikeimenon libri duo (Interrogatio. Cum in Genesi septem primi dies legantur, per quos deus universam creationem perfecit... ) Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
De comprobatione aetatis sextae (Accedam ad te, Domine... Peritorum mos est iste medicorum... Nascentis fidem ecclesiae... ) Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Historia de Wambae regis Gothorum Toletani expeditione (Solet virtutis esse praesidio) Lanfrancus Cantuariensis archiepiscopus n. 1010 ca., m. 28-5-1089 ,
Commentarius in omnes Pauli epistolas Leo Acridanus m. 1055/1056 ,
Epistola ad Iohannem episcopum Tranensem Messianus presbyter saec. VI ,
Vitae sancti Caesarii episcopi Arelatensi liber secundus [una cum Stephano Arelatensi diacono] (Messianus presbyter et Stephanus diaconus dixerunt: De s. beatissimique patris et sacerdotis... ) Milo Elnonensis monachus m. 871/872 ,
Vita sancti Amandi metrica (Accipe Karle precor carmen pietate benigna... Salve rector ovans aeterno munere fretus... Perfruitus quondam vestrae mansuetudinis benignissimo affatu, eo scilicet tempore... Festa propinquabant nostri veneranda patroni instabatque dies terrigenis celebris... Arbiter omnipotens, hominum rerumque creator... Viribus exiguis canerem cum, lector, Amandi... Asspirante Deo describens carmine vitam... Hactenus eximios sancti versatus in actus... ) Nicolaus I papa n. 820 ca., m. 13-11-867 ,
Epistolae Odo Cluniacensis abbas n. 878/879, m. 18-11-942 ,
Vita sancti Geraldi comitis Auriliacensis (Affectu recolendo pro suis meritis domno Aimoni abbati, conseruus fratrum Odo perpetuam salutem in Domino. Libellus, uenerabilis pater, quem de conuersatione et miraculis beati hominis Geraldi... Plerique dubitare solent utrum uera sint quae de beato Geraldo referuntur... Vir igitur Domini Geraldus ea parte Galliarum quae ab antiquis Caeltica uocabatur oriundus fuit... ) Othlo Sancti Emmerammi Ratisponensis monachus n. 1010 ca., m. post 23-11-1070 ,
De cursu spirituali Othlo Sancti Emmerammi Ratisponensis monachus n. 1010 ca., m. post 23-11-1070 ,
De tribus quaestionibus Othlo Sancti Emmerammi Ratisponensis monachus n. 1010 ca., m. post 23-11-1070 ,
Libellus proverbiorum Othlo Sancti Emmerammi Ratisponensis monachus n. 1010 ca., m. post 23-11-1070 ,
Liber visionum Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
De corpore et sanguine Domini Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
Expositio in Evangelium Matthaei Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
In lamentationes Hieremiae prophetae Paulinus Aquileiensis patriarcha n. ante 750, m. 11-1-802 ,
Contra Felicem Urgellitanum episcopum libri tres Paulus Albarus Cordubensis n. 800 ca., m. 861 ,
Epistolae Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 ,
Epistolae Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 ,
Sermones Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 ,
Vita beati Romualdi (Adversum te prorsus, immunde munde, conquerimur quia habes intolerabilem stultorum sapientium turbam tibi facundam, Deo mutam Romualdus igitur Ravennae civitatis oriundus ex illustrissima ducum fuit stirpe progenitus) Prudentius Trecensis episcopus sedit 843-861, m. 861 ,
Annales Bertiniani [ab a. 835 usque ad a. 861] Radulphus Glaber n. 990 ca., m. 1046/1047 ,
Historiarum libri quinque Ratherius Veronensis episcopus n. 887, m. 974 ,
Qualitatis coniectura [a. 966] (Cogor per omnes actus, sermones, intentiones insuper meas, osorum cavillationibus respondere... ) Regino Prumiensis abbas n. 840 ca., m. 915 ,
Chronica (Excellentissimi ingenii et totius philosophiae studiis multipliciter insignito domno Adalberoni episcopo Regino, quamvis omnium christicolarum extremus... Anno imperii Octaviani Caesaris XLII. Iesus Christus filius Dei natus est... ) Remigius Autissiodorensis monachus n. 841 ca., m. 2-5-908 ,
Expositio in Psalmos Remigius Autissiodorensis monachus n. 841 ca., m. 2-5-908 ,
Expositio super Genesim (?) (Scriptores Hebraeorum hic mos esse traditur, ut voluminibus, quae componunt... ) Richerius Sancti Remigii Remensis monachus fl. saec. X ex./XI in. ,
Historiae Rimbertus Hamburgensis et Bremensis archiepiscopus n. 830 ca., m. 11-6-888 ,
Vita Anskarii (Dominis sanctissimis... Diu per Domini gratiam pastoris boni munere... Cuius (al.: «Bb. patris Anskarii») religionis sanctitas, divina largiente gratia... ) Rusticus Helpidius m. 524/533 ,
Tristicha historiarum Testamenti Veteris et Novi Sedulius Scotus fl. 848-874, m. post 858 ,
Carmina Sedulius Scotus fl. 848-874, m. post 858 ,
Collectaneum in omnes beati Pauli epistolas Sedulius Scotus fl. 848-874, m. post 858 ,
Liber de rectoribus christianis Socrates Constantinopolitanus, Fortleben ,
Historia ecclesiastica Sozomenus, Fortleben ,
Historia ecclesiastica Stephanus Arelatensis diaconus saec. VI ,
Vitae sancti Caesarii episcopi Arelatensis liber secundus [una cum Messiano presbytero] Stephanus III papa sedit 768-772 ,
Epistolae Taio Caesaraugustanus episcopus n. 600 ca., m. ante 683 ,
Sententiarum libri quinque Theodoretus Cyrensis episcopus, Fortleben ,
Historia ecclesiastica Thietmarus Merseburgensis episcopus n. 25-7-975, m. 1-12-1018 ,
Chronicon Venantius Fortunatus n. 530, m. 601 ,
Carmina Venantius Fortunatus n. 530, m. 601 ,
Vita et virtutes sancti Hilarii (Domino Pascentio papae Fortunatus religiosi pectoris studio - Cume veteres et infidelium conditores... Domino Pascentio papae Fortunatus religiosi pectoris studio - Igitur b. Hilarius Pictaviensis urbis... ) Venantius Fortunatus n. 530, m. 601 ,
Vita sancti Germani (B. igitur Germanus, Parisiorum pontifex, territorii Augustidunensis indigena... ) Walahfridus Strabo n. 808/809, m. 18-8-849 ,
Libellus de exordiis et incrementis quarundam in observationibus ecclesiasticis rerum Scheda N: 29 - 5143
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-les-auteurs-chrétiens-latins-du-moyen-age-sur-les/539095
*
Edina Bozóky (trad. comm.) La Légende de saint Coloman de Melk, pèlerin martyr «Scribere sanctorum gesta» . Recueil d'études d'hagiographie médiévale offert à Guy Philippart cur. Etienne Renard - Michel Trigalet - Xavier Hermand - Paul Bertrand , Turnhout, Brepols 2005 (Hagiologia. Etudes sur la saintété en Occident. Studies on Western Sainthood 3) pp. 777, 573-93
Abstract
L'A. studia una categoria di santità, che diede origine a nuovi culti nei sec. X-XI, quella dei cosiddetti martiri della giustizia, cioè di persone uccise non per motivi religiosi, bensì a causa di rapine, di ingiuste condanne da parte del giudice o di vendette familiari. In questo ambito la figura di Colomanno e la sua biografia, scritta da Erchenfrido, viene comparata con quelle di santi analoghi, in particolare prendendo in esame tre aspetti chiave della costruzione agiografica intorno a queste figure: l'esecuzione, la costruzione della santità del personaggio attraverso la procedura letteraria della raccolta delle testimonianze (in questa fase si riconosce una grande influenza sull'agiografo da parte della
Vita di Adalberto di Praga scritta da Giovanni Canapario), il cammino fatto dalla nascita del culto a livello popolare, l'appropriazione da parte dei rappresentanti del potere temporale e infine l'approvazione della chiesa. In appendice, pp. 590-3, si pubblica la traduzione francese della
Vita di Colomanno, tratta dall'edizione MGH SS IV pp. 674-7 (Silvia Nocentini)
Riduci
Argomenti e indici Colomannus in Austria martyr m. 1012 Adalbertus (Vojtechus) Pragensis episcopus n. ca. 956, m. 23-4-997 Erchenfridus Mellicensis abbas m. 1163 ,
Vita sancti Colomanni martyris (?) (Princeps apostolorum Petrus audiens a Domino... Regnante gloriosissimo imperatore Heinrico, qui tertio Ottone mortuo... ) Gaudentius Gnesensis archiepiscopus n. 960/970, m. 1006/1022 ,
Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita prior sancti Adalberti Pragensis (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Iohannes Canaparius n. 950 ca., m. 12-10-1004 ,
Passio sancti Adalberti martyris Christi (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, Scheda N: 28 - 5650
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/la-légende-de-saint-coloman-de-melk-pèlerin-martyr/520452
*
Geneviève Bührer-Thierry Autour du martyre de saint Adalbert Les saints face aux barbares au haut Moyen Age. Réalités et légendes cur. Edina Bozóky , Rennes, Presses Universitaires de Rennes 2017 (Histoire [Rennes]) pp. 206, 147-59
Abstract
L'A. considera le testimonianze relative alla morte del vescovo Adalberto di Praga, uno dei primi martiri ad opera delle popolazioni del Baltico (a seguito dell'attività di evangelizzazione dei territori a Est dell'Elba), il culto del quale diventa
exemplum nell'opposizione al paganesimo. La
Vita prior è attestata in tre versioni (BHL 37, 37a e 37b) derivanti plausibilmente da una versione redatta a Roma su incarico di Ottone III: l'A. sostiene l'esistenza della «version ottonienne» (contenente gli elementi della canonizzazione ufficiale di Adalberto), di quella «aventine» (scritta dopo la morte di Ottone su incarico di Silvestro II, di più antica attestazione manoscritta) e della terza versione della
Passio (scritta a Montecassino e derivante dalla seconda, con l'integrazione di un capitolo dalla BHL 40, redatta a Tegernsee), e confuta l'ipotesi di una composizione a Liegi sostenuta da J. Fried e J. Hoffmann. La
Vita altera è attestata in altre due forme (BHL 38 e 39) ad opera di Bruno di Querfurt, databili rispettivamente al 1004 e al 1008. L'A. considera anche la testimonianza offerta dalla porta di bronzo di Gniezno, realizzata nel 1170-1180. Mentre la
Vita prior esalta la ricerca della perfezione monastica da parte del santo, nella
Vita altera la topica descrizione dei barbari pagani (e bestiali, con un richiamo a Angelomo di Luxeuil
Enarrationes in libros Regum ) in opposizione alla cristianità e l'accanimento sul corpo di Adalberto martire evidenziano il valore politico del martirio e riflettono il contesto storico segnato dalle tensioni con le popolazioni slave, germaniche e baltiche. Alcune considerazioni sono infine dedicate alla valenza della
translatio del santo e all'uso delle reliquie da parte di Ottone III. (Valeria Mattaloni)
Riduci
Argomenti e indici Adalbertus (Vojtechus) Pragensis episcopus n. ca. 956, m. 23-4-997 Gerbertus Aureliacensis scholasticus n. 940/945, m. 12-5-1003 Otto III imperator n. 980, m. 23/24-1-1002 Angelomus Luxoviensis monachus m. 855 ca. ,
Enarrationes in libros Regum Bruno Querfurtensis n. 974 ca., m. 9-3-1009 ca. ,
Vita sancti Adalberti episcopi Pragensis [recensio I] Bruno Querfurtensis n. 974 ca., m. 9-3-1009 ca. ,
Vita sancti Adalberti episcopi Pragensis [recensio II] Gaudentius Gnesensis archiepiscopus n. 960/970, m. 1006/1022 ,
Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita prior sancti Adalberti Pragensis (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Iohannes Canaparius n. 950 ca., m. 12-10-1004 ,
Passio sancti Adalberti martyris Christi (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus,
Luoghi: Gniezno Liège/Luik Montecassino (Frosinone) Roma Tegernsee
Scheda N: 39 - 5229
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-autour-du-martyre-de-saint-adalbert/722954
François Demotz L'homme des IXe-XIe siècles face aux plus hautes montagnes d'Europe. Espace connu, espace imaginé et espace vécu dans les récits de traversée des Alpes du nord Géographes et voyageurs au Moyen Age cur. Henri Bresc - Emmanuelle Tixier du Mesnil , Nanterre, Presses universitaires de Paris Ouest 2010 pp. 273, 91-116
Abstract
Si menzionano tra gli altri Reginone di Prüm (
Chronicon ), Flodoardo (
Annales ), il resoconto del viaggio a Roma di Sigerico, e ancora Eginardo (
Translatio ), Tangmaro (
Vita Bernwardi ), Richerio di Reims (
Historiae ), Ruotgero di Colonia (
Vita Brunonis ), Lamberto di Hersfeld (
Annales ), Liutprando (
Antapodosis ), Rosvita (
Gesta Ottonis ), Rodolfo il Glabro (
Historiarum libri ), Odilone di Cluny (
Epitaphium Adalheidae ), Ugo di Flavigny (
Chronicon ), Arnolfo di Milano (
Gesta archiepiscoporum Mediolanensium ), Gerardo di Augusta (
Vita Udalrici ), Vitberto di Toul (
Vita Leonis ), Aimoino di St. Germain (
Miracula sancti Germani ) oltre agli
Annales attribuiti a Eginardo, a vari annali monastici (
Annales Bertiniani ,
Fuldenses ,
Vedastini ,
Prudentii Trecensis ,
Sangallenses maiores ) e a fonti agiografiche anonime (tra cui la
Vita Maioli , i
Miracula in translatione s. Helenae , le
Vitae di Epifanio, Adalberto di Praga [attribuita a Giovanni Canapario] e Sebastiano). Le occorrenze nelle fonti dei principali termini collegati alle Alpi e dei nomi di luogo sono schematizzati in calce all'articolo
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Itinerari e viaggi Adalbertus (Vojtechus) Pragensis episcopus n. ca. 956, m. 23-4-997 Adalheida imperatrix m. 999 Adventus archiepiscopi nostri Sigerici ad Romam (Primitus ad limitem beati Petri apostoli, deinde ad sanctam Mariam scolam Anglorum... ) Annales Bertiniani [aa. 741-882] Annales Fuldenses Annales qui dicuntur Einhardi Annales Sangallenses maiores (Anni Domini CDDVIII Hiems dura. Cotefredus dux mortuus est. DCCX Annus durus et deficiens fructus... ) Annales Vedastini Bernwardus (al. Bernardus I) Hildeshemensis episcopus n. 960 ca., m. 20-11-1022 Bruno Coloniensis episcopus n. 925, m. 11-10-965 Germanus Parisiensis episcopus m. 576 Helena imperatrix m. ca. 328 Leo I papa Maiolus Cluniacensis abbas m. 994 Marcellinus presbyter, Petrus diaconus et socii Romae martyres Sebastianus Romae martyr Sigericus archiepiscopus fl. 980-990, m. 28-10-994 Udalricus (Uldaricus) Augustanus episcopus Aimoinus Sancti Germani de Pratis Parisiensis monachus v. 845, m. post 896 ,
De miraculis sancti Germani Parisiensis episcopi libri duo Arnulfus Mediolanensis m. post 1077 ,
Liber gestorum recentium Einhardus n. 770 ca., m. 14-3-840 ,
Translatio et miracula sanctorum Marcellini et Petri (Veris veri Dei cultoribus... Qui vitas et facta iustorum... Cum adhuc in palatio positus... ) Flodoardus Remensis canonicus n. 893/894, m. 966 ,
Annales (Anno incarnationis domini nostri Ihesu Christi 919 cecidit Remis grando mirabilis... ) Gaudentius Gnesensis archiepiscopus n. 960/970, m. 1006/1022 ,
Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita Adalheidae imperatricis (Domno Andree venerando abbati, cunctisque fratribus sibi commissis... In huius igitur aetatis nostrae temporibus cuncta disponens... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita prior sancti Adalberti Pragensis (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gerhardus Augustanus presbyter fl. 983/993 ,
Vita Uldarici episcopi Augustani (Aures plurimorum cum fama miraculorum Christi... Oportet in primis ne reticeamus... Bonae memoriae Udalricus excelsa prosapia Alamannorum... ) Guibertus Tullensis archidiaconus fl. saec. XI med. ,
Vita sancti Leonis IX papae (?) (Viam universae carnis ingresso Reverendus igitur Bruno utriusque parentis lineam) Hrotsvit Gandeshemensis canonissa n. 935 ca., m. 975 ca. ,
Gesta Ottonis [opus lacunosum ] (Postquam rex regum, qui solus regnat in aevum... ) Hugo Flaviniacensis abbas n. 1065, m. 1114 ca. ,
Chronicon Virdunense (Anno a mundi conditione 5198, ab Urbe autem condita 752, a. 2. cicli decennovenalis, indictione quarta, concurrente 5, epacta 11, feria 1, luna 13, Iesus Christus filius Dei in Bethleem Iudae nascitur, anno Cesaris Augusti 42 et Hero Iohannes Canaparius n. 950 ca., m. 12-10-1004 ,
Passio sancti Adalberti martyris Christi (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, Lambertus Hersfeldensis monachus n. 1028 ca., m. post 1081 ,
Annales (Prima aetas ab Adam usque ad Noe, continens generationes X, annos vero mille DCLVI... ) Odilo Cluniacensis abbas n. 961/962, m. 1-1-1049 ,
Epitaphium Adalheidae imperatricis (Domino Andreae... Epitaphium dominae nostrae Adalheidae... In huius igitur aetatis nostrae temporibus cuncta disponens... Haec regio ac religioso schemate orta, cum adhuc... ) Prudentius Trecensis episcopus sedit 843-861, m. 861 ,
Annales Bertiniani [ab a. 835 usque ad a. 861] Radulphus Glaber n. 990 ca., m. 1046/1047 ,
Historiarum libri quinque Regino Prumiensis abbas n. 840 ca., m. 915 ,
Chronica (Excellentissimi ingenii et totius philosophiae studiis multipliciter insignito domno Adalberoni episcopo Regino, quamvis omnium christicolarum extremus... Anno imperii Octaviani Caesaris XLII. Iesus Christus filius Dei natus est... ) Richerius Sancti Remigii Remensis monachus fl. saec. X ex./XI in. ,
Historiae Ruotgerus Coloniensis saec. X ,
Vita Brunonis archiepiscopi Coloniensis (Domino ... Folcmaro... Imposuit sanctitatis vestrae reverentia... Sapientiae nimirum est scire unde sit donum... ) Thangmarus Hildesheimensis presbyter n. 940/950 ca., m. post 1019 ,
Vita Bernwardi episcopi Hildesheimensis Risorse esterne collegate Demotz L'homme des IXe-XIe siècles
Scheda N: 37 - 6058
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-l-homme-des-ixe-xie-siècles-face-aux-plus-hautes-/680244
*
Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastiques XXVIII 165 Kalamona-Kasic cur. Roger Aubert , Paris, Letouzey et Ané 2003 coll. 769-1024
Abstract
Tra le voci di questo fasc. se ne segnalano alcune di interesse medievistico. Su ordini e movimenti religiosi: «Kalandsverbruederungen» (col. 769); su monasteri «Kalavryta» (col. 771), «Kalchrein, Notre-Dame» (coll. 774-6), «Kaldern, Notre-Dame et S.-Nicolas» (coll. 777-9), «Kaltenborn, S.Jean-l'Évangeliste» (coll. 803-4), «Kamieniec Zabkowcki» (coll. 824-6), «Kappenberg» (col. 954), «Karlburg» (col. 980); su città e diocesi: «Kalkèdôn» (coll. 772-4), «Kalocsa-Bács» (coll. 797-800), «Kamax» (coll. 815-6), «Kanin» (coll. 849-74), «Kanina» (coll. 874-912); su autori e personaggi storici: «Kalckbrenner, Gérard» (col. 776-7), «Kalekas, Manuel» (col. 780), «Kaletricus» (col. 783), «Kallimach» (col. 792), «Kallistos I
er » (col. 795), «Kallistos II» (coll. 795-6), «Kallistos Kataphygiotès» (col. 796), «Kalojan» (coll. 800-2), «Kalteisen, Heinrich» (col. 803), «Kaltenmarkter, Johannes» (col. 805-6), «Kamesale, Richard de» (col. 817), «Kammerer, Dietrich» (coll. 830-2), «Kanaparius, Jan» (col. 839), «Karlstadt, Andreas» (col. 985). Il vol. è recensito in Revue d'histoire ecclésiastique 98 (2003) 307-9 da Jacques Pycke. (Roberto Gamberini)
Riduci
Argomenti e indici Scheda N: 26 - 13283
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/dictionnaire-d-histoire-et-de-géographie-ecclésias/479335
*
Johannes Fried Gnesen - Aachen - Rom. Otto III. und der Kult des hl. Adalbert. . Beobachtungen zum älteren Adalbertsleben Polen und Deutschland vor 1000 Jahren . Die Berliner Tagung über den «Akt von Gnesen» cur. Michael Borgolte , Berlin, Akademie Verlag 2002 (Europa im Mittelalter. Abhandlungen und Beiträge zur historischen Komparatistik 5) pp. 334, 235-79
Abstract
Der Vf. setzt sich mit den Meinungen des Herausgebers von der älteren Version der
Vita sancti Adalberti in MGH G.H. Pertz über den Entstehungsort im Kloster SS. Bonifacio ed Alessio auf dem Aventin und über die Autorschaft des M??nchs Canaparius auseinander. Nach einer eingehenden Analyse der Textüberlieferung ist der Vf. zum Schluß gelangen, dass die Vita I nicht in Rom verfaßt wurde, sondern es ist möglich über Lüttich und den dortigen Bischof Notker (972-1008) nachdenken. Nach dem Beitrag ist ein Exkurs
Die Älteren Hildesheimer Annalen und die Gründung des Erzbistums Gnesen abgedruckt (S. 273-79), wo der Vf. seine These verteidigt, dass Otto III. zuerst die Absicht gehabt hatte, in Prag, nicht in Gnesen, ein Bistum zu errichten. Er äußert sich zur kritischen Argumentation von K. Görich und G. Labuda. (Dana Ruzickova)
Riduci
Argomenti e indici Adalbertus (Vojtechus) Pragensis episcopus n. ca. 956, m. 23-4-997 Annales Hildesheimenses Gniezno, Storia delle chiese cattedrali e locali Notgerus Leodiensis episcopus sedit 972-1008, m. 10-4-1008 Otto III imperator n. 980, m. 23/24-1-1002 Gaudentius Gnesensis archiepiscopus n. 960/970, m. 1006/1022 ,
Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita prior sancti Adalberti Pragensis (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Iohannes Canaparius n. 950 ca., m. 12-10-1004 ,
Passio sancti Adalberti martyris Christi (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus,
Luoghi: Gniezno Liège/Luik Praha Roma
Scheda N: 24 - 5215
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-gnesen-aachen-rom-otto-iii-und-der-kult-des-hl-ad/438132
Johannes Fried Hnezdno-Cáchy-Rím. Ota III. a kult sv. Vojtecha (úvahy nad vojtesskou Vita prior) (Gniezno-Aquisgrana-Roma. Ottone III e il culto di s. Adalberto. Riflessioni sulla Vita prior) Po stopách svatého Vojtecha (Sulle tracce di sant'Adalberto) cur. Jirí K. Kroupa - Lubos Polansky - Jirí Sláma - Vojtech Vanek , Praha, Koniasch Latin Press 2014 pp. 256, 15-51
Abstract
Si contesta che la
Vita prior di Adalberto sia da attribuire a Giovanni Canapario e si avanza l'ipotesi che l'autore potrebbe invece essere Notkero di Liegi
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Iohannes Canaparius n. 950 ca., m. 12-10-1004 ,
Passio sancti Adalberti martyris Christi (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, Adalbertus (Vojtechus) Pragensis episcopus n. ca. 956, m. 23-4-997 Notgerus Leodiensis episcopus sedit 972-1008, m. 10-4-1008 Otto III imperator n. 980, m. 23/24-1-1002 Gaudentius Gnesensis archiepiscopus n. 960/970, m. 1006/1022 ,
Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita prior sancti Adalberti Pragensis (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... )
Luoghi: Aachen Gniezno Roma
Scheda N: 40 - 2376
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-hnezdno-cáchy-rím-ota-iii-a-kult-sv-vojtecha-(úva/728437