In verschiedenen Zeitabschnitten («Das Kloster St. Urban von der Gründung bis 1375» [S. 9], «Vom Guglereinfall 1375 bis zum Klosterbrand 1513» [S. 26], «Das Kloster St. Urban im 16. und 17. Jahrhundert» [S. 38], «Das Kloster St. Urban im 18. und frühen 19. Jahrhundert» [S. 45], «Die Bibliothek des Klosters St. Urban von 1848 bis heute» [S. 50] stellen die A. in ihrer Einleitung die Anfänge und Geschichte des von den Freiherren von Langenstein gestifteten, zisterziensischen Marienklosters St. Urban sowie dessen Bibliothek und Skriptorium vor, wobei besonderes Augenmerk auf den Handschriften- und Buchbestand und dessen Entwicklung gelegt wird. Nicht unberücksichtigt bleiben hierbei die beiden Bibliothekskataloge von 1661 und 1730. Nach den Anmerkungen und der Übersicht der abgekürzt zitierten Literatur werden die einzelnen Textzeugen inhaltlich, kodikologisch und paläographisch detailliert beschrieben. Besonders hinzuweisen ist auf folgende lateinische Textzeugen des Mittelalters: P 1 2° (14. Jh.): Bernardus de Gordonio (
Lilium medicinae,
De pronosticis), Bertholdus de Suevia (
De urinis); P 2 2° (E. 13./A. 14. Jh.):
Compilatio IV Decretalium,
Compilatio V Decretalium; P 3 2° (letztes Dr. 15. Jh.): Bonifatius VIII papa (
Liber sextus), Clemens V papa (
Constitutiones), Iohannes Andreae (
Glossa ordinaria ad constitutiones Clementinas); P 4 2° (M. 13. Jh.):
Biblia sacra [
Canones evangeliorum,
Novum Testamentum); P 5 2° (M. 13. Jh.):
Biblia sacra [
Liber Genesis -
Liber Ruth]; P 6 2° (M. 13. Jh.):
Biblia sacra [
Prologi in libros Veteris Testamenti,
Liber Iob,
Liber Tobias -
Liber Esther,
Liber Esra,
Libri Macchabaeorum]; P 7 2° (2. H. 14. Jh.): Gilbertus Anglicus [
Compendium medicinae], Henricus Bate [
De diebus criticis]; P 8 2°/vol. I - III (2. H. 12. Jh.): Gregorius I papa [
Moralia in Iob]; P 9 2° (A. 14. Jh.): Magister Simon [
Summa casuum]; P 10 2° (3. V. 13.; 1. H. 13. Jh.): Iohannes de Rupella [
Summa de vitiis]; P 11 2° (E. 13., A. 14. Jh.): Thomas de Aquino [
In secundum librum Sententiarum]; P 12 2° (E. 13., A. 14. Jh.): Thomas de Aquino [
In tertium librum Sententiarum]; P 13 2°/vol. I, III, IV (aa. 1338-1340): Vincentius Bellovacensis [
Speculum historiale]; P 14 2°/vol. I - III (2. H. 13. Jh.; M. 13. Jh.; 2. H. 13. Jh.):
Vitae sanctorum; P 15 2° (M. 13. Jh.), P 16 2° (2. H. 13. Jh; 1. H. 13. Jh.), P 17 2° (2. H. 13. Jh.; 1. H. 13. Jh.), P 18 2° (1. V. 14. Jh.; E. 15. Jh.; A. 16. Jh.; 1. H. 14. Jh.), P 19 2° (um 1410):
Graduale OCist [Pars hiemalis]; P 20 2° (2. Dr. 13. Jh.), P 21 2° (2. Dr. 13. Jh.), P 22 2° (1. H. 14. Jh.; letztes Dr. 13. Jh.), P 23 2° (letztes Dr. 13. Jh.):
Antiphonarium OCist,
Temporale; P 24 2° (um 1440):
Antiphonarium OCist,
Sanctorale; P 25 2° (2. H. 13. Jh.), P 26 2° (M. 13. Jh.; um 1300; 1. H. 14. Jh.):
Graduale OCist; P 27 2° (a. 1521/1522): Usuardus Sangermanensis [
Martyrologium],
Regula Benedicti; P 1 4° (M. 15. Jh.):
Liber horarum [lat.-franz.]; P 2 4° (a. 1472): Clemens V papa [
Constitutiones]; P 4 4° (1. Dr. 14. Jh.), P 5 4° (a. 1420), P 9 4° (E. 13. Jh.):
Breviarium OCist; P 10 4° (2. V., 2. H. 14. Jh.):
Statuta ordinis Cisterciensis; P 13 4° (M. 15. Jh.):
Breviarium [
Diurnale]; P 14 4° (M. 13. Jh.; 2. H. 13. Jh.):
Kalendarium,
Antiphonarium,
Psalterium,
Officium defunctorum,
Orationes pro moriendis et defunctis; P 16 4° (14. Jh.): Guillelmus Peraldus [
Summa de vitiis],
Sermones; P 17 4° (A. 14. Jh.): Iacobus de Voragine [
Sermones de tempore]; P 18 4° (A. 14. Jh.): Iacobus de Voragine [
Sermones de sanctis et de communi sanctorum]; P 19 4° (3. V. 13. Jh.): Iohannes de Sacrobosco (
Algorismus vulgaris,
De sphaera,
De anni ratione); P 20 4° (2. H. 13. Jh.): Petrus Pictaviensis [
Sententiarum libri quinque]; P 21 4° (A. 14. Jh.): Rufinus Assisias [Summa decretorum]; P 22 4° (1. V. 16. Jh.):
Liber horarum; P 23 4° (letztes Dr. 13. Jh.): Raimundus de Pennaforti [
Summa de paenitentia,
Summa de matrimonio]; P 24 4° (a. 1470): Arnoldus Geilhoven [
Gnotosolitos]; P 25 4° (E. 12., A. 13. Jh.): Bernardus Claraevallensis [
Vita s. Malachiae,
Sermones in transitu s. Malachiae ep.],
Vita prima s. Bernardi Claraevallensis [rec. B]; P 27 4° (1. H. 14. Jh.): Hugo Argentinensis [
Compendium theologicae veritatis], Ps.-Augustinus [
De spiritu et anima], Robertus Grosseteste [
Templum Dei]; P 28 4° (2. H. 14. Jh.): Hugo Argentinensis [
Compendium theologicae veritatis]; P 30 4° (2. H. 14. Jh.):
Missale; P 31 4° (2. Dr. 13. Jh.): Guillelmus de Sancto Theoderico [
Epistola ad fratres de Monte Dei], Hugo de Sancto Victore [
De assumptione beatae Mariae],
Miracula s. Mariae, Fulbertus Carnotensis [
Sermo de nativitate BMV], Alcuinus [
De virtutibus et vitiis], P 32 4° (2. H. 15. Jh.):
Breviarium Turonense [pars aestivalis]; P 33 4° (um 1200): Berno Augiensis [
Vita s. Udalrici], Walahfridus Strabo [
Vita s. Galli,
Vita s. Otmari scripta a Gozberto iuniore retractata]; P 34 4° (E. 12. Jh.): Isidorus Hispalensis [
Sententiae,
Etymologiae]; P 35 4° (2. H. 14. Jh.):
Stella clericorum, Ps.-Anselmus Cantuariensis [
Dialogus beatae Mariae et Anselmi de passione Domini],
Claustrum animae, Albertus Magnus [
De sacrificio missae], Theobaldus de Sexannia [
Errores Iudaeorum in Talmut], Guillelmus de Montibus (?) [
Tractatus de septem sacramentis],
Statuta synodalia; P 36 4° (M. 12. Jh.): Paterius [
Liber testimoniorum Veteris Testamenti]; P 37 4° (A. 13. Jh.): Odalricus Virdunensis [
Breviloquium sententiarum artis theologicae]; P 38 4° (1. H. 14. Jh.): Nicolaus de Aquaevilla [
Sermones de tempore], Guillelmus Peraldus [
Sermones], Iacobus de Voragine [
Legenda aurea]; Pp 118 2° (1470-1480, 1472): Aristoteles latinus [
Physica], Iohannes Tinctoris [
Quaestiones circa VIII libros Physicorum]; Pp 119 2° (a. 1489): Henricus Totting [
Sermo de passione domini]; Pp 115 4° (um 1460-1470, 1467, 1468): Nicolaus de Dybin [
Sporta florum rethoricalium], Iupiter Monoculus [
Ars dictandi],
Pamphilus de amore; Ink. 1325 4° (3. V. 15. Jh.): Iohannes de Turrecremata [
Quaestiones evangeliorum: Basel um 1480], Bonaventura/Ps.-Bonaventura (Servasanctus Tuscus de Faenza) [
Sermones de sanctis]; Frg. 22 (11. Jh.):
Biblia sacra; Luzern, Staatsarchiv, KU 626 (A. 15. Jh., 1390, E. 13. Jh.): Jahrzeitbuch des Klosters St. Urban; PA 1033/20983.1 (M. 13. Jh.): Caesarius von Heisterbach [Fragm.:
Dialogus miraculorum]; PA 1033/20990.2 (13. Jh.): Constantius [Fragm.:
Vita Germani ep. Autissiodorensis]; PA 1034/21008.1 (14. Jh.):
Psalterium. Im Anhang wird zunächst der Text des lateinischen Nekrologs des Klosters St. Urban auf der Basis der Hs. Luzern, Staatsarchiv, KU 626, S. 3-14, mit weiterführenden Anmerkungen abgedruckt. Darüber hinaus finden sich hier eine Übersicht der Bibliothekskataloge des Klosters St. Urban (von 1661 bis 1730), Abbildungen der Bibliotheksstempeln in den Handschriften, Register der Autoren, Namen, Orte und Sachen sowie der Initien (auch unter Berücksichtigung der deutschen Gebetsinitien) und schließlich eine Übersicht der Verse und Sprüche bei H. Walther (Carmina und Proverbia). (Michael Bachmann)
Riduci